Ամէն ինչ ծայրէն վերսկսելու,
Ի վերջոյ նորէն այդպէս ըլլալու-
Տօնն է այս գիշեր……
Լոյսեր վառեցէք – եթէ չի բաւեր
Ձեզ տաքցնելու ձեր լոյսը ներքին-
Տօն է այս գիշեր…
Պահ մը ամէն ինչ վերջացնելու
Ամէն ինչ ծայրէն վերսկսելու-
Տօնն է այս գիշեր…
Յոյսեր վառեցէք – եթէ չեն բաւեր
Ձեզ տաքցնելու ձեր յոյսերը հին-
Տօն է այս գիշեր…
Երգել փորձեցէք – եթէ չէք մոռցեր
Խանդոտ երգերը ձեր պարմանութեան-
Տօն է այս գիշեր…
Զուր տեղ վատնուած օրերն յիշելու-
Գոյութեան տխուր հաշուեկշիռին
Տօնն է այս գիշեր…
Լոյսեր ու յոյսեր վառեցէք գոյն գոյն,
Երգեր երգեցէք հինէն ու նորէն-
Տօ՛ն է այս գիշեր…
Գոյատեւելո՛ւ տօնն է այս գիշեր…

1. Մեկնաբանի՛ր տողերը և գրի՛ր քո կարծիքը ասվածի վերաբերյալ։ 

Ամէն ինչ ծայրէն վերսկսելու,Ի վերջոյ նորէն այդպէս ըլլալու-
Տօնն է այս գիշեր……

2. Բառերը գրի՛ր արևելահայերեն՝ նորէն, չի բաւեր, ըլլալու, յոյսեր, հինէն , գոյն գոյն։

3. Համառոտ ներկայացրո՛ւ, թե բանաստեղծությունն ինչի մասին է, ի՞նչ է ուզում ասել հեղինակը։ 

1.  Կազմի՛ր տրված ածականների գերադրական աստիճանը՝ վճիտ-ամենավճիտ, շքեղ-ագույն,չար- ամենաչար, բարձր- բարձրագույն, թանկ-ամենատանկ, քաղցր-ամենից քախցր, ուժեղ-ամենաուժեղ,  տաք, խոշոր, ազնիվ:

2. Առանձնացրո՛ւ որակական և հարաբերական ածականները: Փայտե, մարդկային, 

արդար, շռայլ, խիզախ, լեռնային, մայրական, ամուր, բարձր, գեղեցիկ, շքեղ:

3. Գտի՛ր սխալ բառերը՝ լավագույն, գեղեցկագույն, ամենալավ, ամենաճիշտ, ամենալավագույն, 

ամենամեծագույն, վարդագույն:

5. Կազմի՛ր տվյալ ածականների բաղդատական և գերադրական աստիճանները՝ փարթամ, ծանր, խոշոր: 

4.Գրելտրվածբառերիհոլովումները:

Աղջիկ, քաղաք, սեր, ձի, գարուն, կին, օր, մահ, հայր, մայր, գինի, տուն, անուն, գյուղ, ձուկ:

1.  Ածականները տեղադրի՛ր տեքստի մեջ՝ սպիտակ, հավերժական, մռայլ, շքեղ, լեռնային, փղոսկրե, սարսռազդու, տկար:…… պալատում նստել էր …… Չինգիզ խանը…… գահույքի վրա՝ զառամած գլուխը ….. մազերի տակ, ինչպես …… ձյուների տակ  Տյան շանի գագաթը: Խամրած աչքերով, ….. մարմնով նա փռվել էր գահույքին: …..հեղեղները սանձող ձեռքերը թուլացել էին, ժողովուրդներ սասանող ………. ձայնը մարել էր:

1.  Կազմի՛ր տրված ածականների գերադրական աստիճանը՝ վճիտ, շքեղ, չար, բարձր, թանկ, քաղցր, ուժեղ,  տաք, խոշոր, ազնիվ:

2. Առանձնացրո՛ւ որակական և հարաբերական ածականները: Փայտե, մարդկային, 

արդար, շռայլ, խիզախ, լեռնային, մայրական, ամուր, բարձր, գեղեցիկ, շքեղ:

3. Գտի՛ր սխալ բառերը՝ լավագույն, գեղեցկագույն, ամենալավ, ամենաճիշտ, ամենալավագույն, 

ամենամեծագույն, վարդագույն:

5. Կազմի՛ր տվյալ ածականների բաղդատական և գերադրական աստիճանները՝ փարթամ, ծանր, խոշոր: 

4.Գրելտրվածբառերիհոլովումները:

Աղջիկ, քաղաք, սեր, ձի, գարուն, կին, օր, մահ, հայր, մայր, գինի, տուն, անուն, գյուղ, ձուկ:

Ածականի տեսակները

Ածականները լինում են երկու տեսակ՝ որակական և հարաբերական: 

Որակական ածականները ցույց են տալիս առարկայի հատկությունը, 

այսինքն՝ այնպիսի հատկանշի, որը հատուկ է տվյալ առարկային՝ անկախ ուրիշ առարկաներից: Օրինակ՝ պղտոր գետ, կանաչ տերև:

Որակական ածականները կարող  են արտահայտել նաև գործողության 

հատկանիշ: Օրինակ՝ բարձր գնահատել, խիզախ մարտնչել:

Որակական ածականների արտահայտած հատկությունները համեմատելի են, 

օրինակ՝ Արաքսն ավելի մեծ գետ է , քան Հրազդանը:

Հարաբերական ածականներն արտահայտում են մեկ առարկայի կապը, 

հարաբերությունը ուրիշ առարկաների հետ, օրինակ՝ փայտե ձի, լեռնային օդ:

Հարաբերական դերանունները սովորաբար ցույց են տալիս առարկայի ոչ 

համեմատելի հատկանիշ:

Որակական ածականի համեմատության աստիճաններ

Համեմատության աստիճանները երեքն են՝ դրական, բաղդատական, 

գերադրական: 

Դրական աստիճանը ածականի սովորական ձևն է:

Բաղդատական աստիճանը ցույց է տալիս տվյալ առարկայի առավել կամ

 պակաս լինելը ուրիշ առարկայի հատկության համեմատ: Կազմվում է ածականի դրական աստիճանին ավելացնելով պակաս, քիչ, նվազ, ավելի բառերը: 

Օրինակ՝ Սրանից ավելի գեղեցիկ անկյուն չես չէի կարող պատկերացնել:

Գերադրական աստիճանը ցույց է տալիս առարկայի տվյալ հատկանիշի 

գերազանցությունը ուրիշ առարկաների նույն հատկանիշից: Կազմվում է

 ամենա-, ագույն, ամենից ածանցների միջոցով: Օրինակ՝ ամենագեղեցիկ, 

ամենից գեղեցիկ, գեղեցկագույն:

Մի շարք որակական ածականներ չունեն համեմատության աստիճաններ՝ 

օրինակ՝ ամայի, խուլ, բոբիկ և այլն: 

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

09.12.2024

Աշխատանք դասարանում 

Կարդա՛
Ածական անուն կամ ածական են կոչվում առարկայի հատկություն կամ վերաբերություն ցույց տվող բառերը:
Ածականները պատասխանում են ինչպիսի՞, որպիսի՞, ո՞ր հարցերին:
Ածականը չթեքվող խոսքի մաս է, այսինքն չի հոլովվում, որոշիչ հոդ չի ստանում:
Բայց խոսքի մեջ կարող է հանդես գալ գոյականաբար, այդ դեպքում ածականը ստանում է որոշիչ հոդ և գոյականի նման կարող է հոլովվել եզակի և հոգնակի թվով, օրինակ՝ Կարմիրը նրան շատ  է սազում:
1. Տրված ածականները նախադասությունների մեջ գործածիր գոյականաբար՝ սև, խոշոր:
Ածականը նախադասության մեջ կարող է գործածվել որպես ստորոգյալի բաղադրիչ: Օրինակ՝ Մեր դպրոցը մեծ է:
Կան բառեր, որոնք հավասարապես կարող են հադես գալ և՛ որպես գոյականներ, և՛ որպես ածականներ: Օրինակ՝ աղքատ, ծանոթ, ցուրտ, ծովային և այլն: Օրինակներով
2 Գրի՛ր տրված ածականների կազմությունը՝ հողե, նոր, մաքուր, կիսախուփ,  անգույն:
3 Կազմի՛ր  կապակցություններ՝ գրելով ածականներ և գոյականներ:
Ա. Մարմարյա, մրգառատ,  փարթամ, գյուղական, շինծու:
Բ. Գետակ, զգեստ, միտք, երազ:
4 Միացրե՛ք բառերը՝ կազմելով ածականներ:
Առյուծ և սիրտ-
արև և շող-
տերև և  փուշ-
պսակ և ձև-
ձայն և վիշապ-
թույր և ձյուն-
շեկ և հեր-
գունդ և ձև –

1.Կ5.Կազմի՛ր հարաբերական ածականներ:
Երկաթ դարպաս
մետաքս թաշկինակ
լեռ գոտի
ծով կենդանի

       6. Բացատրի՛ր դարձվածքները՝ անբան Հուռի, աքիլլեսյան գարշապար, հին երգը երգել:

7. Կազմի՛ր ածականներ հետևյալ բառերից՝ դյութել, ընկեր, բաղձանք, թախիծ, հնչյուն, մայր:
8. Ածականները տեղադրի՛ր տեքստի մեջ՝ սպիտակ, հավերժական, մռայլ, շքեղ, լեռնային, փղոսկրե, սարսռազդու, տկար:
…… պալատում նստել էր …… Չինգիզ խանը…… գահույքի վրա՝ զառամած գլուխը ….. մազերի տակ, ինչպես …… ձյուների տակ  Տյան շանի գագաթը: Խամրած աչքերով, ….. մարմնով նա փռվել էր գահույքին: …..հեղեղները սանձող ձեռքերը թուլացել էին, ժողովուրդներ սասանող ………. ձայնը մարել էր:

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Տեքստի ածականներն ըստ անհրաժեշտության դարձրո՛ւ բաղդատական կամ գերադրական աստիճանի: Ընդգծի՛ր այն ածականները, որոնք համեմատության աստիճան չեն կարող ունենալ:

Էլեկտրական օձաձուկը էլեկտրականության կենդանի կրողներից հայտնին է, բայց կան էլի 500 ձկնատեսակներ, որոնք ունեն այդ հատկությունը, թեև զգալի չափով: Էլեկտրական պարպման միջոցով այդ ձկները խլացնում են որսը և  ահաբեկում վտանգավոր գիշատիչներին: Էլեկտրական պարպման հարվածային  ուժը կախված է օձաձկան չափերից: Երկարը հարավամերիկյան օձաձկներն են, որոնք ունեն գրեթե երեք մետրանոց երկարություն:

06.12.2024

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Տեքստի ածականներն ըստ անհրաժեշտության դարձրո՛ւ բաղդատական կամ գերադրական աստիճանի (օգտվի՛ր ավելի առավել, պակաս,նվազ, ամենից բառերից ու ամենա-, (ա) գույն մասնիկներից):

Գիտությանը հայտնի շնաձկների 250 տեսակներից խոշորը կետաշնաձուկն է, որը կարող է մինչև 15 մ երկարություն ունենալ: Սպիտակ վիթխարի շնաձուկը փոքր է, կարող է ունենալ մինչև 11 մ երկարություն: Բայց դրա փոխարեն նա սարսափելի է: Երրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ շնաձկերի դեմ պայքարի արդյունավետ միջոցներ բացահայտելու համար քիմիական ավելի քան 70 միացություն փորձարկվեց: Արդյունավետը քացախաթթվային  պղինձ պարունակող միացությունն էր. դրանով թունավորված շնաձուկն էլ չի հետաքրքրվում կերով: Բայց ատլանտյան շնաձկների վրա փոձարկված միջոցները արդյունավետ եղան խաղաղօվկիանոսյան տեսակների դեմ օգտագործելիս (շնաձկների մի քանի տեսակների վրա դրանք ընդհանրապես ոչ մի ազդեցություն չունեցան):

04.12.2024

Աշխատանք դասարանում

Գոյական․ ինքնաստուգում

1. Ընդգծված  բառերն  ու բառակապակցությունները փոխարինի՛ր համապատասխան ածականներով:

Օրինակ`

Երկրին մոտ տարածությունում  տիեզերանավի հանդիպեցին: – Երկրամերձ տարածությունում տիեզերանավի հանդիպեցին:

Հայոց աշխարհում Արարատի դաշտի հարավում, մի հրաշքով լի ու ձեռքով չկերտված կոթող կա: Դա Արարատն է՝ երկինք սլացող, մեկուսի լեռների զանգված՝ կոնի նմանվող զույգ գագաթներով: Մասիսն ու Սիսը հանգած հրաբուխներ են: Մասիսի ժայռերով պատված գագաթը ծածկված է  հավերժական ձյունով:  Սիսի գագաթի  մասը նույնպես քարերով ծածկված է : Լանջերը կտրտված են  ճառագայթի ձև ունեցող ձորակներով ու հեղեղատներով: Լանջերին խոտով առատ արոտներ ու թփուտներ կան, ներքևի գոտում՝ այլևայլ թռչուններ ու կենդանիներ: Հնում լեռը հռչակված էր որպես արքաների որսատեղի:

Մասիսը զերծ չի մնացել  բնության աղետներից: Նրա հյուսիս-արևելքի լանջի խորխորատը, հայտնի «Մասյաց վիհ» անունով, որ գագաթին մոտ (մերձ) մասում ավելի քան հազար մետր խորություն ունի, առաջացել է երկրաշարժից:

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Տեքստում ավելացրու՛ տրված ածականները:  Տրված և ստացված տեքստերը համեմատի՛ր:

Ա. Սարսափելի, բազմաթիվ, անհրապույր, իսկական, բազմազան, սարսափազդու, փոքրիկ, սուր:

Թմբկահար ձկան արձակած որոտը հավանաբար վախեցնում է նրա թշնամիներին: Դոդոշաձուկն էլ բոցմանի սուլիչի ձայն է հանում կարծես թե զուգավորման շրջանում:

Մյուս ձկների արձակած ձայների նշանակության մասին քիչ բան է հայտնի: Իհարկե, կան ձկներ էլ, որոնք իսկապես համր են:

Լայն, հետաքրքիր, ծանծաղ, զանազան, հնագույն, ամենատաք, ծովային, անվնաս, գեղեցիկ, մեծ, չքնաղ:

Լամանտինը մի կենդանի է, որը հավանաբար նախատիպ է եղել լեգենդների ջրահարսերի համար: Այս կենդանու առջևի վերջավորությունները հետաճել են, իսկ մարմինը հենվում է պոչի վրա: Մա բնակվում է ծովափնյա ջրերում և սնվում է բացարձակապես բուսական սննդով: Ապրելու համար նա ընտրել է տեղը, նրան կարելի հանդիպել հասարակածի երկու կողմերում:

2. Տրված տեքստում մտքին համապատասխանող ածականներ ավելացրո՛ւ: Տրված և ստացված  տեքստերը համեմատի՛ր:

Մագելանի արշավախմբի մնացորդները  ճամփորդության հոգնությունը դեռ չէին թոթափել, երբ կաթոլիկ եկեղեցին նրանց կանչեց հաշիվ տալու: Բանն այն է, որ ճամփորդների օրացույցում մեկ օր պակասում էր: Իսկ դա նշանակում էր, որ եկեղեցական տոները ժամանակին չէին նշվել: Հավատի կանոններից այդպիսի շեղումն  այն ժամանակ պատժվում էին: Բայց գիտնականները շուտով գտան, թե որտե՞ղ էր մնացել «կորած» օրը: Ճանապարհորդելով երկրագնդի շուրջը դեպի արևմուտք՝ Արևի շարժման ուղղությամբ , ծովագնացները իբրև թե մեկ օր հետ էին գնացել: Շուրջերկրյա ճանապարհորդությունը  դեպի արևելք, ընդհակառակը, նրանց օրացույցին մեկ օր կավելացներ:

Ներկայումս նման խառնաշփոթությունից խուսափելու համար Խաղաղ օվկիանոսի միջով՝ բևեռից բևեռ, մի գիծ են անցկացրել, որն անցնելիս նավերը կամ անմիջապես ընկնում են «վաղը»  կամ վերադառնում են «երեկվան»:

1. Աշխարհի մեծաքանակ ժողովուրդներից չեն. 
1) չինացիները և բրազիլացիները 
2) հինդուստանցիները և բենգալացիները 
3) հայերը և վրացիները 
4) ճապոնացիները և մեքսիկացիները 

2. Աշխարհի առավել խիտ բնակեցված տարածաշրջաններից չէ. 
1) Արևելյան Աֆրիկան 
2) Արևելյան Ասիան 
3) Հարավային Ասիան 
4) Արևմտյան Եվրոպա

3. Բնակչության առավել համաչափ տեղաբաշխում է նկատվում. 
1) Ավստրալիայում և Չինաստանում 3) Ռուսաստանում և Կանադայում 
2) Մոլդովայում և Դանիայում 4) Բրազիլիայում և Եգիպտոսում 

4. Ո՞ր պնդումն է սխալ. 
1) Լեռնահանքային արդյունաբերության և էքստենսիվ գյուղատնտեսության տա- 
րածման շրջաններում բնակչության խտությունը փոքր է: 
2) Քաղաքակրթության հնագույն օջախներն ավելի խիտ են բնակեցված: 
3) Որոշ տարածքներում բնակչության մեծ խտությունը կարող է պայմանավոր- 
ված լինել բնակչության բարձր բնական աճով և ներգաղթով: 
4) Լեռնային շրջաններն աչքի են ընկնում բնակչության խտության բարձր ցու- 
ցանիշով:

5. Ո՞րն է ճիշտ բնութագրում «ժողովրդագրական ճգնաժամը». 
1) բնակչության թվի աճը մահացության կրճատման հետևանքով 
2) բնակչության թվի կայուն նվազումը նեղացված վերարտադրության պայման- 
ներում 
3) բնակչության թվի կայուն աճը ընդլայնված վերարտադրության պայմաններում 
4) բնակչության թվի կայունացումը պարզ վերարտադրության պայմաններում

6. Բնակչության տարիքային կառուցվածքում երեխաների բաժինն ամենամեծն է. 
1) Եվրոպայում 3) Հյուսիսային Ամերիկայում 
2) Ավստրալիայում 4) Աֆրիկայում

7. Բնակչության աշխատունակ մասը, աշխատող մեծահասակներն ու երեխաները, որոնք իրենց ֆիզիկական կարողություններով, գիտելիքներով և փորձով կարող են աշխատել տնտեսության որևէ բնագավառում, կոչվում է. 
1) ժողովուրդ 
2) ռասա 
3) աշխատանքային ռեսուրս 
4) տնտեսապես ակտիվ բնակչություն 

8. Զարգացած երկրներում ոչ արտադրական ոլորտում աշխատողների մեծ  բաժինը պայմանավորված չէ. 
1) արտադրական ոլորտում աշխատանքի բարձր արտադրողականությամբ 
2) բնակչության բարձր կենսամակարդակով 
3) արտադրական ոլորտի ճյուղերի ավտոմատացմամբ և մեքենայացմամբ 
4) արտադրական ոլորտում աշխատատեղերի պակասով

9. «Ժողովուրդ — ռասա» զույգերից ընտրել սխալը. 
1) պարսիկներ — եվրոպեոիդ 3) շվեդներ — եվրոպեոիդ 
2) արաբներ — նեգրոիդ 4) սենեգալցիներ — նեգրոիդ

10. Աշխարհի բոլոր երկրների ազգային տնտեսությունների և դրանց տնտեսական փոխադարձ կապերի ամբողջությունը կոչվում է. 
1) տնտեսության ճյուղ 
2) աշխատանքի հասարակական բաժանում 
3) համաշխարհային տնտեսություն 
4) աշխատանքի միջազգային բաժանում

11. Համաշխարհային տնտեսության ձևավորման նախադրյալ է. 
1) ջերմային տրանսպորտը 3) բնական ռեսուրսները 
2) աշխատուժը 4) աշխարհագրական դիրքը 

12. Տնտեսության զարգացման հետարդյունաբերական փուլ թևակոխած երկրներ են. 
1) Թուրքիան և Իրանը 3) Ֆրանսիան և Մեծ Բրիտանիան 
2) Ալժիրը և ՀԱՀ–ը 4) Հնդկաստանը և Չինաստանը 

13. Ո՞ր երկրները զարգացման ագրարային փուլում չեն. 
1) Աֆղանստանը և Բանգլադեշը 3) Սոմալին և Եթովպիան 
2) Բրազիլիան և Իրանը 4) Չադը և Եմենը

14. Նշել բնական պայմանների և բնական ռեսուրսների 5 ական օրինակ։

Բնական պայմաններ- անապատային, ճահիճ, սևահող, մեղմ կլիմա, լեռնային տարածք
Բնական ռեսուրսներ- նավթ, քարածուղ, բնական գազ, ձուր, պայտ

16. Ի՞նչ նշ անակություն ունի հողային և ջրային ռեսուրսները

Հողային լավ ռեսուրսներով է պայմանավորված պետության գյուղատնտեսական և հանքարդյունաբերական ոլորտները։

Ջրային ռեսուրսներով է պայմանավորված խմելու ջրի պաշարները, որը ստրատեգիական մեծ նշանակություն ունեն երկրի բարեկեցության և անվտանգության հարցում։

1. Տեքստի ածականներն ըստ անհրաժեշտության դարձրո՛ւ բաղդատական կամ գերադրական աստիճանի: Ընդգծի՛ր այն ածականները, որոնք համեմատության աստիճան չեն կարող ունենալ:

Էլեկտրական օձաձուկը էլեկտրականության կենդանի կրողներից հայտնին է, բայց կան էլի 500 ձկնատեսակներ, որոնք ունեն այդ հատկությունը, թեև զգալի չափով: Էլեկտրական պարպման միջոցով այդ ձկները խլացնում են որսը և  ահաբեկում վտանգավոր գիշատիչներին: Էլեկտրական պարպման հարվածային  ուժը կախված է օձաձկան չափերից: Ամենաերկարը հարավամերիկյան օձաձկներն են, որոնք ունեն գրեթե երեք մետրանոց երկարություն:

1. . Փակագծում  տրված բառերը  դի´ր  պահանջվող  թվով:

Սպիտակ արագիլը  աշխարհումում  շատ տարածված թռչուն է:

Հայաստանում շատ է հանդիպում Եղեգնաձորի, Վայքի և Աշոցքի շրջաններում :  Չվող թռչուններ են՝կտուցն   ու ոտքը՝ վառ կարմիր: Բնակվում են զույգերով ու գաղութներով  բույնը տեղադրում են շենքերի  տանիքներին,մետաղյա կամ բետոնե բարձրասյուներին և նման այլ տեղերում : Մարդիք(մարդ) սիրում են նրանց թռրչքների  հանգտությունը,թևերի   ու խոր թափահարումները

2. Բացատրի´ր հոգնակի թվով դրված հավաքական գոյականները և դրանցով նախադասություններ կազմի´ր:

Օրինակ`

Հոտեր- ոչխարների խմբեր:

Ժողովուրդներ- տարատեսակ ազգեր
Տարբեր ժողովուրդներ ունեն իրենց ավանդույթներ։
բանակներ,- տարբեր երկրների զորք
Պատերամներին միշտ մասնակցում էն մի քանի բանակներ։
 դասարաններ- մի քանի դասարան
Շաբաթօրյակին ներկա էին դպրոցի բոլոր դասարանները։
երամներ-թռչունների խմբեր
Աշնանը թռչունները երամներով չվում էն տաք երկրներ։

3. Փակագծում  տրված բառերն  ու դերանունները գրիր  համապատասխան թվով (եզակի կամ հոգնակի) և օրինաչափությունը  բացատրի´ր:

Արհեստավորների միությունը շատ խիստ էր իր անդամների վրիպումների նկատմամբ:

Ժողովո՞ւրդն  է ստեղծում անհատի փառքը, թե՞ անհատը՝ նրա։

Երկրի օդային նավատորմը հնացել է դրա նորոգման ծախսերը շատ մեծ գումարներ են կազմում:

Ի՞նչ սպասելիք ունես այդ ամբոխից.  նրանք դեռ կազմակերպվելու փորձ չեն անում:

Ո՞վ է պաշտպանում ժողովրդին, երբ նրան վտանգ է սպառնում:

ԻՆԵՐՑԻԱ. ԶԱՆԳՎԱԾ 

Սկզբնական մակարդակ 

1. Ո՞ր ուղղությամբ է ընկնում սայթաքող մարդը: դեպի հետ

2. Ո՞ր ուղղությամբ են ուղևորները շեղվում ավտոբուսի համեմատ, երբ այն թեքվում է դեպի աջ: դեպի ձախ

3. Ինչու չեք կարող անցնել փողոցը մոտակա երթևեկության դիմաց: մեքենաները արգելակելուց հետո անցնում են որոշակի ճանապարհ

4. Ու՞ր են գնում ուղեւորները, երբ ավտոբուսը հանկարծակի կանգնում է:  դեպի առաջ

5. Արդյո՞ք ջրի զանգվածը փոխվում է, երբ այն լցվում է բանկաից դույլի մեջ: ոչ

6. Քաշը բարձրացրել են հատակից 2 մ բարձրության վրա։ Փոխվե՞լ է նրա զանգվածը։ ոչ

7. Մարմնի զանգվածն արտահայտել կիլոգրամներով՝ 2,5 տոննա 2500kg; 2000 =2kg. 150 գ=0.15 

8. Գրամով արտահայտեք հետևյալ զանգվածները՝ 1,2 կգ=1200; 0,6 կգ=600; 800 մգ=0.8։

Միջին մակարդակ

1. Ինչո՞ւ է վարորդը շրջվելիս դանդաղեցնում մեքենան: որպեսզի իներցիայի ուժը ճանապարհից դուրս չհանր

2. Հեծյալը արագ վազում է իր ձիու վրա: Ի՞նչ է պատահում ձիավորին, եթե ձին սայթաքի: կընկնի դեպի առաջ

3. Մարմինը տեղափոխվել է Երկրից Լուսին։ Ձեր մարմնի քաշը փոխվե՞լ է: այո

4. Ուժեղ փչեք փուչիկը և առանց կապելու՝ բաց թողեք։ Ինչու՞ է նա թռչում, փչացած: փուչիկի միջի օդը դուրս գալուց հրում է փուչիկը

5. Ինչու՞ է մեքենայի համար դժվար տեղաշարժվել մերկասառույցի վրա: սառուցի շփման գործակիցը ցածր է

6. Մարմինը Երկրի մակերեւույթից տեղափոխվել է տիեզերք։ Ձեր մարմնի քաշը փոխվե՞լ է: այո

7. Ճյուղին նստած թռչունը թռավ ու թռավ։ Որտե՞ղ և ո՞ր պահին է շեղվել ճյուղը. Ինչու՞  թրչելու պահին ճյուղը հրվում է դեպի հետ

8. Կարո՞ղ է ցանկացած մարմնի զանգվածը հավասար լինել զրոյի: ոչ

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Հարցական դերանունները փոխարինի՛ր փակագծում տրված բառերից կազմված համապատասխան գոյականներով:

«Քավության նոխազ» արտահայտությունը հին հրեաների կրոնական մի սովորույթից է առաջացել: Տարին մի անգամ հրեաները երկու այծ էին բռնում, որոնցից  մեկին էին միայն զոհում: Մյուսի վրա մարդիկ հերթով դնում էին ձեռքերն ու դրանով իբր իրենց մեղքերը բարդում նրա վրա: Հետո այդ այծին ազատություն էին տալիս: Հիմա « քավության նոխազ» անվանում են այն մարդկանց, որոնք իրենց վրա են վերցնում ուրիշի մեղքերը, ստիպված են լինում պատասխան տալ ուրիշ (ինչի՞, արա) համար:

2. Յուրաքանչյուր շարքի չորս բառերն ի՞նչ ընդհանուր հատկանիշ ունեն, որ նույն շարքի բառը չունի:

ա) վանք     բ) հարսնացու    գ) Հովհաննես                դ) կապիկ

                                                    Թումանյան          

անտառ      տիեզերագնաց     Թբիլիսի                           տեր

գայլ            եղբայր                    Լուսաստղ                     սարսափ  

երեխա      գիտնական            մոլորակ                         կամուրջ

թփուտ       առնետ                   «Ջութակ և սրինգ»        երեխա

Նախակորիզավորների ընդհանուր բնութագիրը և բակտերիաների կառուցվածքը

Նախակորիզավորները հանդիսանում են կյանքի կազմավորման բջջային մակարդակի առաջին ներկայացուցիչներ: Նրանք երկրագունդը գրաված առաջին օրգանիզմներն են: Նախակորիզավորները տարբերվում են մյուս օրգանիզմներից և շատ բազմազան են: Այդ պատճառով նախակորիզավորներն ունեն դասակարգման սեփական աստիճանակարգը կենդանի օրգանիզմների կայսրությունում:

Նախակորիզավորներն ունեն հետևյալ կարգաբանական դիրքը կենդանի օրգանիզմների բազմազանության մեջ. ի

Նախակորիզավոր օրգանիզմների կառուցվածքի և կենսագործունեության հետ հարմար է ծանոթանալ բակտերիաների օրինակով:

Բակտերիաները հանդիսանում են երկրագնդի հնագույն բնակիչները, որոնք ձևավորվել են մոտ 3,5 միլիարդ տարի առաջ: Բակտերիա հունարեն նշանակում է ձողիկ – «բակտերիոն»: Բակտերիաները միաբջիջ, անզեն աչքով անտեսանելի պարզագույն օրգանիզմներ են:

Բակտերիաների կառուցվածքը համարժեք է բջջի կառուցվածքին, սակայն ունի որոշակի առանձնահատկություններ:

Բակտերիալ բջիջը բաղկացած է ցիտոպլազմայից, որի մեջ գտնվում են.

• բջջի կենսագործունեության համար անհրաժեշտ օրգանոիդը` ռիբոսոմները,
• տարատեսակ պիտանի օրգանական մոլեկուլներ` ներառուկներ, օրինակ` սպիտակուցներ,
• նյութափոխանակության արգասիքներ,
• ժառանգական նյութ:

Բակտերիաների բջջում բացակայում է լավ կազմավորված և հատուկ առանձնացված կորիզը: Կորիզի փոխարեն նրանում պարունակվող ժառանգական նյութը ուղղակի տեղակայված է ցիտոպլազմայում` առանց որևէ սահմանազատման: Այդ պատճառով այս օրգանիզմները կոչվում են նախակորիզավորներ կամ պրոկարիոտներ:

Բակտերիալ ցիտոպլազման պատված է բջջաթաղանթով, որը կոչվում է ցիտոպլազմատիկ թաղանթ: Արտաքինից բակտերիալ բջիջը պատված է բավականին հաստ և ամուր բջջապատով: Այն կազմված է հատուկ ածխաջրերից և ապահովում է բակտերիաների բջջի կայուն ձևը:

Բակտերիաների բջջապատը հիմնականում արտաքինից պատված է լորձաթաղանթով: Այն պաշտպանում է բջիջը արտաքին միջավայրի անբարենպաստ ազդեցությունից` չորացումից, ցրտահարումից, քիմիական ազդեցությունից և այլն:

Բակտերիաները կարող են լինել անշարժ և ակտիվ շարժվող: Շարժուն բակտերիաների բջջապատի արտաքին մակերեսին առկա են մտրակներ և թարթիչներ, որոնք ծառայում են շարժման համար:

Բակտերիաները՝ որպես հնագույն օրգանիզմներ, կենսագործում են ամենուրեք` օդում, ջրում, հողում, այլ կենդանի օրգանիզմներում: Մեկ գրամ հողում հաշվվում է մոտավորապես 3 միլիարդ բակտերիալ բջիջ:

Բակտերիաներն ունեն բազմազան ձևեր: Բակտերիալ բջջի ձևից կախված` նրանց տրվում են տարբեր անվանումներ.

• Գնդաձև բակտերիաները կոչվում են կոկեր,
• Զույգերով գոյակցող կոկերը կոչվում են դիպլոկոկեր,
• Շղթա կազմողները՝ ստրեպտոկոկեր,
• Ողկույզի պես խմբավորվածները՝ ստաֆիլոկոկեր,
• Ցուպիկաձև կամ ձողիկաձև բակտերիաները կոչվում են բացիլներ,
• Պարուրաձև ձգվածները` սպիրիլներ,
• Ստորակետաձև, աղեղնաձև կամ կոր բակտերիաները կոչվում են վիբրիոններ:

Բակտերիաները բազմանում են բջջի ուղղակի կիսման միջոցով: Յուրաքանչյուր 20−30 րոպե պարբերականությամբ՝ մեկ մայրական բջիջը կիսվելով առաջացնում է 2 դուստր բջիջ և այսպես շարունակ: Աճելով երկրաչափական պրոգրեսիայով և շատ արագ` բակտերաները 5 օրում ամբողջովին կլցնեին երկրագունդը: Այնուհանդերձ, նրանք արագ ոչնչանում են, քանի որ անկայուն են արևի ուղղակի ճառագայթների, բարձր ջերմաստիճանի և սննդի բացակայության նկատմամբ:

Բակտերիաները ձևավորել են մեխանիզմ, որի միջոցով հաղթահարում են անբարենպաստ պայմանները: Բջջի պարունակությունը սեղմվում է և հեռանում բջջաթաղանթից, իսկ դրա տակ գոյանում է նոր պատիճ՝ հաստ և բազմաշերտ: Առաջացած բջիջը կոչվում է սպոր: Այն բավական դիմացկուն է և կարող է գոյատևել տարաբնույթ անբարենպաստ պայմանների առկայության դեպքում:

Սպորներում բջջի ակտիվությունը գրեթե դադարում է, ինչի շնորհիվ դրանք կարող են դիմակայել բազում տարիներ: Տարածվելով և հայտնվելով բարենպաստ պայմաններում` սպորը վերականգնում է ակտիվ կենսագործունեությունը և վերաճում սովորական բակտերիալ բջջի:

Ուշադրություն

Սպորագոյացումը բակտերիալ բջջում անբարենպաստ պայմաններին հարմարվելու մեխանիզմ է:

Բակտերիաները, որոնց կենսագործունեության համար անհրաժեշտ է թթվածին, կոչվում են աերոբ: Առանց թթվածնի գոյատևող բակտերիաները կոչվում են անաերոբ:

Բորբոսասնկեր, պատկանում են սնկերի տարբեր դասերի։ ՀՀ-ում տարածված են գեոտրիխում (Geotrichum), ասպերգիլ (Aspergillus), վրձնասունկ կամ պենիցիլիում (Penicillium), ֆուզարիում (Fusarium), բոտրիտիս (Botrytis), կլադոսպորիում (Cladosporium), մուկոր (Mucor) և այլ ցեղերի բազմաթիվ տեսակներ։

Բնակվում են հիմնականում հողում, քայքայում օրգանական մնացորդները, մասնակցում դրանց հանքայնացմանը։ Առաջացնում են տարբեր գույների և խտության բորբոս, որը կազմված է սպորատվության օրգաններից և թելանման կամ խմորասնկանման սնկամարմնից։ Հիմնականում սապրոտրոֆներ են։ Բարձր ֆերմենտային ակտիվության շնորհիվ զարգանում են տարբեր բնական և արհեստ, հիմնանյութերի վրա։ Հանդիպում են նաև ֆակուլտատիվ մակաբույծներ։ Վնասում են սննդամթերքը, արդյունաբերական հումքը, արտադրանքը, արվեստի գործերը և այլն։ Որոշ տեսակներ թունավոր են. արտադրում են մարդու, կենդանիների, բույսերի համար վնասակար սնկային թույներ։ Օգտագործվում են ֆերմենտներ, օրգանական թթուներ, հակաբիոտիկներ ստանալու համար։

Հայտնի է, որ բորբոսից ստանում են պենիցիլին, սակայն մշակումից հետո, գործարանային պայմաններում, իսկ բորբոսը թույն է։  Կան բորբոսի տարբեր տեսակներ, այսօր կզրուցենք դրանցից ամենավտանգավորներից մեկի մ ասին, որը կարող հանգեցնել ծանր թունավորոմների։
Կարտոֆլի ցուպիկ կոչվող բորբոսի տեսակը սիրում է զարգանալ ալյուրի մեջ, եթե խախտվում է այդ մթերքի պահպանման տեխնիկական նորմերը, որպես օրենք տարվա տաք եղանակին։

Կարտոֆիլի ցուպիկով հատկապես հեշտ են վարակվում յուղահունձ և կաթնահունձ բլիթնեը և այլ բուլկեղենը։

Ամռանը ավելի նպատակահարմար և անվտանգ է ուտել տարեկանի հաց, որի խմորի թթվայնությունը բարձր է. նման միջավայրում բորբոսը չի զարգանում։

Գիտնականները կարծում են, որ մարդու առողջության համար կարտոֆիլի ցուպիկի սպորը վտանգավոր է դառնում, երբ այն սկսում է «ծլել»։

Վարակված ալյուրից պատրաստված հացը առաջին հայացքից կարող է կասկած չհարուցել. Հացը պահպանում է իր բոլոր որակները, քանի դեռ չի հայտնվել սենյակայինից բարձր ջերմության և խոնավություն ունեցող պայմաններում։ Նման ջերմոցային միջավայրում ընդամենը 24 ժամից խմորը մգանում է և դառնում է կպչուն ու առաձգական։ Առաջանում է տհաճ թթվահոտ։

Իհարկե կան նաև օգտակար բորբոսասնկեր,որոնց կարգի մեջ է մտնում բորբոսասնկով պանիրը։

Այդ պանիրը շատ օգտակար է։Իհարկե մենք գիտենք,որ բորբոսասունկը հայտնի է,որպես թույն,բայց այս պահի համար,այն օգտակար է։Այն ստանում են կամ օրերով թոցղենլով,կամ հատուկ ձևով։

Գլխարկավոր սնկերի առանձնահատկությունները

Սնկերի թագավորության կարևոր ներկայացուցիչներ են գլխարկավոր սնկերը: Դրանք կազմավորում են բարձրակարգ սնկերի ենթաթագավորությունը և հանդիսանում են սնկերի գոյության բարձրագույն ձևեր:

Ամռան վերջին և աշնան սկզբնական շրջանում, երբ առկա է բավականաչափ խոնավություն և օպտիմալ ջերմաստիճան, անտառներում և դաշտերում կարելի է հանդիպել գլխարկավոր սնկերին:

Գլխարկավոր սնկերի կառուցվածքը մեզ լավ ծանոթ է, քանի որ դրանք մարդը լայնորեն կիրառում է իր սննդակարգում:

Որպես կանոն գլխարկավոր սնկերը կազմված են սնկամարմնից և պտղամարմնից:

Սնկամարմինը կազմված է հիֆերից և գտնվում է հողի տակ: Այն գրավում է հսկայական մակերես և հողից կլանում է սննդարար նյութեր:

Պտղամարմինը ևս կազմված է հիֆերից, որոնք շատ խիտ միահյուսվելով` հողից դուրս ձևավորում են կեղծ հյուսվածք:

Պտղամարմինը կազմված է գլխարկից և ոտիկից: Ոտիկում առկա են միատեսակ հիֆեր, իսկ գլխարկը կարող է տարբերվել այն կազմող սնկաթելերով: Համաձայն դրա` գլխարկավոր սնկերը բաժանվում են խողովակավորների և թիթեղիկավորների: Խողովակավոր սնկերի մոտ գլխարկի ստորին շերտը կազմված է մանր խողովակներից, իսկ թիթեղիկավորների մոտ՝ թիթեղիկներից:

Սնկերը հիմնականում բազմանում են անսեռ կամ վեգետատիվ եղանակով, այսինքն՝ սնկամարմնի մասերով կամ սպորներով: Սպորները ձևավորվում են գլխարկի խողովակներում կամ թիթեղիկների վրա: Դրանք տարածվում են քամու, տարբեր կենդանիների կամ մարդու միջոցով: Հողի բարենպաստ պայմաններում սպորները ծլում են և առաջացնում սնկամարմնի թելիկներ, որոնցից ձևավորվում է սնկամարմինը կամ միցելը, իսկ հետո նաև՝ պտղամարմինը:

Գլխարկավոր սնկերը կլանում են անհրաժեշտ սննդանյութերը՝ ջուրը, հանքային աղերը և օրգանական նյութերը, սնկամարմնի հիֆերի միջոցով: Հիֆերը բույսի արմատների նման օժտված են ներծծող ուժով և հողից ստանում են իրենց անհրաժեշտ սննդանյութերը:

Այնուհանդերձ սնկերի մի մասն ունի հատուկ պահանջներ ապրելավայրի նկատմամբ և աճում է որոշակի ծառերի հարևանությամբ: Այդ սնկերը հաճախ անվանվում են համապատասխան ծառի անունով, օրինակ՝ կեչասունկ: Այդպիսի սնկերի միցելը սերտ կապի մեջ է ծառի արմատների հետ:

Սնկամարմինը կլանում է հողից ջուր և հանքային աղեր ու փոխանցում է դրանք ծառի արմատներին: Ծառն իր հերթին սնկին ապահովում է անհրաժեշտ օրգանական միացություններով, որոնք անհրաժեշտ են նրան սնվելու և պտղամարմին առաջացնելու համար: 

Սնկի և ծառի փոխշահավետ կապը տարբեր օգանիզմների միջև կոչվում է համակեցություն կամ սիմբիոզ: 

Սնկի միցելի և ծառի արմատների սիմբիոզը կոչվում է միկորիզա:

Գլխարկավոր սնկերը մարդու համար լինում են ուտելի և թունավոր:

2. Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ:

Վերջապես նրանք  հասան հռչակավոր Խաչաղբյուրին: Առաջնորդը մագլցեց ժայռն ու անցքի մոտից մի պարան կապեց, որպեսզի տղաները կառչելով բարձրանան քարանձավ: Քարանձավային լճակից թափվող առվակի մեղմ խոխոջյունն էր լսվում: Ջուրն այնքան թափանցիկ էր, որ հատակի խիճն ու ավազը  երևում էին: Արշավախմբի  որոնումները ցնցող  արդյունք տվեցին: Տղաները այդ քարանձավից ոչ միաին նախամարդու իրեր գտան, այլ., բազմաթիվ ստորգետնյա անձավներ, լճեր ու գետեր:

2. Բացատրի՛ր, թե ընդգծված բառը նախադասություններից յուրաքանչյուրի մեջ ի՞նչ իմաստով է կիրառված:

Ինչո՞ւ  էր այդքան կոպիտ քանդակ առել: վատ պատրաստված

Կոպիտ է խոսում ընկերների հետ: անհարգալից

Շատ կոպիտ դեմք ունի: տգեղ

Մեր նոր ընկերուհուն Նազելի են կոչում: անվանում

Եվ սրան էլ իմաստուն են կոչում:ծաղրել

Ինչ ասում էին, սուս ու փուս կատարում էր: ենթարկվել

Իմ գործը կատարեցի, կարո՞ղ եմ հեռանալ: վերջացնել

Որոշումը որ չկատարի, չի հանգստանա: իրականացնել

Բազում հարցերին մի ձևով էր պատասխանում, լռում էր: անձայն

Դեռ լռում եմ,որ տեսնեմ, թե մինչև երբ է չարություն անելու: դիմանալ

Արձագանքները լռեցին: սպառվեցին

Ափսեները դրեց պահարանում: տեղավորել

Եկավ ու իր օրենքը  դրեց: պարտադրել

Ձեռքի գիրքը մի կերպ դրեց լիքը լցրած պայուսակի մեջ ու դուրս եկավ:տեղավորել

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Լեզու բազմիմաստ  բառը նախադասությունների մեջ գործածի՛ր  քեզ հայտնի բոլոր իմաստներով: Որտեղ տրված բառը փոխաբերական իմաստով է գործածված, ընդգծի՛ր:

Հայոց լեզուն պետական լեզու է ։

Լեզուն գտնվում է բերանի խոռոչում։

Այս երեխան լեզվին է տալիս

2. . Տրված բառերը գրի՛ր հոմանիշների փոխարեն: Տրված և ստացված տեքստերը համեմատի՛ր:

Թվական, երբևէ, ընթացքում, գնահատվել, երկրպագու, վճարել, վաճառված, ձեռք բերել:

Հուշանվերների սիրահար ոմն անգլիացի մի գնդակ ունենալու համար հինգ հազար դոլար է տվել: Դա եղել է Անգլիայում ինչ-որ ժամանակ ծախված ամենաթանկ գնդակը: Գնդակն այդքան բարձր գին է ունեցել այն պատճառով, որ 1963 թվին գործածվել է ՖԻՖԱ-ի և Մեծ Բրիտանիայի հավաքականների խաղի ժամանակ:

Հուշանվերների երկրպագու ոմն անգլիացի մի գնդակ ձեռք բերելու  համար հինգ հազար դոլար է  վճարել: Դա եղել է Անգլիայում երբևէ  վաճառված ամենաթանկ գնդակը: Գնդակն այդքան բարձր  է գնահատվել այն պատճառով, որ 1963 թվականին գործածվել է ՖԻՖԱ-ի և Մեծ Բրիտանիայի հավաքականների խաղի ընթացքում:

Երկրորդ տեքստ ավելի գեղարվեստական է

3. Նախադասության բառերից որը հնարավոր է՝ փոխարինի՛ր հոմանիշներով:

Օրինակ՝

– Արքա՛, անկարելի է քո կամքը կատարել, մեկ այլ բան կարգադրի՛ր:

– Թագավո՛ր, անհնար է քո ցանկացածն անելը, մի ուրիշ բան պահանջի՛ր:

Արքաի դեմքը տեսնելու համար էր այդքան երկար ճանապարհ անցել:

Երեխաներն իրենց համար պարում էին , հետո պտտվում, իրենք իրենց ծափահարում  ու ուրախանում, աշխարհքով մեկ լինում:

Լուսանում է. լեռան ետևից դուրս է գալիս արեգակը:

Մի գարնան երեկո դրսում նստած զրուցում էինք։

– Թե ուզում եք, որ չմահանամ,- ասում է արքա,- գնացե՛ք ու անմահական ջուրը բերե՛ք, որ խմեմ ու առողջանալ:

(-18;4), (-18;3), (-17;3), (-18;2), (-17;2), (-11;1), (-9;0), (-8;-1), (-11;-6), (-12;-8), (-14;-10),(-10;-10), (-8;-6), (-5;-4), (-4;-7), (-4;-8), (-6;-10), (-1;-10), (-1;-2), (1;-4), (5;-4), (5;-8), (3;-10), (8;-10), (10;-4), (12;-6), (10;-8), (15;-8), (14;-2), (15;2), (14;6), (12;8), (8,9), (4;9), (0;8), (-6;9), (-11;7), (-15;6), (-18;4)

(-6;1), (-5;-2), (-9;-7), (-9;-8), (-5;-8), (-1;-5), (3;-4), (5;-1), (8;1), (9;3), (2;2), (4;6), (3;11), (2;11), (-2;6), (-2;2), (-4;4), (-5;4), (-6;3), (-6;2), (-7;2), (-6;1)

(0,5;0), (1;2), (1;3), (2;4), (3;3,5), (3,5;4), (2,5;5), (2,5;6), (2;6,5), (2;8,5), (1;7), (0,5;6,5), (-0,5;7), (-0,5;6), (-1;5,5), (-3;3), (-4;1), (-4,5;-1,5), (-4;-2,5), (-4,5;-3,5), (-3,5;-5), (-1;-6), (1;-7), (2;-8), (3,5;-10), (4,5;-9),(4,5;-7), (4;-6), (3;-5), (0;-4,5), (1;-1,5), (0,5;0).

(1;-3), (2;-3), (3;-2), (3; 3), (4; 3), (5; 4), (5; 6), (4; 7), (3; 7), (2; 6), (3; 5), (3; 5,5), (4; 5), (3; 4), (2; 5), (-3; 5),(-4; 6), (-4; 9), (-5; 10), (-5; 11), (-6; 10), (-7; 10), (-7; 10), (-7; 8), (-9; 8), (-9; 7), (-8; 6), (-6; 6), (-7; 3), (-6; 2), (-6;-1), ў(-7;-2), (-7;-3), (-6;-3), (-4;-2), (-4; 2), (1; 2), (2;-1), (1;-2), (1;-3)․

(14;-3), (12;-3), (8,5;-2), (4; 3), (2; 4), (1; 5), (1; 8), (-2; 5), (-3; 5), (-6; 3), (-7; 1), (-11;-1), (-10;-3), (-6;-4), (-2;-4), (-1;-3), (1;-5), (1;-8), (-2;-10), (-11;-10), (-13;-11), (-13;-13), (4;-13), (5;-12),
(9;-12)b.(14;-10), (10;-10), (9;-11), (9;-13), (14;-13)

Ես այս ամռանը գնացել էի Աբու Դաբի։ Հասնելուn պես զզգացինք դրսի տաքությունը,որը այնքան ուժեղ էր, որ շնչելն անգամ դժվար է ։ Ծովի ջերմաստիճանը 35 աստիծան , իսկ լողավազանի ջրի ջերմաստիճանը 30 աստիճան Ցելսիուս։

Աբու Դաբիn հանդիսանում է Արաբական Միացյալ Էմիրությունների մայրաքաղաքը։ Այն ակտիվ կերպով զարգանում է , կան բազմաթիվ զվարճանքի կենտրոներ, որոցից մեկն է << Ծովային Աշխարհը>> ։Այնտեղ ներկայացված էն մոլորակի բոլոր օվկիանոսները։ Տեսանք շնաձկներ և ձովային այլ կենդանիներ հսկայական , մի քանի հարկանի շենքի բարձրությամբ ակվարիումի մեջ։ Այնտեղ կային դելֆիններ մեծ ջրամբարի մեջ, թույլատրվում էր կերակրել, ֆլամինգոներ, փոկեր, ծովառյուծներ, ծովափղեր։ Իսկ ամենատպավորիչը պինգվիների բաժինն էր, որտեղ արհեստականորեն ստեղված էր արկտիկական կլիմա։ Կար ինկուբատորային հատված, որտեղ մասնագետները խնամում էին նորածին պինգվիններն։

Մեկ ուրիշ օր այցելեցինք <<Ուորներ Եղբայրների>> զվարճանքի կենտրոն, որտեղ նստեցինք այդ ընկերության կողմից երբևէ ստեղծված լավագույն ֆիլմերի և մուլտերի թեմաներով կարուսելներ։ Շատ հետաքրքիր և զվարճալի էր։ Այս ամառն էլ շատ հետաքրքիր անցավ ինձ համար։

1174-բ,դ,զ;

բ) 17,024 ։ 4= 4,256

դ) 10,5 ։ 7= 1,7

զ) 10,08 ։ 24=0,42

4, 1175-բ,դ,զ;

բ) 4,221 ։ 0,63=6,7

դ) 9,3456 ։ 10,62=0,88

զ) 0,13464 ։ 0,396=0,34

1177-բ,դ,զ;

բ) 169 ։ 1,3=130

դ) 1295 ։ 0,37=3500

զ) 10572 ։ 8,81=1200

1178-բ,դ;

բ) 8,13x = 24,6339

x=24,6339:8,13= 3,03

, դ) 7,25x = 9,425

x=9,425 ։ 7,25=1,3

1185;

Խորանարդի բոլոր կողերի երկարությունների գումարը 132 սմ է։
Գտե՛ք նրա ծավալը։

V= 1,32 X 1,32 X 1,32=2,299968

1186-բ,դ

բ) 3x + 7 = 10

3x=3

x=1

դ) 3x – 57 = 88

3x=88+57=145

x=145:3=48 1/3

1. Նախադասությունները տարբեր ձևերով կետադրիր այնպե՛ս, որ իմաստը փոխվի։

Նա թագավորին նամակ էր գրել միայն իր որդու՝ Եգորի մասին:

Վաղուց չէր տեսել ընկերոջը՝ Վահագնին:

Նուբարենց տունը համարյա ամեն օր լի էր հյուրերով՝ Զավենի ընկերներով:

Իշխանը կանչեց բերդապետին՝ Վահրամին, մի անգամ ևս զգուշացնելու գիշերային արկածի մասին:

2. Տեքստը կարդա՛ և առաջադրանքները կատարի՛ր։

Գողը գիշերով մի հարուստի տուն էր թալանել, իր ավարն առել, գնում էր։Նրա դեմ դուրս եկավ պահակը։ Նո գողին հարցրեց թե պարկում ի՛նչ կա և ո՛ւր է տանում։ Գողը հանգիստ բացատրեց, թե տան տերը մեռել է և մեռնելուց անմիջապես առաջ իրեն պատվիրել է որոշ իրեր տանել եղբոր տուն։ Այդ բացատրությունը պահակին կասկածելի թվաց։ Նա հարցրեց, թե ինչո՛ւ այդ դեպքում տնից ողբ ու՝ լաց չի լսվում։ Բայց գողը դրա պատասխանն էլ ուներ։ Ասաց՝ թող պահակը հանգիստ սպասի՛ր մինչև առավոտ, առավոտյան անպայման կլսես, թե տնեցիները ինչպե՛ս են ողբում ու լալիս։ Միամիտ պահակը պատասխանի երկիմաստությունը չզգաց և բաց թողեց գողին։ Առավոտյան նա լսեց, թե մեծատունն ու կինը ինչպես են ողբում ու անիծում, ամեն ինչ հասկացավ, բայց էլ ի՞նչ աներ։

Առաջադրանքներ․

Ա) գրի՛ր ո՞րն է այս տեքստի ասելիքը,

Պատմվածքը այն մասին է, որ ամեն խոսք չէ պետք ուղիղ իմաստոս հասկանալ։

Բ) հերոսներին նկարագրի՛ր և բնութագրիր ( չորս-հինգ գործող անձ թող լինի),

Պահակը միամիտ մարդ էր, գողը՝ խորամանկ, հնարամիտ և հումորով, մեծատունն ու կինը շատ հարուստ ու խորը քնող մարդիք էին

Գ) գործողության վայրը նկրագրի՛ր

Գործողությունը տեղի է ունենում մեծահաուստ մեկի տան բակում խորը գիշերով։

Դ) բացատրի՛ր՝ ինչպե՛ս են հասկանում այս նախադասությունը ՝
     ա/ գողը-փոխաբերական իմաստով

     բ/  պահակը- ուղիղ իմաստով

«հանգիստ սպասի՛ր մինչև առավոտ, առավոտյան անպայման կլսես, թե տնեցիները ինչպե՛ս են ողբում ու լալիս։»

Ե) Վերանգրի՛ր ։<<երկիմաստ գիշեր>>

1105-բ,դ;բ) 5,568 > 4,568 , դ) 885,621 < 885,633 ։

1106-բ,դ,զ; բ) 8, 8,93, 9 , դ) 29 , 29,66 ,30 զ) 3284, 3284,9, 3285 ։

1108; 10,3 , 8,94 , –0,5 , –3,27 , 41,01 , 5,69 , –3,2

41,1 10,3 5,69 -0.5 -3,2 -3,27

1109 b d դ) 783,5-ը, թե՞ 783,6-ը,
բ) 0,893-ը, թե՞ 0,8-ը,

1114-

բ, 3 ⋅ (x + 4) = 18,

3X+12= 18

3x=18-12=6

X=2

դ) 3 + 2 ⋅ x = 5։

2x=5-3=2

x=1

1117;

Գծե՛ք մի AB հատված և նրա վրա նշե՛ք որևէ C և D կետեր։ Ապա
գծե՛ք մի A՛C՛D՛B՛ բեկյալ գիծ՝ ելնելով նրանից, որ A՛C՛ = AC,
(C՛D՛) = (CD), (D՛B՛) = (DB)։ A՛ և B՛ կետերը միացրե՛ք հատվածով.
ո՞ր հատվածի երկարությունն է ավելի մեծ՝ AB-ի՞, թե՞ A՛B՛-ի։

Պատ․՝AB

1119

Նավակի արագությունը գետի հոսանքի ուղղությամբ 18 2/5կմ/ժ է,
իսկ հոսանքին հակառակ՝ 15 3/5կմ/ժ։ Որքա՞ն է գետի հոսանքի
արագությունը։

Vն+Vգ=18 2/5

Vն-Vգ=15 3/5

Vն+Vգ-(Vն-Vգ)= 18 2/5 – 15 3/5=17 7/5- 15 3/5=2 4/5

2xVգ=2 4/5=14/5

Vգ=7/5=1 2/5

25.04.2024

Աշխատանք դասարանում

ԱՄՊԸ 

Ամպը հառաչում էր լեռան լանջին,
Դողում, սարսռում էր հասակով մեկ։
Գալիս, փաթաթվում էր գյուղացու մաճին,
Հետո թավալվում էր ակոսի մեջ։

Հետո վեր էր կենում, շտկում իրեն,
Կրկին ձևեր փոխում նա զանազան,
Բարձրանում էր հետո կողերն ի վեր
Եվ շիկացած ուսն էր շփում եզան…

Իսկ ճաշթողի ժամին դառնում էր շուն,
Թաթերին էր դնում դունչը մռայլ,
Նայում էր ապուրի տաք գոլորշուն,
Թվում էր ուր-որ է պիտի մռռար։

Բայց չէր մռռում, ավաղ, վեր էր կենում,
Մացառներին թողած պոչը փռչոտ,
Նայում սարերն ի վեր, սարերն էր գնում,
Գնում էր չորեքթաթ կամ չոքեչոք։

 Գնում էր, չէր լսում,— Այդ ո՞ւր, Բողա՛ր…

Ի՞նչ Բողար, ճախրում էր, չէր նայում ետ։
Գնում էր, որ վաղը երկինքն ի վար
Դառնար կայծակ, կարկուտ, դառնար աղետ:

1. Բացատրի՛ր բառերը՝ սարսռալ-դողալ, դողդողալ, զոփալ մաճ-Գութան 
ակոս- Երկար գծաձև փոս հողի վերին շերտում, 
զանազան- Տեսակ-տեսակ, շիկացած-տաքացաց, ճաշթող-Ճաշամիջոց մացառ-Փշոտ թփաբույս ճախրել-Սրընթաց թռչել՝ սավառնել:
2. Բանաստեղծությունից դուրս գրի՛ր  բայեր: հառաչում, փաթաթվում Էր, սարսռում էր, թավալվում էր,  վեր էր կենում, դառնում էր, Թաթերին էր, Նայում էր, Թվում էր, Գնում էր, վեր էր կենում, ճախրում էր, Գնում էր

3. Բանաստեղծությունից դուրս գրի՛ր քեզ դուր եկած պատկերը և ներկայացրու քո ընկալմամբ:
4. Պատմիր ամպի մասին:
5. Յուրաքանչյուր չորս տողի համար համապատասխան վերնագիր մտածիր:1, մառախլապատ առավոտ, 2, քրտնաջան աշխատանք 3, վաստակած հանգիստ 4, գարնանային անջրևոտ գիշեր
6. Բնության ո՞ր երևույթն է ներկայացված բանաստեղծության մեջ, մանրամասն նկարագրի՛ր: Ներկայացվաց է գարնանային անձրևային եղանակը՝ ամպրոպներով, կայծակնեով, անձրևներով։

Ի՞նչ է ասում 

Ի՞նչ է ասում ճամփորդներին
Հալված-մաշված այս կածանը,
Ժամանակին հազար ու մի
Քայլեր հաշված այս կածանը,
Անցող-դարձող քարավանի
Ծանր ու դանդաղ ոտքերի տակ
Մեջքը կոտրած, կուրծքը պատռած,
Հոգնած­, տանջված այս կածանը,
Մեծ աշխարհի մեծաժխոր
Ճանապարհից հեռու քաշված,
Հիսուսի պես, ապառաժի
Կողին խաչված այս կածանը:

1. Բացատրի՛ր բառերը՝ կածան-ճանապարհ, քարավան-քարավանի, [գոյական]
1. Բեռնատար գրաստների (ձիերի, ուղտերի ևն)՝ բեռներ ու մարդկանց փոխադրող՝ սովորաբար երկար ճանապարհի (անապատի, տափաստանի ևն) համար կազմված խումբ: պատռած,մեծաժխոր1. Մեծ ժխոր՝ աղմուկ բարձրացնող:, ապառաժ-Կարծր լերկ քարի զանգված,

2. Ինչպե՞ս է նկարագրված կածանը, բանաստեղծության բառերն օգտագործելով ներկայացրո՛ւ: Կածանը հազարավոր անցորդների, մեծաժխոր քարավանների ոտքերից մաշված ճանապարհ է ։

3. Ի՞նչ է ասում կածանը, փորձի՛ր ներկայացնել’  ի՞նչ կասի

Հարգելի անցորդներ, խնդրում եմ զգույշ եղեք ճանապարհին, խնամքով վերաբերվեք ինձ և իմ շրջապատին, որպեսզի ես ձեր թոռներին և ծոռների էլ ծառայեմ։

1101-բ,դ,զ; \

բ) 72,93< 73,851 ,

գ) 0,382 < 0,45 ,

զ) 663,0001 <663,0002 ։

1102-բ,դ,զ;

բ) –0,432 >–1,431,

դ) –3,756 < –3,706,

զ) –5,555 < –4,999։

1103-բ,դ,զ;

բ) 2,001 և 3,5-3

դ) 1,5 և 3,5 -2;3,

զ) 7,1 և 10,2-8;9;10

1104-բ,դ;

բ) 99,2 > 98,9 ,\

դ) 3,285 > 3,185 ։

1112-ա;

ա) 370783 ։ 1081 + (24591 – 1824) ⋅ 5=343+22767X5=343+113835=114178

1113-բ,դ

բ)321/18=17/6=2, 5/6 ,

դ)111/5=22 1/5=22,2

1050-բ,դ,զ;

բ) 0,4 ⋅ x= 40

X=40:0,4

X=100

դ) 2,7 = 270 : x,

x=270:2,7

x=100

զ) 11,03 = 110,3 : x:

x=110,3:11,03

x=10

1051-բ,դ;

բ) 0,1X100=10

դ) 125,1×100=12510

1052-բ,դ;

բ) 81,543:100=0,81543

դ) 22,44:100=0,2244

1060-բ,դ;

30 – 25 = 20 : 4

դ) 7 X 5 = 80 – 45,

1062

Կարո՞ղ է արդյոք ուղիղը երկու շրջանագծերի հետ ունենալ նույն
ընդհանուր կետը։ Արե՛ք անհրաժեշտ գծագիրը։

989-Տասնորդական կոտորակից անջատե՛ք նրա ամբողջ մասը. ա53/10=5,3, գ639/10=63,9, ե17384/100=173, 84;

990-Առանձնացրե՛ք տասնորդական կոտորակի կոտորակային մասը.

ա67/10=6,7,գ121/10=12,1, ե6557/100=65,57 

995-Արտահայտե՛ք մետրերով և գրի՛ առեք տասնորդական կոտորակի
տեսքով.ա,գ,ե; ա) 3 մ 20 սմ=3,2 գ) 25 մ 8 դմ 3 սմ=25,83 ե) 79 մ 4 սմ 1 մմ=79,041

1000

103-րդ նկարում պատկերված են երեք շրջանագծեր։ Երկու փոքր
շրջանագծերի կենտրոնների հեռավորությունը 8 սմ է։ Որքա՞ն է
ամենամեծ շրջանագծի շառավիղը, եթե ամենափոքրինը 3 սմ է։

1. 8-3=5
2. 6+10+6=22
3. 10+6+10=22և26

1004-ա,գ;Գտե՛ք քանորդը. ա) -7 1/5:(2/3)=-36/5:(2/3)=-(18×3/5×2)=-54/5=-10 4/5 գ)8:(-12 1/2)= 8:(-25/2)=-(8×2/25)=-16/25

989-բ,դ,զ;Տասնորդական կոտորակից անջատե՛ք նրա ամբողջ մասը.

բ)3/10=0,3 դ)865/100=8,65, զ)69933/1000=69,933

990-բ,դ,զ;Առանձնացրե՛ք տասնորդական կոտորակի կոտորակային մասը.

բ)67/10=6,7 , դ) 237/100=2,37, զ)81132/1000=81,132,

995-բ,դ,զ;

բ) 1 մ 5 դմ=1,5, դ) 18 մ 1 դմ 6 սմ 2 մմ=18,162, զ) 8 դմ 7 սմ 5 մմ=0,875,

1004-

բ-4 7/9:(-3 5/6)=43/9:23/6=43×6/3×23=86/69=1 17/69

դ)-5 6/7:(2 3/4)= -41/7:11/4=-164/77=-2 10/77

զ)(15 8/9):(2 4/7)=143/9:18/7=1001/162=6 29/162

1006

Մանրակը մշակելիս նրա զանգվածը 500 գրամից նվազեց մինչև
450 գ։ Քանի՞ տոկոսով նվազեց մանրակի զանգվածը։

500-100%

450-X

X=450×100/500=90

100-90=10 Պատ․՝10%

21.03.2024

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Բառակապակցությունների իմաստներն արտահայտի՛ր տրված բառերով:

Բնակչություն, զորք, երամ:

Մի երկրի բոլոր զինվորները- զորք,

 միասին թռչող թռչուններր,-երամ:

 մի երկրի բոլոր քաղաքների ու գյուղերի բնակիչները-Բնակչություն

2. Բառակապակցությունների իմաստներն արտահայտի՛ր տրված բառերով:

Բազմություն, մարդկություն, ազգ ժողովուրդ:

Մի երկրում ապրող մարդիկ -ժողովուրդ-

 հավաքված մարդիկ-Բազմություն

ամբողջ աշխարհում ապրող մարդիկ

ամբողջ աշխարհում ապրող մարդիկ-ժողովուրդ

 նույն ազգությանը պատկանող բոլոր մարդիկ-ազգ

3. Փակագծերում դրված բառերը համապատասխան ձևով գրի՛ր:

Օրինակ՝

Դեպքի վայրում հավաքված ամբոխն (աղմկել): – Դեպքի վայրում հավաքված ամբոխն աղմկում էր:

Կռունկների երամը թռչում էր

Զորքը տեղավորվում էր դաշտում:

Ժողովուրդը լսուլ էր հռետորին:

Հրապարակում հավաքված բազմությունը ինչ-որ բանի էր սպասեր:

Ավագանին ողջունեց օտարականին:

Հոտն (իջնել) սարից:

ժողովուրդը գոհ մնաց այդ որոշումից

Բնակչությունն իր ղեկավարներից խելացի վճիռներ ու որոշումներ է սպասել:

20.03.2024

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Տրված բառերը դարձրո՛ւ հոգնակի և տեղադրի՛ր նախադասությունների մեջ:

Սուզանավ, ծովախորշ, լողափ, մանր, ծովափիղ, արկղ:

Շովափղերը ավելի փոքր են, քան բծավոր փոկերը:

Փոկերն ափից շատ հեռու չեն գնում, մեծ մասամբ լողափների ու գետաբերանների մոտ են հանդիպում:

Խորտակված Սուզանավերի անձնակազմերը փրկելու համար հատուկ սարք են ստեղծել, որն անվանում են Մոմսենի փրկարար զանգ:

Այս ու այն կողմ թափթփված արկղերը հուշում էին, որ երեկոն սովորական ավարտ չի ունեցել:

Մայրը խոշոր ելակներն ընտրեց մուրաբայի համար, իսկ մանրներով տորթը զարդարեց:

Մարդկանց շնաձկներից պաշտպանելու համար հատուկ ցանցեր են դրել Հարավային Աֆրիկայի, Ավստրալիայի, Մեքսիկական ծոցի բոլոր լողափների երկարությամբ:

2.Փակագծերում տրված բառերը պահանջվող թվով դի՛ր (եզակի կամ հոգնակի) և համապատասխանեցրո՛ւ նախադասությանը:

Կան ջրային  «խուզարկուներ», որոնք ծովերում ու օվկիանոսներում գանձեր են որոնում: Հայտնի են հեքիաթային  հաջողություններով։ Վագներն իր ընկերների  հետ Ֆլորիդայի ափերի մոտ խորտակված իսպանական… նավից ավելի քան միլիոն դոլար արժեցող գանձեր է գտել: Բայց ավելի մեծ թիվ են կազմում այնպիսի որոնողներ, որոնք չեն կարողանում նույնիսկ որոնումների ծախսերը փակել:

3. Տեքստի գոյականները հոգնակի դարձրո՛ւ: Քn կարծիքով, ո՞ր գոյականների թիվը չպիտի փոխել:

Դանդաղ ընթանում է անապատի նավը՝ ուղտը. նրա վրա սպիտակ ստվերի նման անշարժացել է հեծյալը: Ավազն ու քարն ասես շիկացած վառարան լինեն. կրակ են շնչում: Օդը կանգնած է: Կապտավուն երկինքը պատած է կիսաթափանցիկ կարմրավուն մշուշաքողով, և հորիզոնը գրեթե ձուլվել է երկնքին: Անապատի ճնշող լռությունը խախտում է միայն ուղտի վզից կախված զանգուլակի միապաղաղ զնգզնգոցը:

նավ-նավեր, ուղտ-ուղտեր, ստվեր-ստվերներ, հեծյալ- հեծյալներ, ավազ- ավազներ, քար-քարեր, վառարան-վառարաններ, հորիզոն-հորիզոններ, անապատ-անապատներ, զանգուլակ-զանգուլակներ։

15.03.2024

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Տրված գոյականները հոգնակի դարձրո’ւ:

Գլուխ -գլուխներ, թվական-թվականներ, աստղ-աստղեր, երկիր-երկրներ, սենյակ-սենյակներ, հարևան-հարևաններ, ծառ-ծառեր, պտուղ-պտուղներ, տեր-տերեր, ժապավեն-ժապավեններ, մարդ-մարդիք, կին-կանայք:

2. Տրված բառերի բաղադրիչները գծիկով բաժանի՛ր: Բոլոր բառերի առաջին բադադրիչներն ի՞նչ նմանություն ունեն:

Օրինակ՝

գառնարած = գառն – արած,

բեռնակիր = բեռն – ա – կիր,

մատնել = մատն – ել:

Գառն-ուկ, 

բեռն-ել,

 դռն-ակ, 

թոռն-իկ, 

լեռն-ային,

 ծոռն-իկ,

 հարսն-ուկ, 

մատն-ոց,

 ողն-ա-շար,

 ձկն-կիթ,

 ոտն-աման,

մկն-դեղ:

3. Տրված գոյականները հոգնակի՛ դարձրու: Ո՞ր մասնիկով են նրանք հոգնակի դառնում:

Բեռ-բեռներ, գառ-գառներ, դուռ-դռներ, եզ-եզներ, թոռ-թոռներ, լեռ-լեռներ, ծոռ-ծոռներ, հարս-հարսներ, ձուկ-ձկներ, մատ-մատներ, մուկ-մկներ, նուռ-նռներ:

11.03.2024

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Կետերը փոխարինի՛ր փակագծերում տրված բառերից կազմված համապատասխան գոյականներով:

Շախմատում մի կանոն կա. չի թույլատրվում վերցնել թագավորին : Մի անգամ այդ կանոնը Ֆրանսիայի Լյուդովիկոս Վեցերորդ արքային փրկեց անխուսափելի կործանումից

Մի մարտի ժամանակ ֆրանսիական զորքերը պարտություն կրեցին անգլիացիներից: Ինքը՝ Լյուդովիկոսը, ընկել էր անգլիացի զինվորների շրջափակման մեջ: Լսվեց հաղթող զինվորներից մեկի բացսականչությունը  արքային վելցրի՜նք: Բայց թագավորըիրեն չկորցրեց և ի պատասխան գոռաց.

– Մի՞թե չգիտես, որ նույնիսկ շախմատում արքային չեն վերցնում: Զարմացած զինվորները մի պահ ետ քաշվեցին, և արքան ճեղքեց շրջափակումը :

2. Կետերը փոխարինի՛ր փակագծերում տրված բառերից կազմված համապատասխան գոյականներով:

Լաբիրինթոս նշանակում է խճճված դրություն, որից դուրս գալը կապված է դժվարությունների հետ: Հին հույները, եգիպտացիներն ու հռոմեացիները լաբիրինթոս անվանում էին այն կառույցները, որոնք ունեին բազմաթիվ խճճված սենյակներ ու անցումներ :

Ըստ հունական ավանդույթի հրաշագործ արվեստագետ Դեդալոսը մի այնպիսի լաբիրինթոս է կառուցում Կրետե կղզում, որտեղ մտնողն այլևս ելք  չի  գտնում: Այդ լաբիրինթոսում Կրետեի Մինոս թագավորը  բանտարկում է մարդու գլուխ և ցուլի մարմին ունեցող ահռելի Մինոտավրոսին:

Աշխատանք դասարանում 

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1.    Կետերը փոխարինի՛ր փակագծերում դրված բառերից մեկով:

Վաղուց է հեռացել այն երամը, որից հետ ընկած վիրավոր կռունկին խնամում էինք:

Դրսում աղմկում էր ամբոխը, որը ուզում էր տեսնել դատապարտյալին:

Բազմությունը խուլ գվվում էր: Նա ինչ-որ բանից հուզված էր

Հոտը, որին էլ չէր տեսնելու, մնաց սարի հետևում:

Մարդկությունը պիտի մտածի, որ իրտ ապագան կվտանգվի, եթե շարունակի անփութորեն փչացել բնությունը:

2. Հարցում արտահայտող բառի փոխարեն պահանջվող ձևով (հոլովով) գրի՛ր թանգարան բառը:

Տարիներ շարունակ թանգարանը սիրով ընդունում էր այցելուներին:

Թանգարանի տնօրենը ոգևորվել էր նոր գտածոյով:

Չի կարողանում կտրվել իր ստեղծած թանգարանից։

Ինչքա՜ն ենք հպարտանում ձեռագիր մատյանների թանգարանով։

թանգարանում ամեն ինչ նույնն էր, տարիներն այնտեղ ոչինչ չէին փոխել:

3. Ընդգծված բառերը փոխարինի՛ր տրված բառակապակցություններով:

Լեռներում գտնվող, լեռներում ապրող մարդիկ, լեռան նման բարձրանալ, լեռներով ծածկված:

 Լեռներում ապրող մարդիկ հավաքվել էին օտարական հյուրին տեսնելու:

Լեռներում գտնվող այդ գյուղում բոլոր մարդիկ իրար ճանաչում էին:

Նկարում փոթորկված ծովի մի ալիք էր լեռան նման բարձրացել ու կանգնել:

Լեռներով ծածկված երկիր է Հայաստանը:

Ex 10 D Find these expression in the story.
who says them?

1 a bit of Football?

2 Why don’t you ask Ray?

3 I’ve got lots of things to do

4 Oh- all right then Five minutes – no more!

D Complete the dialogues with the expressions from exercise 10 a

Ex 10 d

A I fell really tierd every morning

B Well why dont you go to bed at 11 o’clock and not 12’clock

A Why dont we go to the cinema tonight

B Oh yea lets go see the new Lindsay Lohan film

A Adam? Can i have some of your icecream

B NO you can’t! Go and buy your own icecream

A Do you like sandy?

B No not really other people think he’s nice but i dont like him

Easter, also called Pascha (Aramaic, Greek, Latin) or Resurrection Sunday, is a Christian festival and cultural holiday commemorating the resurrection of Jesus from the dead, described in the New Testament as having occurred on the third day of his burial following his crucifixion by the Romans at Calvary c. 30 AD. It is the culmination of the Passion of Jesus Christ, preceded by Lent (or Great Lent), a 40-day period of fasting, prayer, and penance.

Պարույր նահապետը` հայոց թագավոր: Ինչպես արդեն ասվել է, Ք.ա. 9-րդ դարի կեսերին Հայկական լեռնաշպարհի կենտրոնական և հյուսիսային շրջաններում իշխում էր Հայկազունիների ավագ ճյուղի ներկայացուցիչ Արամը: Ք.ա. 9-րդ դարի վերջին և 8-րդ դարի սկզբին Հայաստանի ողջ տարածքն իր իշպանության տակ միավորեց մեկ այլ հայկական արքայատոհմ, որի մայրաքաղաքը Տուշպա-Վանն էր:

Ըստ Մովսես Խորենացու` Հայկազունիների ավագ ճյուղի ներկայացուցիչ Սկայորդին իշխանություն է ստեղծում Հայաստանի հարավ-արևմուտքում: Նա այնքան էր ուժեղացել, որ Ք.ա. 681 թվականին առանց վարանելու ապաստան է տալիս Ասորեստանի թշնամիներին:

Ք.ա. 7-րդ դարի երկրորդ կեսին, Վանի թագավորության թուլացմանը զուգընթաց, Սկայորդու որդի Պարույրի գլխավորությամբ հզորանում էր այս իշխանությունը: Պարույրը տիրում էր Վանա լճից մինչև Եփրատ ընկած ողջ տարածքին: Նա դաշինք կնքեց Մարաստանի և Բաբելոնիայի հետ` ընդդեմ Ասորեստանի: Ք.ա. 612 թ. դաշնակիցների զորքերը գրավեցին Ասորեստանի մայրաքաղաք Նինվեն: Դրան մասնակցելու համար Պարույր Հայկազունին թագադրվեց Մարաստանի արքայի կողմից և ճանաչվեց Հայաստանի թագավոր:

Երվանդ առաջին Սակավակյաց: Ք.ա. 580-570-ական թթ. Պարույրի հաջորդներից նշանավոր դարձավ Երվանդ առաջին Սակավակյացը: Վերջինիս անունով էլ Հայկազունիների արքայատոհմի նոր ճյուղը պատմագիտության մեջ կոչվում է Երվանդունի կամ Երվանդական:

Երվանդ Սակավակյացն ուներ 40.000 հետևակ և 8000 հեծյալ զորք: Այն ժամանակներում դա բավական մեծ ուժ էր: Նրա օրոք թագավորության սահմանները հյուսիսում հասնում էին Կուր գետ և Սև ծով, հարավում`Հյուսիսային Միջագետք, իսկ արևմուտքում` Կապադովկիա: Այսպես ձևավորվեց համահայկական երկրորդ թագավորությունը:

Տիգրան 1 Երվանդյան: Երվանդ Սակավակյացին հաջորդեց որդին` Տիգրան 1 Երվանդյանը (Ք.ա. 570-525 թթ.): ց Հույն պատմիչ Քսենոփոնը տեղեկացնում է, որ Տիգրանն աշակերտել էր մի փիլիսոփայի և աչքի էր ընկնում իր իմաստությամբ և տաղանդով:

Ք.ա. 550 թ. Տիգրան 1-ը աջակցեց պարսից արքա Կյուրոս Մեծին` տապալելու Մարաստանի տերությունը, քանի որ վերջինս արշավել էր Հայաստանի դեմ: Կյուրոս Մեծը ստեղծեց պարսկական տերությունը, որը մինչ այդ գոյություն ունեցած աշխարհակալ տերություններից ամենամեծն էր (հայտնի դարձել Աքեմենյան տերություն անունով): Վերջինիս սահմանները Միջերկրական ծովից և Եգիպտոսից ձգվում էին մինչև Հնդկաստան:

Կյուրոս Մեծի գլխավոր դաշնակիցն էր Տիգրան 1-ը: Նրա իշխանությունը բուն Հայաստանից բացի տարածվում էր Կապադովկիայի, Վրաստանի և Աղվանքի վրա: Հայաստանն արտոնյալ դիրք ուներ Կյուրոս Մեծի տերության մեջ, որը պահպանեց նաև Կյուրոս Մեծից հետո` մինչև Ք.ա. 522 թ.:

Տիգրան Երվանդյանին հաջորդեց նրա ավագ որդի Վահագնը: Նրան անվանակոչել էին ի պատիվ ռազմի և քաջության աստված Վահագնի:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ է հաղորդում Մովսես Խորենացին Սկայորդու մասին:Ըստ Մովսես Խորենացու` Հայկազունիների ավագ ճյուղի ներկայացուցիչ Սկայորդին իշխանություն է ստեղծում Հայաստանի հարավ-արևմուտքում

2. Ո՞վ է Պարույր Հայկազունին:-Սկայորդու որդին

3. Ներկայացրեք նրա գործունեությունը:Պարույրի գլխավորությամբ հզորանում էր այս իշխանությունը: Պարույրը տիրում էր Վանա լճից մինչև Եփրատ ընկած ողջ տարածքին: Նա դաշինք կնքեց Մարաստանի և Բաբելոնիայի հետ` ընդդեմ Ասորեստանի: 

4. Ի՞նչ անուն է ստացել Հայկազունիների նոր ճյուղը: Ինչու՞:Ք.ա. 580-570-ական թթ. Պարույրի հաջորդներից նշանավոր դարձավ Երվանդ առաջին Սակավակյացը: Վերջինիս անունով էլ Հայկազունիների արքայատոհմի նոր ճյուղը պատմագիտության մեջ կոչվում է Երվանդունի կամ Երվանդական

5. Նկարագրեք Երվանդ Սակավակյացի գործունեությունը:Երվանդ Սակավակյացն ուներ 40.000 հետևակ և 8000 հեծյալ զորք: Այն ժամանակներում դա բավական մեծ ուժ էր: Նրա օրոք թագավորության սահմանները հյուսիսում հասնում էին Կուր գետ և Սև ծով, հարավում`Հյուսիսային Միջագետք, իսկ արևմուտքում` Կապադովկիա

6. Ե՞րբ է գահակալել Տիգրան 1 Երվանդյանը: Ինչու՞ նա օգնեց Կյուրոս Մեծին:(Ք.ա. 570-525 թթ.):

7. Ինչպե՞ս է բնութագրում Հայոց պատմահայրը Տիգրան Երվանդյանին: Ներկայացրեք նրա թագավորության սահմանները:Մովսես Խորենացին նրան համարում է Հայկից և Արամից հետո ամենաքաջ Հայկազունին: Նրա իշխանությունը բուն Հայաստանից բացի տարածվում էր Կապադովկիայի, Վրաստանի և Աղվանքի վրա:

Վանի թագավորության թուլացումն ու անկումը։ Ռուսա 2-ից հետո Վանի թագավորությունն աստիճանաբար թուլացավ։ Նոր արքա Սարդուրի 3-րդն ասորեստանյան աղբյուրներում հիշատակվում է միայն մեկ անգամ՝ Ք․ա․ 643 թվականին։ Սարդուրի 3-ից հետո իշխել է նրա որդի Սարդուրի 4-ը, որի գահակալման դեպքերի մասին մեզ գրեթե ոչինչ հայտնի չէ։

Համեմատաբար լուսաբանված է Ռուսա 3-րդի (Էրիմենայի որդու) իշխանության շրջանը։ Նրա թողած արձանագրությունները հայտնաբերվել են Վանա լճի արևելյան շրջանների և Արարատյան դաշտի հնավայրերում։ Դա ցույց է տալիս նաև, որ նրա օրոք պետության սահմանները նեղացել էին՝ ընդգրկելով Վանա լճի ավազանն ու Արարատյան դաշտը։

Վանի թագավորության թուլացմանն ու անկմանը նպաստեցին նաև հյուսիսից ասպատակող սկյութական ցեղերը։

Թե երբ և ինչպես է անկում ապրել Վանի թագավորությունը, ստույգ հայտնի չէ։ Վանի արքայատոհմից անցումը հաջորդ արքայատոհմին կատարվել է առանց լուրջ պատերազմական գործողությունների՝ հավանաբար պալատական հեղաշրջման ճանապարհով։ Դա տեղի է ունեցել մինչև Ք․ա․ 609 թվականը։

Ք․ա․ 7-րդ դարում Հայկական լեռնաշխարհի հարավարևմտյան մասում ձևավորվել էր հայկական նոր մեծ իշխանապետություն՝ Հայկազունի Սկայորդու գլխավորությամբ։ Նրա որդի Պարույր Հայկազունին էլ Ք․ա․ 612 թ․ հռչակեց նոր թագավորություն։

Վանի թագավորության նշանակությունը Հայաստանի պատմության մեջ։ Ինչպես գիտենք, Ք․ա․ 3-2 հազարամյակներում Հայաստանի տարածքում ստեղծվել էին բազմաթիվ վաղ պետական կազմավորումներ։ Դրանցից ոչ մեկը, սակայն, չէր ընդգրկում ամբողջ լեռնաշխարհի տարածքը։ Այլ կերպ ասած՝ դեռևս չկային համահայկական թագավորություններ։ Եվ այդ կարևոր խնդիրն իրականացրեց Վանի թագավորությունը՝ միավորելով ողջ լեռնաշխարհը միասնական թագավորության մեջ։ Հայ ժողովուրդը՝ որպես լիակատար ընդհանրություն, իր ձևավորման ավարտին հասավ այս թագավորության օրոք։

Ստեղծվեց հսկայական մշակութային ժառանգություն, որը հետագա դարերի ընթացքում շարունակեց զարգանալ։ Ի վերջո՝ Վանի թագավորության ժամանակ հիմնվեց համայն հայության ներկայիս մայրաքաղաքը՝ Էրեբունի-Երևանը։

Հարցեր և առաջադրանքներ

1․ Հյուսիսից արշավող ի՞նչ ցեղերի դեմ է պայքարել Վանի թագավորությունը։ կիմերների
2․ Ե՞րբ է Սարդուրի 3-ը հիշատակվում ասորեստանյան արձանագրություններում։Սարդուրի 3-րդն ասորեստանյան աղբյուրներում հիշատակվում է միայն մեկ անգամ՝ Ք․ա․ 643 թվականին։
3․ Ո՞վքեր էին Վանի թագավորության վերջին հայտնի արքաները։Սարդուրի 3-ից հետո իշխել է նրա որդի Սարդուրի 4-ը, որի գահակալման դեպքերի մասին մեզ գրեթե ոչինչ հայտնի չէ։
4․ Ե՞րբ է անկում ապրել Վանի թագավորությունը։Դա տեղի է ունեցել մինչև Ք․ա․ 609 թվականը։
5․ Ներկայացրեք Վանի թագավորության նշանակությունը Հայաստանի պատմության մեջ։

Հայ ժողովուրդը՝ որպես լիակատար ընդհանրություն, իր ձևավորման ավարտին հասավ այս թագավորության օրոք։

Ստեղծվեց հսկայական մշակութային ժառանգություն, որը հետագա դարերի ընթացքում շարունակեց զարգանալ։ Ի վերջո՝ Վանի թագավորության ժամանակ հիմնվեց համայն հայության ներկայիս մայրաքաղաքը՝ Էրեբունի-Երևանը։

Մեր պատմության մեջ ավելի փառաբանված է Արգիշտի Առաջինը, քան նրա հաջորդ Սարդուրի երկրորդը, թեպետ վերջինս ավելի շատ տարածքներ է նվաճել։ Պատճառն այն է, որ Արգիշթին մինչև վերջ մնաց անպարտելի, իսկ Սարդուրի 2-րդն իր գահակալության վերջին շրջանում անհաջողություններ ունեցավ։

Ասորեստանը լիակատար շրջափակելու և ոչնչացնելու Վանի տերության ծրագրերը, որ մշակել էին Արգիշթի 1-ը և Սարդուրի 2-րդը, չիրականացան։ Ասորեստանի արքա Թիգլաթպալասար 3-րդին հաջողվեց Ք․ա․ 743 թ․ կասեցնել Սիրիայի տարածքում Սարդուրի 2-րդի առաջխաղացումը դեպի հարավ։ Դրանով Ասորեստանը փրկվեց լիակատար շրջափակման մեջ ընկնելուց։ Իսկ 8 տարի անց՝ Ք․ա․ 735թ․ Ասորեստանի արքան արշավանք ձեռնարկեց դեպի Տուշպա-Վան։ Թեպետ նա մայրաքաղաքը գրավել չկարողացավ, սակայն այդ արշավանքով Ասորեստանը վերականգնեց նախկին դիրքերը՝ Վանի տերության հետ դառնալով Առաջավոր Ասիայի երկու հզորագույն տերություններից մեկը։

Ասորեստանի դիրքերն ամրապնդեց նաև Սարգոն 2-րդը։ Նա հաջողությամբ օգտագործեց կիմերների ռազմաշունչ ցեղերի ասպատակությունները, որոնք Վանի տերություն էին ներխուժել հյուսիսից։ Հայտվելով երկու ճակատով հարձակվող թշնամիների միջև՝ Ք․ա․ 714թ․ Վանի տերության արքա Ռուսա առաջինն անհաջողություններ ունեցավ։ Սարգոն 2-րդն այդ տարի հարձակվեց Արդինի- Մուսասիրի գլխավոր տաճարի վրա և կողոպտեց այն։ Նա տաճարից առգրավվեց մի քանի տոննա կշռող ոսկյա և արծաթյա արձաններ, հսկայական քանակությամբ զենք ու զինամթերք։

Վանի թագավորությունը Ռուսա 2-ի օրոք։ Վանի թագավորությունը շարունակեց մնալ Առաջավոր Ասիայի հզոր տերություններից մեկը նաև Ռուսա 1-ի հաջորդների՝ Արգիշթի 2-ի և Ռուսա 2-ի օրոք՝ մինչև Ք․ա․ 7-րդ դարի կեսերը։ Հատկապես նշանավոր էին Ռուսա 2-ի գահակալության տարիները՝ Ք․ա․ 685-645։ Նա հաջողություններ արձանագրեց հատկապես դեպի արևմուտք կատարած արշավանքների ժամանակ։

Ռուսա 2-ը բարեկամական և դաշնակցային հարաբերություններ հաստատեց կիմերների հետ և նպաստեց նրանց՝ Փոքր Ասիայի արևելք տեղափոխվելուն։ Իսկ Փոքր Ասիայի տարածքից Ռուսա 2-ը կարողացավ կիմերներին ուղղել Ասորեստանի դեմ։ Փաստորեն դիվանագետ արքան ոչ միայն կարողացավ կանխարգելել կիմերների հնարավոր հարձակումներն իր երկրի վրա, այլև նրանց դարձրեց իրեն դաշնակից, ապա ուղղեց իր թշնամի Ասորեստանի դեմ։

Ռուսա 2-ը կատարել է նաև բազմաթիվ շինարարական աշխատանքներ։ Ներկայիս Երևանի տարածքում կառուցեց Թեյշեբաինի (Կարմիր բլուր) քաղաքը։ Այն նվիրված էր ռազմի և քաջության աստված Թեյշեբային։

Հարցեր և առաջադրանքներ

1․ Ասորեստանի ո՞ր արքաներին հաջողվեց վերականգնել իրենց տերության դիրքերն Առաջավոր Ասիայում։
Թիգլաթպալասար 3-րդը և Սարգոն 2-րդը
2․ Սարգոն 2-ը երբ է կողոպտել Արդինի-Մուսասիր տաճարը։ Ք․ա․ 714թ
3․ Հատկապես ո՞ր կողմ էր ուղղված Ռուսա 2-ի նվաճողական քաղաքականությունը։Նա հաջողություններ արձանագրեց հատկապես դեպի արևմուտք
4․ Ո՞վքեր էին կիմերները։ Ի՞նչ քաղաքականություն իրականացրեց Ռուսա 2-ը կիմերների նկատմամբ։ Կիմերները ռասմաշունչ ցեղախմբեր էին,Ռուսա 2-ը բարեկամական և դաշնակցային հարաբերություններ հաստատեց կիմերների հետ և նպաստեց նրանց՝ Փոքր Ասիայի արևելք տեղափոխվելուն։ Իսկ Փոքր Ասիայի տարածքից Ռուսա 2-ը կարողացավ կիմերներին ուղղել Ասորեստանի դեմ։
5․ Ի՞նչ գիտեք Թեյշեբաինի քաղաքի մասին։Ռուսա 2-ը կատարել է նաև բազմաթիվ շինարարական աշխատանքներ։ Ներկայիս Երևանի տարածքում կառուցեց Թեյշեբաինի (Կարմիր բլուր) քաղաքը։ Այն նվիրված էր ռազմի և քաջության աստված Թեյշեբային։

My favourite sport is judo Judo is a martial art that was born in Japan, and it is now known around the world as an Olympic sport. Judo was created in 1882 by combining jujutsu, a form of close combat, with elements of mental discipline.

The roots of jujutsu lie in sumo. Sumo has a very long history and is even mentioned in the Kojiki (Records of Ancient Matters) from the year 712, which describes the history of Japan from the mythical age of the gods to the reign of Empress Suiko (554–628) and the Nihon Shoki (Chronicle of Japan), a document from 720 that describes the history of Japan from the age of the gods until the time of Empress Jito, who reigned from 690 to 697.

The only striking techniques in judo are during kata practice which involves practicing pre-arranged patterns with a partner. No strikes are allowed in free practice or in competition.

801-բ,դ,զ;

b(-8/9):(-2/3)=8×3/9×2= 4/3=1 1/3

d(+17 1/2):(+4 2/15)=35/2:62/15=525/124

z(-12 3/5):(-3 1/2)=63/5:7/2=18/5= 3 3/5

802-բ,դ,զ;

b(+4/15):(-2/25)=- 4×25/15×2=-10/3=-3 1/3

d(-11 4/7):(+24 5/14)=-81/7:341/14=-162/341

z(+113 2/5):(-63/100)=-567/5:20/7=-180

804-բ;

b(-7/9+4/5):(7/10)=(-35/45+36/45):(-7/10)=-1/45:7/10=-2/63

814;

Չափե՛ք ուղղի վրա նշված A և B կետերի հեռավորությունը (տե՛ս
նկ. 92)

և գծե՛ք նույնպիսի մի ուղիղ։ Գծված ուղիղը կոորդինատային
ուղիղ դարձնելու համար որոշե՛ք միավոր հատվածի
երկարությունը և նշե՛ք կոորդինատների սկիզբը այնպես, որ A
կետի կոորդինատը լինի –4, B-ինը` +2։

|-4|+|+2|=6

816

Ինչի՞ է հավասար բաժանարարը, եթե միակ հնարավոր մնացորդը
1-ն է։

Պատ.՝ 2

747;

Գրե՛ք հետևյալ կոտորակներին հակադիր կոտորակները.
7/9 -7/9

-14/15 14/15

8/3 -8/3

-11/19 11/19

-5/6 5/6

25/32 -25/32

7/20 -7/20

748-բ,դ,զ;

բ)+2 3/8=-2 3/8դ) -45 2/5=45 2/5 -4/5=4/5 զ)

760;Գտե՛ք պատկերների համաչափության առանցքները (տե՛ս նկ. 89)։

762;

Ուղղանկյունանիստի ձև ունեցող երկաթե չորսուն ունի 5 սմ
բարձրություն, 11 սմ լայնություն և 15 սմ երկարություն։ Քանի՞ կիլոգրամ
է նրա զանգվածը, եթե 1 սմ3 երկաթի զանգվածը 7 22/25 գ է։

5x11x15=825

825×7 22/25= (825×197)/25 =33×197=6501

763

Անտառը գրավում է 1300000 հա տարածք։ Դրա 35 %-ը հաճարենու
անտառն է, 16 %-ը՝ սոճու, 20 %-ը՝ եղևնու, 24 %-ը՝ կաղնու, մնացածը՝
բոխու։ Ամեն մի տեսակ անտառի քանի՞ հեկտար կա տվյալ
տարածքում։ Կազմե՛ք համապատասխան շրջանաձև դիագրամ։

100-35-16-20-24=5

1300000 :100 x 35=455000

1300000 :100×16=208000

1300000 :100×20=260000

1300000 :100×24=312000

1300000 :100×5=65000

1.     Լրացրո՛ւ բաց թողնված տառերը։

Վերջ, աշխարհ, արհամարհել, միրգ, երգ, օրեցօր, տնօրեն։

 2.     Տեքստերում գտնել ուղղագրական սխալները և ուղղել: Թավրիզում երեկոն իջնում էր աղոթքի կանչող մոլլաների ձայնին զուգընթաց: Գորշ մշուշն էր պառկում քաղաքի վրա: Որքան թմրեցնող էր մշուշը, այնքան տաղտկալի էր ձայնը, որով Մուհամմեդի զավակներին հրավիրում էր հոգևոր տուն, որ, ճակատները հագած գետնին, խնդրեին հանդերձյալ կյանքում դրախտի վայելքներ ու լուսեղեն փերիներ:

3. Կետադրի՛ր նախադասությունները․

Արևը ժպտաց և արթնացրեց ծաղիկներին:

Արևը ժպտաց, և ծաղիկներն արթնացան:

Նա խոսում էր բարձր, խրոխտ ձայնով ու իր խոսքին տալիս էր տիրական շեշտ:

Նա խոսում էր բարձր, խրոխտ ձայնով, ու դա նրա խոսքին տալիս էր տիրական շեշտ:

Նա մեզ թող սպասի ավտոմեքենաների կանգառում կամ էլ Ջերալդի հետ միանգամից գնա հրավերքի սրահը:

Նա մեզ թող սպասի ավտոմեքենաների կանգառում, կամ ինքն ու Ջերալդը միանգամից  գնան հրավերքի սրահը:

721;

Կառուցե՛ք համապատասխան գրաֆիկը։Երեխայի հասակը 10 տարվա ընթացքում փոփոխվել է հետևյալ
կերպ.

Կառուցե՛ք երեխայի հասակի փոփոխության գրաֆիկը։

722

Հետևյալ աղյուսակում ներկայացված են օրվա ընթացքում օդի
ջերմաստիճանի փոփոխության տվյալները.

726;

Կառուցե՛ք համապատասխան գրաֆիկը և պատասխանե՛ք
հետևյալ հարցերին.
ա) Ժամը քանիսի՞ն է օդի ջերմաստիճանը եղել 0OC։ ժամը 9

բ) Ժամը քանիսի՞ն է օդի ջերմաստիճանը եղել ամենացածրը
(ամենաբարձրը)։ժամը 6 (ժամը 18)
գ) Ո՞ր ժամանակահատվածում է օդի ջերմաստիճանը եղել 0O-ից
ցածր (բարձր)։ժամը 6-9(ժամը 12-24
դ) Քանի՞ աստիճանով է փոխվել օդի ջերմաստիճանը ժամը
6–15-ը։ 10աստիճանով

Պատասխանե՛ք 724-րդ խնդրի հարցերին։

Նկարում տրված են մեքենայի և ավտոբուսի շարժման
գրաֆիկները (տե՛ս նկ. 83)։

ա) Քանի՞ ժամում մեքենան կհասնի ավտոբուսին։5ժամում
բ) Քաղաքից ի՞նչ հեռավորության վրա մեքենան կհասնի ավտոբուսին 250 km

728-բ,դ;

բ) ((–3) · (–7) – (–2) · |–4|) · (–6) =(21-8)X(-6)=-78

դ) (|–9|+|–1|) ։ (18–(–|6|))=(10:(18+6))=5/12

732;

Նկարում պատկերված է 4 սմ2
մակերես ունեցող ABCD քառակուսին
(տե՛ս նկ. 84)։ Ինչի՞ է հավասար
BDFG քառակուսու մակերեսը Պատ.՝ 8սմ2

05.02.2024

1.Ցերեկը օդիջերմաստիճանը +17°C էր, իսկ գիշերը այնիջավ 5 աստիճանով:

 Նշիր, թեորքանդարձավջերմաստիճանը գիշերը:

Պատ.՝+12°C

2.Հաշվիր արտահայտությանարժեքը:

 2940−6424=-3484

3.∗-իփոխարենտեղադրիրայնպիսիթիվ, որստացվիճիշտհավասարություն՝ 11−106=−95

4.Կրճատիր, ապաբազմապատկիր:

  Պատասխանըամբողջթիվ է:

 −9/10⋅(−80)=72

5.Լուծիր հավասարումը:

 |x|:(−16)=2−10

|x|=-8x(-16)

|x|=128

6.Կատարիր բաժանումը:

    24 :(−6)= -4

7.Հաշվիր արտահայտությանարժեքը:

 1756+(−20513)=1756−20513=-18757

8.Հետևյալթվերիցո՞րիմոդուլնէամենամեծը՝ 81, −82, −83, 80 Պատ.` -83

9.Թվերը դասավորիրաճմանկարգով:

 8,−32,24,0,−5,−22

-32, -22, -5, 0, 8, 24:

10.Գտիր L(3) կետինկատմամբ K(−58) կետինհամաչափկետիկոորդինատը:

11.Կոորդինատային հարթությանվրա նշվածեն x և y կոորդինատներովկետեր:

Որոշիր A կետիկոորդինատները: A(3;4)

12.Կոորդինատային հարթությանվրա վերցված է (−55;0) կոորդինատներովկետը:

 Գտիր y-երիառանցքի նկատմամբնրանհամաչափկետիկոորդինատները:

1.       Կետադրի՛ր նախադասությունները։

Ա․ Կանաչ հովտի մեջ այդպես անշարժ կանգնած էին ժայռը, կաղնին, մասրենին, ձին։

Բ․ Ծառերի տերևները, խոտերի ծղոտները, հովիտների նախշուն ծաղիկները ցողված  էին անձրևային կաթիլներով ։

Գ․ Օրենքը պիտի պարտադիր լինի բոլորի համար` թե’ իշխանի, թե’ ռամիկի, թե’ ճորտի։

Դ․ Գիշերվա թանաքն էլ վերջացել էր և լույսը թափանցիկ -գունատ մատներով դեռ շոյում էր երիտասարդի ճակատը, մազերը ,աչքերը։

2.     Լրացնել հետևյալ առածները ՝ կետերի փոխարեն գրելով հականիշներ։

Ա․ Քիչ խոսիր, շատ լսիր։

Բ․ Խոսքը մեծին, ջուրը՝ փոքրին։

Գ․ Քամու բերածը քամին էլ կտանի։

Դ․ Մի հիմար քարը գցեց ծովը, հազար խելոք չկարողացան հանել։

3.        Ո՞ր բառն է գրվում է-ով։

Հանդես, ջէկ, երբևիցե, վերելք։

4.    Ո՞ր բառում է գրվում օ։

Սառնորակ, Ամանոր, անդորր, անօդ։ 

700;

Կոորդինատային հարթության վրա կառուցե՛ք ABC եռանկյունը,
որի գագաթները հետևյալ կետերն են.
ա) A (+1, +1), B (+4, +2), C (+1, +5),

բ) A (+1, +2), B (–4, –2), C (–3, +3),

գ) A (–3, 0), B (+3, –2), C (+3, +2)։

702;

Որտե՞ղ են գտնվում հարթության այն կետերը, որոնց աբսցիսը
հավասար է զրոյի:

711;

78-րդ նկարում ցո՛ւյց տվեք այն պատկերները, որոնք համաչափության
առանցք ունեն։ ա, գ, ե, զ:

714;

Որքա՞ն ժամանակում ժամացույցի ժամի սլաքը կպտտվի ուղիղ
անկյան չափ և որքա՞ն ժամանակում՝ փռված անկյան չափ Իսկ
րոպեի սլա՞քը։ 3-ժամ՝ ուղիղ անկյուն, փռված անկյանը 6-ժամ, 180 րոպե ՝ ուղիղ անկյուն ,360-րոպե ՝փռված անկյուն:

716Աղյուսակի առաջին տողում գրված է այն ժամանակը, որի ընթացքում գնացքն անցնում է 120 կմ երկարությամբ ճանապարհահատվածը, իսկ երկրորդում՝ այն անցնելու արագությունը,

01.02.2024

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

Դիտե՛ք Տերյանի մասին պատմող ֆիլմը և նշումներ արեք։  

Վահան Սուքիասի Տեր-Գրիգորյանը ծնվել է 1885թ-ին փետրվարի իննին Ջավախքի Գանձա գյուղում: Սովորելե գյուղի դպրոցում, հետո Ախալքալակում, այնուհետև Մոսկվաի Լազարյան ճեմարանում: Այնտեղ սկսում է բանաստեղծություններ գրել:
1904թ-ին նրա բանաստեղծությունները կարդում է Ավ. Իսահակյանը և բարձր գնահատական է տալիս: 1906թ-ին ընդունվում է Մոսկվայի համալսարանի պատմաբանասիրական ֆակուլտետի Ռուսաց լեզվի և գրականության բաժինը:1910-ական թթ սկսած Տերյանը խմբագրում էր <<Գարուն>> ալմանախը Մոսկվայում: 1913թ-ին Տերյանը ընդունվում է Պետերբուրգի համալսարանի արևելյան լեզուների ֆակուլտետ:1917թ-ին դեկտեմբերին նշանակվում է հայկական գործերի կոմիսարիատի նախագահի տեղակալ,այնուհետև 1918թ-ին Բրեստ-Լիտովսկում մասնակցում է խաղաղության բանակցությունների որպես խորհրդական: Այդ ընթացքում արդեն վատառողջ էր: 1919թ-ին Սամարայում գրում է իր վերջին բանաստեղծությունը, իսկ 1920թ-ին հունվարի յոթին վախճանվում է Օրենբուրգ քաղաքում:

1.       Ընդգծված բաղադրյալ բառերը փոխարինի՛ր բառակապակցություններով (անհրաժեշտության դեպքում նախադասության կառուցվածքը փոխի՛ր):

Ամերիկայի մի օձաբուծարանում մոտ մեկ մետր երկարությամբ երկու գլուխ ունեցող  օձ էր ապրում: Օձաբուծարանը, որ հիմնականում զբաղվում է. օձաթույն հավաքելով, այդ եզակի ցուցադրման նմուշը ձեռք է բերել տաս տարեկան մի դպրոցականից, երբ օձն ընդամենը տասնհինգ սանտիմետր երկարությամբ ճուտիկ էր:

Սողունը երեք տարեկանում միանգամից վեց ձկնիկ էր ուտում. ընդ որում, երկու գլուխները որսում էին միաժամանակ: Բայց դիտողները վկայում էին, որ այդ միասնական գործողության ժամանակ ձախ գլուխը գլխավորում էր:

2.     Լրացրո՛ւ բաց թողնված տառերը։

Ալեհույզ, հրաժեշտ, երբևէ, ընկույզ, պարտիզպան, վզկապ, հույզ, երթևեկել, ունևոր, թեթևություն, մարզել, աղոթք, Ալվարդ, օրիորդ, կանթեղ։ 

3.   Բառերը գրի՛ր միասին, անջատ կամ գծիկով։

Գլուխկոնծի, առհասարակ, անթիվ անհամար, կարծես թե, ութ հարյուր, առևտուր, ծափ-ծիծաղ։

 4.    Գտնել հոմանիշների հինգ եռյակ

Պոզ, եղջյուր,կոտոշ

քուն, նինջ, նիրհ,

մարգարե, նախագուշակ, կանխասաց,

խորխորատ, վիհ, կիրճ,

բաղձանք, իղձ, ցանկություն։ 

Արգիշտի 1 հզոր արքան։ Վանի տերությունը Արգիշտի 1-ի օրոք (Ք․ա․ 786-764) հասավ աննախադեպ հաջողությունների։ Նրա թագավորությունն ընդգրկում էր ոչ միայն Հայաստանը, այլև զգալի տարածքներ նրա սահմաններից դուրս։

Արգիշտի 1-ի հեռավոր արշավանքներից մեկի ժամանակ գրավվեց Բաբելոնիան։ Դրանով նա երեք կողմից՝ հյուսիսից, արևելքից և հարավից, աքցանի մեջ վերցրեց Ասորեստանը։ Ասորեստանյան երբեմնի հզոր տերությունը սարսափի մեջ էր։ Դրա մասին է վկայում նրա զորքերի գերագույն հրամանատարի խոստովանությունը, որում հայոց մեծ տիրակալը բնութագրվում է իբրև մի արքա, «որի անունն անգամ ահարկու է որպես ծանր հողմ, նրա ուժերը մեծաքանակ են»։

Շատ ավելի մեծ է եղել Արգիշտի 1-ի քաղաքական ազդեցության ոլորտը, որի մասին պատկերացում են տալիս հնագիտական պեղումները։ Մասնավորապես, Հյուսիսային Կովկասում հայտնաբերվել է Արգիշտի 1-ի անվամբ սեպագիր արձանագրությամբ սաղավարտ, որը պահվում է Բեռլինի առաջավորասիական թանգարանում։ Նույնպիսի սաղավարտներ են հայտնաբերվել նաև Աբխազիայում, Օսիայում, Գուգարքի Թռեղք գավառում։

Արգիշտի 1-ը հիմնադրեց բազմաթիվ նոր բնակավայրեր։ Դրանցից նշանավոր էր Էրեբունին (Ք․ա․ 782)՝ հետագայում Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանը։ Դրանից վեց տարի անց Արարատյան դաշտում արքան հիմնեց նոր քաղաք-ամրոց՝ Արգիշտիխինիլին (հին մայրաքաղաք Արմավիրի հարևանությամբ)։ Դրանք դարձան Արգիշտի 1-ի տերության հյուսիսային գլխավոր հենակետերը։

Ամփոփելով Արգիշտի 1-ի աշխարհակալության մասին մեր տեղեկությունները՝ տեսնում ենք, որ նրա գերիշխանությունը տարածվել է բուն թագավորության սահմաններից շատ հեռու՝ մինչև Փոքր Ասիա և Պարսից ծոց (Բաբելոնիան ներառյալ)։ Իսկ նրա քաղաքական ազդեցության ոլորտները ձգվել են մինչև Հյուսիսային Կովկաս և Զագրոսի կենտրոնական շրջաններ։

Չորս ծովերի տերությունը։ Համահայկական թագավորության հզորացումը շարունակվում է նաև հաջորդ արքա Սարդուրի 2-ի օրոք (Ք․ա․ 764-735)։ Նրա գահակալման շրջանում Վանի տերությունն ունեցել է տարածքային ամենամեծ աճը։

Հյուսիսում նրա տիրապետությունը հասնում էր Սև ծով՝ ներառյալ Կուլխա (Կոլխիդա) երկիրը։ Տերության հյուսիսարևելյան սահմանը հասնում էր Կուր գետին․ առաջին անգամ սեպագիր արձանագրություններում Արցախը (Ուրտեխի անվամբ) հիշատակում է Սարդուրի 2-ը։ Արևելքում տերության սահմանը հասնում էր Կասպից ծով, իսկ արևմուտքում՝ Փոքր Ասիա։ Սարդուրի 2-ը հարավում վերագրավեց Բաբելոնիան՝ ամրապնդելով սահմանը մինչև Պարսից ծոց, իսկ հարավ-արևմուտքում տիրեց Դամասկոսի թագավորությանը։ Չորս ծովերի միջև ստեղծվում է հզոր մի տերություն։

Այսպիսով՝ Արգիշտի 1-ի և Սարդուրի 2-ի օրոք Վանի թագավորությունն Առաջավոր Ասիայի ամենաուժեղ պետությունն էր։

Հարցեր և առաջադրանքներ․

1․ Ինչպե՞ս է բնորոշում Արգիշտի 1-ին Ասորեստանի զորքերի գերագույն հրամանատարը։
2․ Ներկայացրեք Վանի տերության սահմանները Արգիշտի 1-ի օրոք։տարածվել է բուն թագավորության սահմաններից շատ հեռու՝ մինչև Փոքր Ասիա և Պարսից ծոց (Բաբելոնիան ներառյալ)։
3․ Ի՞նչ կարևոր հենակետ-քաղաքներ կառուցեց Արգիշտի 1-ը, պետության հյուսիսում։ Ո՞ր թվականին է հիմնել Արգիշտիխինիլին։
4․ Մինչև ո՞ւր էին ձգվում Արգիշտի 1-ի քաղաքական ազդեցության ոլորտները։(Ք․ա․ 782)՝ հետագայում Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանը։ Դրանից վեց տարի անց(Ք․ա․ 776)՝ Արարատյան դաշտում արքան հիմնեց նոր քաղաք-ամրոց՝ Արգիշտիխինիլին (հին մայրաքաղաք Արմավիրի հարևանությամբ)։ Դրանք դարձան Արգիշտի 1-ի տերության հյուսիսային գլխավոր հենակետերը։
5․ Ի՞նչ ընդգրկում ուներ Վանի տերությունը Սարդուրի 2-ի օրոք։ Հյուսիսում՝ մինչեվ Սև ծով, Արևմուտք Փոքրմ Ասիամ, Արևելքում՝ Կասպից ծով Հարավում Պարսից ծոց: բ
6․ Համեմատեք Արգիշտի 1-ի և Սարդուրի 2-ի նվաճումները։

Այս տարի տեղափոխվեցի Մայր դպրոց ծանոթացա նոր ուսուցիչների հետ: Այս տարվա ուսումնական ծրագիրը շատ ավելի ծավալուն էր: Ամեն ինչ չէր, որ հեշտությամբ էր ստացվում: Սկսեցի հաճախել ձյուդոյի պարապմունքների , որը նաև համընկավ ընտրության առարկայի հետ: Այցելել ենք Հայաստանի Ազգային պատկերա սրահ: Այս տարի բավականին պասիվ մասնակցություն եմ ունեցել դպրոցում իրականացվող նախագծերին:

Կատարե՛ք գումարում.
ա) (+7) + (+2)=9, գ) (+10) + (+15)=25 ե) (–17) + (–12)-29,

533-ա,գ,ե;

Գումարե՛ք հետևյալ թվերը.

ա) –3-9 և–9=-17 գ) –11, –7 և –12,= -30ե) –21, –3 և –18,=-42

534;

Ցերեկը օդի ջերմաստիճանը –3օ էր։ Մինչև կեսգիշեր ցրտեց ևս
8օ-ով։ Որքա՞ն էր օդի ջերմաստիճանը կեսգիշերին։ -(30)+-(80)=-110

546;

Տրված են –8 և +5 թվերը։ Գտե՛ք այդ թվերի գումարին հակադիր
թիվը։ Ապա գտե՛ք տրված թվերին հակադիր թվերի գումարը։ Ո՞ր
օրենքի հիման վրա կարելի է պնդել, որ ստացված երկու թվերն
իրար հավասար կլինեն։-8+5=-3, -3-ի հակադիր թիվը 3-ն է, 8-5=3

548

Հաշվե՛ք.
ա) |–3| + |+2| – 4=1, գ) 4 · |+6|– 3 · |–7| + 2,=5
բ) |–28| + |–6| – 25,=9 դ) 18 · |–8|+ 3 · |+4| – 100։=56

532-բ,դ,զ;

բ) (–18) + (–3), =-21դ) (–21) + (–4)=-25, զ) (–29) + (–41)=-70

533-բ,դ,զ

բ) –1, –20 և –8=-29, դ) –6, –9 և –10=-25, զ) –4, –15 և –25։=-44

535;

Կրպակատերը շաբաթվա առաջին օրն ունեցավ 1000 դրամի
կորուստ։ Երկրորդ օրը նրա համար նույնպես անշահավետ եղավ։
Այդ օրվա կորուստը եղավ 1500 դրամ։ Ընդամենը ինչքա՞ն կորուստ
ունեցավ կրպակատերն այդ երկու օրում։(-1000)+(-1500)=2500

547;

Հաշվե՛ք 2 ·|*| – |–6| + 3 արտահայտության արժեքները` աստղանիշի
փոխարեն տեղադրելով +2, –10, +5, –6, –1, 0 թվերը։

2 ·|+2| – |–6| + 3=1

2 ·|-10| – |–6| + 3=17

2 ·|+5| – |–6| + 3=7

2 ·|-6| – |–6| + 3=9

2 ·|-1| – |–6| + 3=-1

2 ·|0| – |–6| + 3=-3

550

Կոորդինատային ուղղի վրա նշե՛ք A (–7), B (+2) կետերը և գտե՛ք
նրանց հեռավորությունը։ Ճի՞շտ է արդյոք, որ այդ հեռավորությունը
հավասար է C (+7) և D (–2) կետերի հեռավորությանը։ հեռավորությունը 9-ն է,այօ, ճիշտ է:

511;

Թվերը դասավորե՛ք նրանց բացարձակ արժեքների աճման
կարգով.
– 18, 0, 29, 3, – 4, – 17, – 5, 39։

0, 3, -4, -5, -17, -18, 29, 39

513;

Թվերը դասավորե՛ք աճման կարգով.
– 7, 21, 0, – 40, – 6, 28, 30, – 2:

-40, -7, -6, -2, 0, 21, 28, 30,

515;

Հետևյալ թվերից գտե՛ք ամենամեծ բացարձակ արժեքն ունեցող
թիվը.
11, 15, – 3, – 18, – 21, 17։ Պատ.՝-21

524;

Երկու ուղիղների հատումից առաջացած անկյուններից մեկը 35օ է։
Գտե՛ք մյուս անկյունները։ 35, 145, 145

527

Երեք գրքի համար վճարել են 4000 դրամ։ Առաջին գրքի գինը
բոլոր գրքերի արժեքի 20 %-ն է։ Մյուս երկու գրքերի գների
հարաբերությունը հավասար է 9 և 7 թվերի հարաբերությանը։ Ի՞նչ
արժե գրքերից յուրաքանչյուրը։1) 400:100×20=800, 2)4000-800=3200, 3) x/3200-x=9/7, 7x= 9.3200-9x, 16x=9.3200, x= 1800, 4) 3200-1800=1400 Պատ.`800, 1400, 1800:

512;

Թվերը դասավորե՛ք նրանց բացարձակ արժեքների նվազման
կարգով.
81, – 93, 104, – 300, – 88, 112։

-300, 112, 104, -93, -88, 81

514;

Թվերը դասավորե՛ք նվազման կարգով.
50, – 37, 88, 29, – 67, – 33, – 18։

88, 50, 29, -18, -33, -37, -67

516;

41, – 43, – 49, 42, – 47, – 44, – 50 թվերի մեջ գտե՛ք ամենափոքր
բացարձակ արժեքն ունեցողը։41

525;

Գտե՛ք միանման ուղղանկյունանիստներից կազմված մարմինների
ծավալները (տե՛ս նկ. 64)։

9x2x3=54

V1=7x 54=378

V2=9×54=486

526

Խանութ են բերել 96 կարմիր և կապույտ գնդակներ։ Այդ
գնդակները դասավորել են խմբերով այնպես, որ յուրաքանչյուր 12
կապույտ գնդակի հետ դրվել է 4 կարմիր գնդակ։ Մեկ շաբաթ
հետո 135 այդպիսի գնդակներ էլ են բերել։ Դրանք նույնպես
բաժանել են խմբերի, որոնցում յուրաքանչյուր 9 կապույտ գնդակի
հետ դրվել է 6 կարմիր գնդակ։ Ընդամենը քանի՞ կարմիր և քանի՞
կապույտ գնդակ է բերվել խանութ։1) 12+4=16 2) 96:16=6 3)6×4=24 4) 9+6= 15 5) 135:15=9 6) 9×6=54 7)24+54=78, 8)6×12+9×9=153 Պատ.՝ 78 և 153

505-ա,գ,ե;

ա) – 7 և 11, գ) – 31 և – 50, ե) 0 և – 3,

506;

Գրե՛ք այն թվերի բազմությունը, որոնց բացարձակ արժեքները
հավասար են 8, 3, 4, 15 թվերից որևէ մեկին։8, -8, 3, -3, 4,-4, 15, -15

508-ա,գ,ե;
ա) |5| = 5, գ) |0| = 0, ե) |-3| – 1 = 2,

510-ա,գ,ե;
ա) – 8 < 7, գ) 3 > –13, ե) – 7 > –17,

521;

Գտե՛ք ձախ սյունակի յուրաքանչյուր արտահայտության համարժեքը աջ սյունակում.
1) Մրցույթի մասնակիցների
5 %-ը,-3) մրցույթի մասնակիցների
մեկ քսաներորդը,
2) մրցույթի մասնակիցների
100 %-ը,-4) մրցույթի բոլոր մասնակիցները։
3) մրցույթի մասնակիցների
25 %-ը,-2) մրցույթի մասնակիցների
մեկ քառորդը,
4) մրցույթի մասնակիցների
50 %-ը։-1) Մրցույթի մասնակիցների
կեսը,

523

A կետից դեպի B կետն է ուղևորվել բեռնանավը, որի արագությունը 8 կմ/ժ է։ 8 ժ հետո նույն երթուղիով ուղևորվել է շոգենավը,696*
որի արագությունը 24 կմ/ժ է։ Որքա՞ն է A և B կետերի հեռավորությունը, եթե շոգենավը B կետն է հասել բեռնանավից 16 ժ շուտ։

 504-բ,դ,զ;

. Հաշվե՛ք.
դ) |– 50| + |– 4|=54
բ) |21| – |6|=15
զ) |15| · |– 12|=180

507;

Հաշվե՛ք |*| : 5 + 11 արտահայտության արժեքները աստղանիշի
փոխարեն տեղադրելով հետևյալ թվերը.
0, – 15, – 45, 10, – 30։

|0| : 5 + 11=11

|-15| : 5 + 11=14

|-45| : 5 + 11=20

|10| : 5 + 11=13

|-30| : 5 + 11=17

508-բ,դ,զ;

բ) |–1 | = 1, դ) 2 · |-2| = 4, զ) 3 + |-3| = 6։

510-բ,դ,զ;

բ) – 9 >– 11, դ) 0 > – 4, զ) 1 > – 8։

522

Խնայբանկը յուրաքանչյուր ավանդին տարեկան ավելացնում է
նրա 15 %-ը։ Երկու տարի անց ի՞նչ գումար գրանցված կլինի
ավանդատուի հաշվում, եթե նա բանկին հանձնի 200000 դրամ։

501;

Եթե դրական ամբողջ թվի բացարձակ արժեքը հավասար է 9-ի,
ինչի՞ է հավասար նրա հակադիր թվի բացարձակ արժեքը։

9

503;

Իրար հավասա՞ր են արդյոք հակադիր թվերի բացարձակ
արժեքները։ Պատասխանը հիմնավորե՛ք։ Այո, Օրինակ․՝

|5|=5

|-5|=5

Հոտևաբար |5|=|-5|=5

504-բ,դ,զ,ը;

բ) |21| – |6|=21-6=15
դ) |– 50| + |– 4|=50+4=54
զ) |15| · |– 12|=15×12=180
ը) |44| : |– 4|=44:4=11

517-բ,դ,զ ;

բ) – 4 < -2< 0,

դ) – 3 < 2< 3,

զ) –1< 0 < 1։

520

Բերե՛ք երկու տարբեր ամբողջ թվերի այնպիսի երկու զույգերի
օրինակներ, որոնցում՝
ա) առաջին զույգի ավելի մեծ թիվը փոքր լինի երկրորդ զույգի
ավելի փոքր թվից,10 և 5, 99 և 15
բ) առաջին զույգի ավելի փոքր թիվը փոքր լինի երկրորդ զույգի
ավելի փոքր թվից։ 6 և 9,15 և 2

Ժամը տասնմեկին մոտ պառկեցինք քնելու։ Գետնին մի քանի հատ բրդյա ու մգդակած լայն վերմակ գցեցինք և Կարմրամորթ Առաջնորդին պառկեցրինք մեր մեջտեղում։ Նա չէր փախչի, դրանում վստահ էինք։ Երեք ժամ շարունակ մեզ արթուն պահեց։ Յուրաքանչյուր ճյուղի շաչյուն ու տերևի շրշյուն նրա նորաթուխ երևակայությունն ընկալում էր որպես մոտեցող հրոսակախմբի ոտնաձայներ, ու նա վեր էր ցատկում, վերցնում հրացանը, մերթ իմ, մերթ Բիլլի ականջի մեջ ճղճղում՝ «Սը՜սս, ձա՛յնդ»։ Վերջապես ես մղձավանջային քուն մտա և երազում տեսա, թե իբր կարմրաշեկ մազերով մի խուժադուժ ծովահեն փախցրել էր ինձ ու շղթաներով կապել ծառից։

Լուսաբացին արթնացա Բիլլի զարհուրելի ծղրտոցներից։ Դա ոչ տրտնջոց էր, ոչ ոռնոց, ոչ ճիչ, ոչ վայնասուն, ոչ վնգստոց, ինչպիսին կարող է արձակել տղամարդու արտասանական օրգանների ողջ համակարգը։ Դրանք պարզապես անպատկառ, ահարկու, ստորացուցիչ ծղրտոցներ էին, ինչպիսիք կանայք են արձակում՝ ուրվական կամ արյունարբու կենդանի տեսնելիս։ Ահավոր բան է, երբ լուսաբացին քարանձավով մեկ լսում ես ամրակազմ, հաստամարմին ու խիզախ մի մարդու անզուսպ ծղրտոցները։

Ես վեր ցատկեցի տեսնելու, թե ինչ էր կատարվում։ Կարմրամորթ Առաջնորդը նստել էր Բիլլի կրծքավանդակին, մի ձեռքով բռնել Բիլլի մազերը, մյուսով՝ միս կտրելու սրասայր դանակը և, համաձայն նախորդ երեկոյան կայացված դատավճռի, մոլեգնաբար ու գործնական տեսքով փորձում էր հանել նրա գանգամաշկը։

Ես խլեցի դանակը այդ թզուկի ձեռքից և նորից պառկեցրի քնելու։ Սակայն այդ պահից ի վեր Բիլլի հոգին ջուր էր կտրել։ Նա պառկեց կողքի վրա, սակայն ամբողջ այն ժամանակաընթացքում, ինչ այդ տղան մեզ հետ էր, էլ ոչ մի անգամ աչք չփակեց։ Ես մի քիչ ննջեցի, բայց արևի դուրս գալուն պես հանկարծ հիշեցի. Կարմրամորթ Առաջնորդը զգուշացրել էր, որ լուսաբացին ինձ խորովելու են ճթճթացող խարույկի վրա։ Ոչ այն է՝ նյարդերս էին լարված, ոչ այն է՝ վախեցած էի, սակայն վեր կացա, նստեցի, վառեցի ծխամորճս, ու հենվեցի ժայռին։

— Այս ինչո՞ւ ես այսքան շուտ արթնացել, Սեմ,— հարցրեց Բիլլը։

— Ե՞ս,— ասում եմ։— Օ՜ֆֆ, ուսս մի տեսակ ցավում է։ Մտածեցի՝ մի քիջ նստեմ, գուցե անցնի։

— Ստո՛ւմ ես,— ասում է Բիլլը։— Դու վախենո՛ւմ ես։ Լուսաբացին նա ուզում էր քեզ խորովել, և դու վախեցել ես, որ նա այդ բանը կանի։ Եվ կաներ, իհարկե, եթե լուցկի գտներ։ Չէ՞ որ սարսափելի է, Սեմ։ Եվ մի՞թե կարծում ես, թե այդ թոկից փախածին տուն վերադարձնելու համար քեզ փող կտան։

— Համոզված եմ,— ասում եմ ես։— Հենց սրա նման վայրագներին են ծնողները պաշտում։ Իսկ հիմա վեր կացեք ու Կարմրամորթի հետ նախաճաշ պատրաստեք, մինչև ես ելնեմ այս սարի գագաթն ու շրջակայքը հետազոտեմ։

Բարձրանալով փոքրիկ սարի գագաթը, ես հայացքով չափեցի մոտակա շրջակայքը։ «Երկնաքերի» մատույցներում հույս ունեի տեսնել գերանդիներով ու եղաններով զինված ամրակազմ ֆերմերների, որոնք տակնուվրա են անում ամեն ինչ՝ այդ ստորաքարշ առևանգողներին գտնելու համար։ Սակայն փոխարենը տեսա խաղաղ բնապատկեր, ինչպես նաև մի մարդու, որն իր մոխրագույն քարշակով հողն էր փխրեցնում։ Ոչ-ոք չէր փորփրում գետաբերանը, չկար որևէ մեկը, որ դես ու դեն ընկած վազվզեր ու վշտից խենթացած ծնողներին մի լուր տաներ, գոնե՝ «Դեռևս ոչինչ հայտնի չէ»։ Անտառային քնաբեր հանդարտությամբ էր լցված Ալաբամա նահանգի տերիտորիայից կարծես դուրս մնացած այս հողակտորը, որը փռված էր իմ առջև։ «Հավանաբար,— ասում եմ ինքս ինձ,— դեռ չեն հայտնաբերել, որ գայլերը փարախից հափշտակել են իրենց քնքուշ գառնուկին։ Աստվա՜ծ, օգնի՛ր գայլերին,— ասում եմ ես և նախաճաշելու իջնում սարն ի վար»։

Քարանձավին մոտենալով, տեսա, որ Բիլլը մեջքով կպել էր պատին, ու դժվարությամբ էր շնչում, իսկ տղան հենց այն է, պատրաստվում էր ամբողջ ուժով թրխկացնել նրա գլխին համարյա կոկոսյան ընկույզի մեծության մի քարով։

— Նա հուրհրան կարտոֆիլ գցեց օձիքիցս ներս,— բացատրեց Բիլլը,— հետո էլ ոտքերով տրորեց այն մեջքիս վրա, իսկ ես նրան ապտակեցի։ Հրացանը քեզ մոտ չի՞, Սեմ։

Ես տղայի ձեռքից վերցրեցի քարը ու քիչ թե շատ հարթեցի այդ միջադեպը։

— Ես քեզ ցո՛ւյց կտամ,— ասում է տղան Բիլլին։— Դեռ ոչ մեկը, ով փորձել է խփել Կարմրամորթ Առաջնորդին, էժան չի պրծել նրա ձեռքից։ Այնպես որ, զգուշացի՛ր։

Նախաճաշից հետո տղան իր գրպանից մի կտոր կաշի է հանում ու դուրս գալիս քարանձավից՝ ճանապարհին քանդելով դրա վրա փաթաթված թելը։

— Հիմա՞ ինչ է ուզում անել,— անհանգստացած ասում է Բիլլը։— Սե՛մ, քո մտքով չի՞ անցնում, որ նա կարող է փախչել։

— Մի՛ վախենա,— ասում եմ ես։— Նա քո իմացած տնակյաց փափկասուններից չի երևում։ Սակայն բոլոր դեպքերում պետք է մի բան մտածենք փրկագնի համար։ Նրա անհետացման կապակցությամբ «Երկնաքերի» մատույցներում ոչ մի իրարանցում չկա, բայց, հնարավոր է, որ դեռ չեն հասկացել, թե ինչն֊ինչոց է։ Այդ մարդիկ երևի մտածում են, թե նա գիշերել է մորաքույր Ջեյնի կամ էլ հարևաններից մեկի տանը։ Ինչևէ, նրա պակասն այսօր կզգացվի։ Իսկ երեկոյան մենք մի գրություն կուղարկենք հորը և որդուն վերադարձնելու համար կպահանջենք երկու հազար դոլար։

Հենց հաջորդ ակնթարթին մի այնպիսի աղմուկ֊աղաղակ լսեցինք, որպիսին միայն Դավիթը կարող էր անել, երբ գետնին էր փռել մարտիկ Գողիաթին։ Բայց ո՛չ։ Դա Կարմրամորթ Առաջնորդն էր, որ իր գլխավերևում պտտեցնում էր քիչ առաջ գրպանից հանած պարսատիկը։

Ես հապճեպորեն շրջվեցի՝ լսելով ծանրահունչ ու խուլ մի ձայն, հետո էլ մի այնպիսի փնչոց, ինչպիսին ձիերն են հանում, երբ ազատվում են թամբից։ Ձվի չափ սև մի քար թրխկացել էր Բիլլի գլխին՝ ձախ ականջի մոտ։ Նա ամբողջ մարմնով թուլացավ և ընկավ կրակի վրա՝ կոթավոր կաթսայի կողքին, որի մեջ ամանեղենը լվանալու ջուրն էր եռում։ Ես Բիլլին դուրս քաշեցի բոցերի միջից և ուղիղ կես ժամ սառը ջուր լցրեցի նրա գլխին։

Հետո, կամաց֊կամաց, Բիլլն ուշքի է գալիս, նստում, շոշափում ականջի ետևի մասն ու ասում.

— Սեմ, դու գիտե՞ս, թե ով է իմ սիրելի բիբլիական հերոսը։

— Դե լա՜վ, մի՛ հուզվիր,— ասում եմ։— Շուտով խելքի կգաս։

— Տերն Հերովդե՛սը ,— ասում է նա։— Մի՛ գնա, ինձ մենակ մի՛ թող, Սեմ։

Ես դուրս եկա, բռնեցի տղային ու այնպես թափահարեցի, որ դեմքի պեպենները զրնգացին։

— Եթե քեզ լավ չպահես,— ասում եմ,— ես քեզ ուղիղ տուն կտանեմ։ Հը, լա՞վ ես պահելու քեզ, թե չէ։

— Բայց ես կատակ էի անում,— հոնքերը խոժոռելով ասում է նա։— Ես չէի ուզում նեղացնել ծերուկ Հենկին։ Իսկ նա ինչո՞ւ ինձ խփեց։ Լա՜վ, ես ինձ լավ կպահեմ, Օձի աչք, եթե դու ինձ տուն չուղարկես ու թողնես, որ այսօր խաղամ Հետախույզ խաղը։

— Ես այդ խաղը չգիտեմ,— ասում եմ։— Այդ արդեն դու և միստեր Բիլլը կորոշեք։ Նա այսօր կլինի քո խաղընկերը։ Ես մի գործ ունեմ և կարճ ժամանակով պետք է գնամ։ Դե, ներս արի ու հաշտվիր Բիլլի հետ, մեկ էլ ներողություն խնդրիր նրանից՝ խփելու համար, թե չէ՝ հենց հիմա ուղիղ տո՛ւն։

Ես ստիպեցի, որ նրանք ձեռք ձեռքի տան, իսկ հետո Բիլլին մի կողմ տարա ու ասացի, որ գնում եմ քարանձավից երեք մղոն այն կողմ գտնվող փոքրիկ մի գյուղ՝ Փոփլար Քով, պարզելու համար, թե ինչ տրամադրություն է տիրում «Երկնաքերում» երեխայի անհետանալու կապակցությամբ։ Բացի այդ, շատ նպատակահարմար էի գտնում այդ օրը մի վերջնագիր ուղարկել ծերուկ Դորսեթին, որով պետք է պահանջեի փրկագինը և ցուցումներ տայի, թե ինչպես էր այն վճարելու։

— Դու լավ գիտես, Սեմ,— ասում է Բիլլը,— որ առանց աչք թարթելու ես միշտ քո կողքին եմ մնացել երկրաշարժերի ու փոթորիկների, հրդեհների ու ջրհեղեղների, կատաղի պայթեցումների, ոստիկանական շուրջկալների, գնացքների վրա կատարած հարձակումների ու թղթախաղերի ժամանակ։ Ես մինչև հիմա ոչ մի բանից չէի վախեցել, քանի դեռ չէինք փախցրել երկոտանի հրթիռակիր այս թզուկին։ Նա իմ հոգին հանեց։ Դու ինձ նրա հետ երկար չես թողնի, չէ՞, Սե՛մ։

— Կվերադառնամ մինչև մութն ընկնելը։ Այդ ընթացքում դու պետք է զբաղվես ու հանգստացնես փոքրիկին։ Իսկ այժմ մենք մի նամակ կգրենք ծերուկ Դորսեթին։

Ես և Բիլլը թուղթ ու մատիտ վերցրինք և անցանք գործի, իսկ Կարմրամորթ Առաջնորդը, մինչ այդ, հաստ վերմակի մեջ փաթաթված, գոհ տեսքով վեր ու վար էր անում քարանձավի մուտքի մոտ։ Բիլլն աղիողորմ խնդրում էր ինձ, որ փրկագինը դարձնեմ մեկ ու կես հազար՝ երկու հազարի փոխարեն։

— Ես ամենևին էլ միտք չունեմ արժեզրկել ծնողական փառապանծ զգացմունքի բարոյական կողմը, բայց չէ՞ որ մենք գործ ունենք մարդկանց հետ, և բացի այդ, ո՞ր մի բանական արարածը կհրաժարվի երկու հազար դոլլարից այս չաղլիկ ու պեպենոտ վայրի կատվի համար։ Անձամբ ես ուզում եմ բախտս փորձել հազար հինգ հարյուր դոլարով։ Տարբերությունը կարող ես ինձնից գանձել։

Այսպիսով, Բիլլին հանգստացնելու համար ես համաձայնվեցի, և միահամուռ ուժերով մի նամակ գրեցինք հետևյալ բովանդակությամբ։

Էսկվայր Էբենեզեր Դորսեթին.

Մենք ձեր որդուն թաքցրել ենք «Երկնաքերից» հեռու մի ապահով վայրում։ Եվ դուք, և ամենահմուտ հետախույզները միայն զուր ջանքեր կգործադրեն, եթե փորձեն գտնել նրան։ Ձեր որդուն կստանաք այն դեպքում, եթե առանց երկմտելու կատարեք հետևյալ վերջնական պայմանները. նրան վերադարձնելու համար մենք պահանջում ենք հազար հինգ հարյուր դոլար։ Փողը ձեր պատասխանի հետ պետք է դրվի այսօր նույն տեղում, միևնույն տուփի մեջ, ինչպես ստորև կբացատրվի։ Եթե համաձայն եք նշված պայմաններին, ապա որևէ մեկի միջոցով ուղարկեք ձեր գրավոր պատասխանը այսօր, երեկոյան ութն անց կեսին։ «Բարդիների պուրակ» տանող ճանապարհի վրա, «Բվեճի վտակն» անցնելուց հետո, աջ կողմում, հենց ցորենի դաշտի ցանկապատի մոտ, իրարից հարյուր յարդ հեռավորության վրա կանգնած են երեք հաստաբուն ծառեր։ Ցանկապատի սյուներից մեկի տակ, երրորդ ծառի դիմաց, ձեր ավետաբերը կգտնի ստվարաթղթե փոքրիկ մի տուփ: Նա պետք է պատասխանը դնի այդ տուփի մեջ և անմիջապես վերադառնա «Երկնաքեր»։

Եթե փորձեք մատնել մեզ կամ էլ չհաճեք կատարել նշված պայմանները, այլևս երբեք չեք տեսնի ձեր որդուն։

Եթե վճարեք փողը ինչպես պահանջվում է, նա անվնաս տուն կվերադառնա երեք ժամվա ընթացքում։

Այս պայմանները վերջնական են, և եթե չընդունեք դրանք, ապա մեր կողմից հետագայում ոչ մի այլ տիպի հաղորդակցության փորձ չի արվի։

ԵՐԿՈՒ ՉԱՐԱԳՈՐԾՆԵՐ

Առաջադրանքներ 

1. Բառարանի օգնությամբ գրի՛ր մգեցված բառերի բացատրությունը։ մգդակած-Թափկարել, շուլալել, խուժադուժ-Վայրենի, բարբարոս,, սրասայր-Սուր սայր ունեցող, մոլեգնաբար-ուժգին, գանգամաշկը-գանգի մաշկ թոկից փախած-Ապերասան, սրիկա, եղան-գյուղատնտեսական գործիք՝, փարախից-Ոչխարների հանգստանալու տեղ, պարսատիկ– Թշնամու վրա քար նետելու ձեռքի զենք:, բիբլիական– Աստվածաշնչին հատուկ՝ վերաբերող:,երկմտել – Տարակուսել, կասկածել:

2. Ըստ այս հատվածի ներկայացրո՛ւ տղային, բնութագրի՛ր։ 
Տղան սարսափելի չար ու անկարգ էր, ուներ ընդգծված դաժանություն, իրեն հասցված վիրավորանքների և վնասվածքների համար խոստացավ վրեժ լուծել։

498;

Կոորդինատների սկզբից ի՞նչ հեռավորության վրա են գտնվում
A (+5)-5, B (–9)-9, C (+2)-2, D (–20)-+20 կետերը։

500;

Գտե՛ք հետևյալ թվերի բացարձակ արժեքները.
|–10|=10

|1|=-1

|–3|= 3

|12|=12

|18|=18,

|0|=0

|-19|=19,

|–100|=100։

502;

Եթե բացասական ամբողջ թվի բացարձակ արժեքը հավասար է
20-ի, ինչի՞ է հավասար նրա հակադիր թվի բացարձակ արժեքը: +20

504-ա,գ,ե,է;

ա) |– 6| + |4|=6+4=10
է) |– 18| · |– 21=18.21=378
ե) |31| + |27|=31+27=58
գ) |– 3| – |– 1|=3-1=2

517-ա,գ,ե

ա) 0 < 2< 3,
գ) 8 < 9 < 10,
ե) – 6 < -4 < – 1,

479;

Ճի՞շտ է արդյոք, որ այն ամբողջ թիվը, որը հավասար չէ զրոյի՝
ա) չի կարող հավասար լինել իրեն հակադիր թվին. այո
բ) կարող է ունենալ նույն նշանը, ինչ որ նրան հակադիր թիվը.ոչ
գ) բացասական է, եթե նրան հակադիր թիվը դրական է։այո

481;

Տրված են A (–11), B (+17) կետերը։ Գրե՛ք՝
ա) C կետի կոորդինատը, եթե այն հակադիր է A կետին,C(11).
բ) D կետի կոորդինատը, եթե այն հակադիր է B կետին։D(-17)1

489;

Լաստը գետի հոսանքով 8 ժամում լողում է 24 կմ։ Քանի՞ ժամում
նույն հեռավորությունը գետի հոսանքին հակառակ ուղղությամբ
կանցնի նավակը, որի արագությունը չհոսող ջրում 7 կմ/ժ է։

1)24:8=3

2)7-3=4

3) 24:4=6

Պատ.՝6 ժամ

490;

Նվազման կարգով դասավորե՛ք հետևյալ թվերը.
–1, +2, 0, –14, –7, +18, –3, +11։

+18, +11, +2, 0, -1, -3, -7, -14

492

Երկու բրիգադ միաժամանակ սկսեցին փորել 225 մ երկարությամբ
թունելը՝ շարժվելով իրար ընդառաջ։ Առաջին բրիգադը մեկ օրում
1/2մ-ով ավելի էր անցնում, քան մյուսը։ Մեկ օրում քանի՞ մետր էր
փորում բրիգադներից յուրաքանչյուրը, եթե հայտնի է, որ նրանք
հանդիպեցին աշխատանքը սկսելուց 50 օր հետո։

1. 50x+50(x+1/2)=225
2. 50x +50x+50/2=225
3. 100x+25=225
4. 100x=225-25=200
5. x=200:100=2
6. Պատ.՝ 2 և 2 1/2

Առաջին մաս  

Մտահղացումը հոյակապ էր թվում։ Բայց սպասեք, ես հիմա ամեն ինչ կպատմեմ սկզբից։ Մենք գտնվում էինք հարավում՝ Ալաբամա նահանգում՝ Բիլլ Դրիսկոլը և ես։ Հենց այստեղ էլ մեր մեջ հղացավ երեխա փախցնելու միտքը։ Դա պատահեց, ինչպես հետագայում Բիլլն արտահայտվեց, «ժամանակավոր խելացնորության պահին», բայց այդ բանը մենք շատ ավելի ուշ հասկացանք։

Այնտեղ մի փոքրիկ քաղաք կար, հարթ ու տափակ, ինչպես պաստեղը, որն, անտարակույս, կոչվում էր «Երկնաքեր»։ Այդ քաղաքում ապրում էին անմեղ ռամիկներ և այնպես գոհ էին ամեն ինչից, կարծես միշտ համախմբված լինեին մայիսյան սյան շուրջը։

Ես ու Բիլլը վեց հարյուր դոլար միացյալ կապիտալ ունեինք, և մեզ պարզապես հարկավոր էր ևս երկու հազար դոլար, որպեսզի գլուխ բերեինք Արևմտյան Իլինոյսում մեծ հողակտորների հետ կապված շահութաբեր մի գործ։ Ամեն ինչի մասին ծանր ու թեթև արեցինք հյուրանոցի մուտքի աստիճանների մոտ։ Զավակասիրությունը, ասացինք, ավելի վառ է արտահայտվում կիսագյուղական համայնքներում։ Այդ և մի քանի այլ պատճառներով երեխա փախցնելու ծրագիրն ավելի հեշտությամբ պետք է իրագործվեր այստեղ, քան թերթեր հրատարակող շրջաններում, որոնք գունագեղ շորերով իրենց թղթակիցներին այս ու այն կողմ են ուղարկում՝ նման բաների մասին հարցուփորձ անելու։ Մենք գիտեինք, որ այդ փոքրիկ քաղաքը մեզ գտնելու համար ոստիկաններից ավելի հզոր ոչինչ չէր կարող գործի դնել, դե, թերևս, մի քանի ալարկոտ խուզարկու շուն ու մեկ֊երկու վարկաբեկիչ հոդված «Ֆերմերի շաբաթական բյուջեն» պարբերականում։ Այնպես որ հոյակապ միտք էր։

Առևանգման զոհ ընտրեցինք քաղաքում մեծ հարգանք վայելող Էբենեզեր Դորսեթ անունով մի քաղաքացու մինուճար որդուն։ Հայրիկը բարեկիրթ, հնարամիտ ու խստաբարո մարդ էր, եկեղեցական նվիրատվությունների անկաշառ գանձապահ, գրավաթղթերի մեծ գիտակ։ Փոքրիկը տասը տարեկան էր, դեմքը ուռուցիկ պեպեններով ծածկված, իսկ մազերը ճիշտ ու ճիշտ այն ամսագրի կազմի գույնին, որը դուք գնում եք կրպակից, երբ գնացքի եք սպասում։ Ես ու Բիլլը ենթադրում էինք, որ Էբենեզերը ուղղակի պարելով կտա պահանջվող փրկագինը՝ երկու հազար դոլար և ոչ մի ցենտ պակաս։ Բայց սպասեք, ես ամեն ինչ սկզբից կպատմեմ։

«Երկնաքերից» երկու մղոն այն կողմ ոչ բարձր մի սար կար՝ ծածկված մայրիների խիտ թավուտներով, իսկ սարի ետևի կողմում՝ մի քարանձավ, որտեղ պահում էինք մեր մթերքը։

Մի երեկո, արևամուտին, եկտեղանոց մի կառքով անցնում էինք ծերուկ Դորսեթի տան մոտով։ Փոքրիկը քարեր էր նետում դիմացի ցանկապատին նստած կատվի ձագուկի վրա։

— Է՜յ, մանչո՜ւկ,— ասում է Բիլլը,— ուզո՞ւմ ես մի մեծ փաթեթ քաղցրավենիք ստանալ ու զբոսնել այս կառքով։

Տղան աղյուսի կտորով մի դիպուկ հարված է հասցնում Բիլլի աչքին։

— Սա ծերուկի վրա հավելյալ հինգ հարյուր դոլար կնստի,— ասում է Բիլլը և անիվի վրայով մագլցում դեպի կառքը։

Հետո փոքրիկը սկսեց կռվել, կարծես միջին քաշային դարչնագույն արջ լիներ, բայց վերջապես նրան ներս խցկեցինք կառքի ներքևի մասը և շարժվեցինք։

Մենք նրան քարանձավ տարանք։ Ես ձին կապեցի մայրուտում։ Երբ մութն ընկավ, կառքը տարա մի փոքրիկ գյուղ, երեք մղոն այն կողմ, որտեղից մենք այն վարձել էինք, և ոտքով ետ դարձա։

Բիլլն իր դեմքի չանգռված ու արնակալված մասերին կպչուն սպեղանի էր դնում։ Քարանձավի մուտքի մոտ, ժայռաբեկորի ետևում կրակ էր վառվում, իսկ տղան իր կարմրաշեկ մազերի մեջ բազեի պոչի փետուրներ խրած ուշի֊ուշով նայում էր եռացող սրճեփին։ Ես մոտենում եմ, իսկ նա իր ձեռքի փայտը վեր է բարձրացնում ու ասում.

— Է՛յ, դո՛ւ, անիծյալ դժգույն մռո՛ւթ, ինչպե՞ս ես համարձակվում ներս մտնել Կարմրամորթ Առաջնորդի՝ այս տափաստանների ահ ու սարսափի ճամբարը։

— Հիմա դեռ լա՜վ է, — ասում է Բիլլը՝ սրունքների վնասվածքները զննելու համար վեր բարձրացնելով տաբատը։— Մենք հնդկացի֊հնդկացի էինք խաղում։ Բուֆֆալո Բիլլի կրկեսային ներկայացումը մեր արածի համեմատությամբ պարզապես պաղեստինյան քաղաքապետարանում կատարվող տեսարաններ են՝ մոգական լապտերի մեջ։ Ես թակարդներ դնող ծերուկ Հենկն եմ՝ Կարմրամորթ Առաջնորդի գերին։ Լուսաբացին գլխիս մաշկը պետք է հանեն։ Սո՛ւրբ նահատակնե՜ր։ Եվ ինչ ծանր հարված ունի այդ թզուկը։

Այո՛, պարոն, այդ տղան ակներևաբար հաճույք էր քաղում կյանքի յուրաքանչյուր ակնթարթից։ Ճամբարը, որ տեղ էր գտել քարանձավում, հրապուրել էր նրան, ու ջնջել հիշողությունից այն, որ հենց ինքն էր գերին։ Օձի աչք ու Լրտես հորջորջեց նա ինձ իսկույնևեթ ու հայտարարեց, որ երբ իր զինվորները վերադառնան ռազմարշավից, ինձ ողջ֊ողջ կխորովեն լուսաբացին՝ ճթճթացող խարույկի վրա։

Հետո մենք ընթրեցինք։ Որքան հնարավոր էր, խոզի ապխտած միս, հաց, մեկ էլ հյութ լցրեց բերանն ու սկսեց խոսել։ Ընթրիքի սկզբից մինչև վերջ մոտավորապես այսպիսի մի ճառ արտասանեց.

— Ինձ դուր է գալիս այս ամենը։ Ես ոչ մի անգամ դեռ չէի քնել դրսում։ Ես վարժեցրած պարկամուկ ունեի, իսկ անցյալ տարի՝ ծննդյան օրը դարձա ինը տարեկան։ Ես ատում եմ դպրոցը։ Առնետները խժռեցին մորաքույր Ջիմմի Տալբոտի չալպտուրիկ հավերի ձվերը։ Տասնվեց հատ։ Այս անտառներում իսկական հնդկացիներ կա՞ն։ Ինձ մի քիչ էլ հյութ տվեք։ Ծառերի շարժվելո՞ւց է քամի լինում։ Մենք հինգ հատ շան ձագ ունեինք։ Այդ ինչի՜ց է քո քիթն այդպես կարմիր, Հենկ։ Հայրս կույտերով փող ունի։ Աստղերը տա՞ք են։ Շաբաթ օրը Էդ Ուոլքերին դնքսեցի երկու անգամ։ Ցուլը ձայն հանո՞ւմ է։ Ինչո՞ւ են նարինջները կլոր։ Այս քարանձավում մահճակալներ ունե՞ք, որ կարգին քնենք։ Ամոս Մյուրեյը ամեն ոտին վեց մատ ունի։ Թութակը կարողանում է խոսել, իսկ կապիկն ու ձուկը՝ ոչ։ Ինչի՞ն ինչ գումարենք, որ լինի տասներկու։

Հինգ րոպեն մեկ կհիշեցներ, որ ինքը սարսափազդու կարմրամորթ է, հետո կվերցներ իր փայտը, որը նրա համար որպես հրացան էր ծառայում, մատների ծայրերի վրա կգնար դեպի քարանձավի մուտքը, որպեսզի բռներ գարշելի սպիտակամորթ լրտեսներին։ Ժամանակ առ ժամանակ, իբրև հարձակման ազդանշան, մի այնպիսի ճիչ էր արձակում, որ թակարդներ դնող ծերուկ Հենկը ցնցվում էր ամբողջ մարմնով։ Այդ տղան հենց սկզբից էր սահմռկեցրել Բիլլին։

— Կարմրամորթ Առաջնորդ,— ասում եմ տղային,— ուզո՞ւմ ես տուն գնալ։

— Ա՜հ, շատ պե՜տքս է։ Տխուր է այնտեղ։ Դպրոցն էլ տանել չեմ կարողանում։ Իսկ այստեղ ինձ դուր է գալիս։ Դու ինձ տուն չես տանի, չէ՞, Օձի աչք։

— Դեռ ոչ,— ասում եմ։— Մենք դեռ մի քիչ կմնանք այս քարանձավում։

— Ա՛յ թե լավ բան կլինի,— ասում է նա։— Ես իմ ամբողջ կյանքում այսքան չէի ուրախացել։

Առաջադրանքներ 

1. Բացատրի՛ր մգեցված բառերը բառարանի օգնությամբ։ հղանալ-մի միտք ծնել, անտարակույս-Անկասկած, ռամիկ-գյուղացի, կապիտալ-Մեծ քանակությամբ փող, շահութաբեր-Շահույթ՝ օգուտ բերող:, Զավակասիրությունը– Որդեսիրություն, մինուճար-Ծնողների միակ զավակը հանդիսացող:, քարանձավ-Ժայռի մեջ գտնվող անձավ, քարայր:, դնքսել– Բռունցքներով ծեծել:

2. Բացատրի՛ր «ժամանակավոր խելացնորության պահին» արտահայտությունը։ 

ժամանակավոր խելացնորության պահ- Ոչ խելամիտ, երկար չմտածված, հույզերի վրա հիմնված որոշում,:

3. Դուրս գրի՛ր քաղաքի բնակիչներին նկարագրող հատվածը։ Այդ քաղաքում ապրում էին անմեղ ռամիկներ և այնպես գոհ էին ամեն ինչից, կարծես միշտ համախմբված լինեին մայիսյան սյան շուրջը։

4. Ինչպես վերաբերվեց տղան իր առևանգամն փաստին։ – Տղան բացարձակ չվախեցավ առևանգողներից և սկսեց անկարգություններ անել:

Antonio’s father is Canadian but his mother is Italian.

We live in Rochester now, but my brother and i dont like our new school.

A:Hello my name’s Christine.

What’s your name .

B: Hi, i’m Caroline.

Karen’s got a really nice sister. her name’s Patricia.

Jackie and Nigel Live in Canterbury now, but their sons are still in London.

ex b page 39

He studies Polish at school.

She speaks English and Italian

We watch TV at the weekend.

He finishes his homework before tea.

My friend goes to jazz dance classes.

They listen to music in their room.

Ex c page 39

There are over 300 museums in London.

There’s a great market in Camden.

Are there river boat tours every day.

Is there a post office Oxford Street?

Are there any parks in London?

Are there any good shops in Convert garden?

ex2 a page 39

Places in towns.

Supermarket.

Market.

bookshop.

Post office.

railway station.

newsagent.

library.

chemist.

Family.

Son.

father.

aunt.

mother.

uncle.

cousin .

parents .

daughter.

Numbers.

fifty.

thirteen.

eight

two .

thirty.

twenty-one.

fourteen.

seventy.

67 sixty-seven

1000 one-thousand

84 eighty- four

13 thirteen

19 nineteen

100 one-hundred

475

Դրակա՞ն, թե՞ բացասական է թիվը, եթե նրա հակադիր թիվը՝
ա) դրական է-բացասական, բ) բացասական է-դրական, գ) հավասար է զրոյի- զրո։

; 476-բ,դ;

բ) – (-81) = 81, դ) – 125 = –125։

484;

. Գտե՛ք ամենամեծ և ամենափոքր թվերը.
–1, +2, +7, –6, +5, 0, –11, +10, –9, +2։

ամենամեծ – +10 ամենափոքր –11

486;

81/100:9/25, 9 12/25:4, 3 3/20 :1 2/ հարաբերություններից ընտրե՛ք
իրար հավասարները։ 81/100:9/25=3 3/20 :1 2/5=9/4

487

Մարմինը, որի զանգվածը Երկրի վրա 1 կգ է, Լուսնի վրա ունի 160 գ զանգված։ Լուսնի վրա որքա՞ն կլինի այն մարմնի զանգվածը, որի զանգվածը Երկրի վրա 250 կգ է։

Պատ40000g

    Մի բան ինձ շատ էր զարմացնում: Եղնիկը թեև այնպես ընտելացել էր մեզ, սովորել էր մեր տանն ու դռանը, բայց մեկ-մեկ մեզնից թաքուն բարձրանում էր այս պատշգամբը և ուշագրավ, լռիկ նայում էր հեռու` անտառներով փաթաթված սարերին. ականջները լարած խորասույզ լսում էր անտառների խուլ ու անդուլ շառաչը, որ երբեմն ուժեղանում էր, երբեմն բարականում` նայելով հովերի թափին: Նայում էր նա այնպե՜ս անթարթ և այնպե՜ս ինքնամոռաց, որ երբ պատահում էր բարձրանում էի պատշգամբը, ինձ բավական միջոց չէր նկատում և երբ հանկարծ ուշքի էր գալիս` նետի պես ծլկվում էր մոտիցս…

    Արդյոք գիտե՞ր նա, որ ինքը ղողանջուն անտառների ազատ երեխան է եղել, որ մայրը այնտեղ է կաթ տվել իրեն, որ այնտեղ է իր հայրը եղջյուրները խփել կաղնիներին: Արդյոք, գիտե՞ր, որ այդ խուլ շառաչը անուշ-անուշ օրորել է իրեն առաջին անգամ, և ո՞վ գիտե, գուցե, երազներ է բերել իրեն, սիրուն երազներ…

    Խե՜ղճ եղնիկ… Կարոտ` իր սիրած գուրգուրող անտառներից և զանգակ աղբյուրներից, իր խարտյաշ մորից և շնկշնկան հովերի հետ վազող ընկերներից` հիմա տանջվում, տառապում է մեզ մոտ, մտածում էի ես: Եվ այնպես սրտանց ցավակցում էի նրան… Չէ՞ որ նա էլ մեզ պես մտածող և զգայուն հոգի ունի:

    Ես շատ էի հարգում նրան, խնդրեմ չծիծաղես վրաս, այո՛, այնքան, որ երբ նա բարձրանում էր պատշգամբը, հեռացնում էի երեխաներիս, և թողնում էինք նրան մենակ իր ապրումների հետ…

    Երբ գրկում էի նրան, այդ նազելի էակին, և նայում էի լեռնային աղբյուրների նման վճիտ աչուկների մեջ` տեսնում էի այնտեղ մի թախծալի, երազուն կարոտ…

    Մի գիշեր,- մի քամի գիշեր էր,- սարերից անսանձ փչում էր քամին, դուռն ու պատուհանները ծեծում ու ծեծկում: Պարզ լսվում էր, որ այնտեղ, անտառում, դարավոր կաղնիներն ու վայրի ընկուզենիները ճակատում էին հողմի դեմ` աղմկում և գոռում: Ե վ քամին բերում էր անընդհատ անտառի այդ լիակուրծք խշշոցն ու մռունչը, ու թվում էր թե` հենց մեր դռան առջև է աղմկահույզ, հողմածեծ անտառը:

    Երեխաներս վախից կուչ էին եկել. մինչդեռ եղնիկը դողում էր մի խենթ սարսուռով: Աչքերը կայծակին էին տալիս: Անթարթ, ամբողջովին լսելիք դառած` ականջ էր դնում նա անտառի հուժկու շառաչին, որ խոսում էր նրա հետ մայրենի լեզվով:

    Անտառը կանչում է նրան, ընկերների ազատ վազքն է տեսնում նա մթին թավուտների մացառուտ ժայռերն ի վեր,- մտածում էի ես:

    Մի փոքր հետո ավելի սաստկացավ քամին` փոթորիկ դառնալու չափ. մեկ էլ աղմուկով բացվեցին լուսամուտի փեղկերը, և մի ուժգին շառաչ միանգամից ներս խուժեց: Եղնիկը հանկարծակի մի ոստումով ցատկեց լուսամուտի գոգը` աչքերը սուզելով շառաչուն խավարի մեջ: Ես իսկույն վրա վազեցի բռնելու նրան, սակայն նա մի ակնթարթի մեջ թռավ լուսամուտից պարտեզը և ծածկվեց խավարների մեջ…

    Դե՛հ, հիմա՛ գնա ու գտիր նրան իր հայրենի անծայր անտառներում…»:

1. Առանձնացրո՛ւ անհասկանալի բառերը, բացատրի՛ր բառարանի օգնությամբ։ 

խավար– բացարձակ մթություն:

շառաչուն -շառաչյուն արձակող

նազելի-Գեղեցիկ ու քնքուշ շարժումներով

ոստում-ցատկ

սարսուռ-դող

խորասույզ-Խորաթափանց

ապրում-Զգացում

լիակուրծք-Լիաթոք

աղմկահույզ-Աղմկալի, աղմկալիր

հողմածեծ – Հողմից ծեծված, հողմակոծ

2. Ո՞րն է ստեղծագործության ասելիքը, գաղափարը։ 

Չի կարելի վայրի կենդանիներին իրենց հարազատներից բաժանել, իրենց ընտանիքներից կտրել։ Նրանք միշտ ձգտելու են ազատության:

Աշխատանք դասարանում

1. Շարքի բոլոր բառերը, բացի մեկից, նույն ձևով են կազմված: Գտի՛ր օրինաչափությանը չենթարկվող բառը:

ա) Մեծամիտ, ձկնորս, կաթնաջուր, պայտաձև, արծաթափայլ:

բ) Գունագեղ, բարեգործ, փոշեկուլ, բառապաշար, սրամիտ:

2.     Բառերի ընդհանուր արմատները գտի՛ր, գրի՛ր դրանց ուղիղ ձևերը և տրված բառերը բացատրի՛ր արմատների միջոցով:

ա) Երրորդ, երրորդել, եռյակ, եռամյա, եռագիծ:

բ) Երկնագույն, երկնահաս, երկնասույզ, երկնային:

գ) Երկիմաստ, երկթև, երկհարկ, երկամսյա, երկվորյակ:

3.     Տրված արմատներով բաղադրյալ բառեր կազմիր դրանք դնելով նոր բառերի սկզբում, մեջտեղում և վերջում:

Երգ, փառ(ք), մեջ, ջուր:

 450; Կոորդինատային ուղղի վրա A (–6), B (+2), C (–3), D (–4), E (+8),
F (–2), G (–10) կետերից ո՞րն է գտնվում ամենից ձախ, և ո՞րը՝ ամենից
աջ, – G (-10), E (+8)

452;

Կոորդինատային ուղղի վրա նշե՛ք A (–2) և B (+7) կետերը: Գտե՛ք A և
B կետերի հեռավորությունը` արտահայտված միավոր հատվածներով: 9

461;

Քանի՞ տոկոսով կփոքրանա քառակուսու մակերեսը, եթե նրա
կողմը փոքրացնենք 20 %-ով

36-%

465;

ABCD և BCEF քառանկյունները (նկ. 60) ուղղանկյուններ են, |AD|=5 սմ։
Որքա՞ն է FE հատվածի երկարությունը։

FE-5cm

466.

Ի՞նչ մասշտաբով պետք է գծել քարտեզը, որպեսզի 160 կմ
երկարություն ունեցող ջրանցքը նրա վրա պատկերված լինի 40 սմ
երկարությամբ գծով։1 : 400 000

23.11.2023

Աշխատանք դասարանում

1. Շարքի բոլոր բառերը, բացի մեկից, նույն ձևով են կազմված: Գտի՛ր օրինաչափությանը չենթարկվող բառը:

ա) Մեծամիտ, ձկնորս, կաթնաջուր, պայտաձև, արծաթափայլ:

բ) Գունագեղ, բարեգործ, փոշեկուլ, բառապաշար, սրամիտ:

2.     Բառերի ընդհանուր արմատները գտի՛ր, գրի՛ր դրանց ուղիղ ձևերը և տրված բառերը բացատրի՛ր արմատների միջոցով:

ա) Երրորդ, երրորդել, եռյակ, եռամյա, եռագիծ:-երեք

բ) Երկնագույն, երկնահաս, երկնասույզ, երկնային:–երկինք

գ) Երկիմաստ, երկթև, երկհարկ, երկամսյա, երկվորյակ:-երկուս

3.     Տրված արմատներով բաղադրյալ բառեր կազմիր դրանք դնելով նոր բառերի սկզբում, մեջտեղում և վերջում:

Երգ- երգիչ, մեներգիչ, քայլերգ

փառ(ք)-,փառահեղ, անփառունակ ,ուղղափառ

մեջ-միջուկ, անմիջական, տնամեջ ջուր- ջրհոր, գարեջատուն, անջուր

Այլ մարմինների ազդեցության շնորհիվ կարող են փոխվել ոչ միայն տվյալ մարմնի արագությունը, այլև` ձևն ու չափերը: Մարմինը կարող է սեղմվել, ձգվել, ծռվել, ոլորվել:Արտաքին ազդեցության հետևանքով մարմնի ձևի, չափերի փոփոխությունը կոչվում է դեֆորմացիա կամ ձևափոխություն:

Նկարում պատկերված պարանը, ցանցաճոճը, արտաքին ազդեցությունների շնորհիվ փոխում են իրենց ձևն ու չափերը, այսինքն` դեֆորմացվում են:Մարմինը դեֆորմացնելիս առաջանում է ուժ, որը ստիպում է նրան վերականգնել իր սկզբնական ձևն ու չափերը: Այդ ուժն անվանում են առաձգականության ուժ:
Այն ուժը, որն առաջանում է մարմնի դեֆորմացիայի ժամանակ և աշխատում է վերականգնել մարմնի սկզբնական ձևն ու չափերը, կոչվում է առաձգականության ուժ։
Երբ ծանրոցը դնում ենք հենարաններ ունեցող տախտակի վրա, տախտակը ճկվում է։ Նրա մեջ առաջացած առաձգականության ուժը բեռի վրա ազդում է ուղղաձիգ դեպի վեր և հավասարակշռում է ծանրոցի կշիռը։ Բեռը հեռացնելուց հետո տախտակը վերականգնում է իր ձևը, հետևաբար նրա դեֆորմացիան առաձգական է: 

Ուժը՝ որպես ֆիզիկական մեծություն, կարող է ունենալ տարբեր արժեքներ։ Ուժի մեծությունը որոշում են ուժը չափող սարքով՝ ուժաչափով։ Կախված նրանից, թե որքան է սեղմվել կամ երկարել ուժաչափի զսպանակը, մենք եզրակացնում ենք նրա վրա ազդող ուժի մեծության մասին:

Ուժաչափերի գործողության հիմքում ընկած է հավասար ուժերի ազդեցությամբ զսպանակի՝ միևնույն չափով երկարելու կամ սեղմվելու հատկությունը։

Պարզագույն ուժաչափը կազմված է տախտակին մի ծայրով ամրացված զսպանակից, որի մյուս ծայրը ազատ է և վերջանում է հորիզոնական ցուցիչով։ Զսպանակին ամրացված սլաքը ցույց է տալիս չափվող ուժի մեծությունը:
Ուժի չափման միավորը Նյուտոնն է (1 Ն):
Ուժի միավոր է նաև կիլոնյուտոնը(կՆ):
1կՆ=1000Ն:

Առանձգականության ուժ՝ տեսանյութ:

Դասարանական առաջադրանք

Պատասխանել հարցերի

1. Ո՞ր ուժն է կոչվում առանձգականության ուժ:Այն ուժը, որն առաջանում է մարմնի դեֆորմացիայի ժամանակ և աշխատում է վերականգնել մարմնի սկզբնական ձևն ու չափերը, կոչվում է առաձգականության ուժ։
2. Ե՞րբ են առաջանում մարմինների ձևափոխություն: Երբ մարմնի վրա ազդող ուժը առաձգականության ուժից մեծ է
3. Ուժի չափման միավորը ի՞նչպես է կոչվում:Ուժի չափման միավորը Նյուտոնն է (1 Ն):

Դուք արդեն գիտեք, որ ֆիզիկական մարմինները կազմված են նյութերից։ Հարց է ծագում, իսկ ինչի՞ց են կազմված նյութերը։ 

Դեռևս 2500 տարի առաջ (Ք.ա.V դար) հույն փիլիսոփա Դեմոկրիտն արտահայտել է այն միտքը, որ բոլոր նյութերը կազմված են մանրագույն, անտեսանելի, անբաժանելի, հավերժ շարժվող մասնիկներից, որոնց նա անվանել է ատոմներ (ատոմ բառը հունարենից թարգմանած նշանակում է անբաժանելի)։

XVIII դարում  հստակեցվեց, որ նյութերի մեծ մասը կազմված է մոլեկուլներից, իսկ մոլեկուլներն իրենց հերթին բաղկացած են ատոմներից:

Դեռևս 20 -րդ դարում ֆիզիկոսները ապացուցել են,որ ատոմը ֆիզիկապես բաժանվում է այսպես կոչված տարրական մասնիկների:

Սակայն այս խնդրի ուսումնասիրությամբ զբաղվում է ֆիզիկան, իսկ քիմիան ուսումնասիրում է նյութերն ու քիմիական ռեակցիաները, որոնցում ատոմները չեն բաժանվում: 

Ատոմը նյութի փոքրագույն, քիմիապես անբաժանելի մասնիկն է:   

Հետաքրիր է իմանալ, թե ատոմների ի՞նչ տեսակներ կան, ինչո՞վ են դրանք տարբերվում և ինչո՞վ նման։ Մարդկությանն այսօր հայտնի են ատոմների 110 -ից ավելի տեսակներ։ Դրանց մեծ մասը հանդիպում է բնության մեջ, իսկ որոշ մասը ստացվել է արհեստական եղանակով՝ միջուկային ռեակցիաների արդյունքում։

Ջոն Դալթոնը մշակել է ատոմային տեսություն, որտեղ ընդհանրացրել է տարբեր ատոմների մասին տեղեկությունները: Տեսության էությունը հետևյալն է՝

• ատոմները նյութի փոքրագույն մասնիկներն են, որոնք անհնար է բաժանել բաղադրիչ մասեր, փոխարկել մեկը մյուսի կամ ոչնչացնել:
• միևնույն քիմիական տարրի ատոմներն ունեն նույն կշիռը, տարբեր տարրերի ատոմներ ունեն տարբեր կշիռներ:
• քիմիական փոխազդեցության հետևանքով ատոմները միանում են պարզ կամ ամբողջ թվերի հարաբերակցությամբ

Քիմիական ռեակցիաների ընթացքում ատոմները չեն անհետանում և նոր ատոմներ չեն առաջանում, այլ մի նյութի բաղադրությունից անցնում են մեկ այլ նյութի մեջ:

Յուրաքանչյուր տեսակի ատոմ մյուսներից տարբերվում է չափով, զանգվածով, կառուցվածքով և հատկություններով։

Ատոմների յուրաքանչյուր առանձին տեսակը կոչվում է քիմիական տարր։
Յուրաքանչյուր տարր ունի իր անունը, պայմանական նշանը և տարբերվում է մյուսներից։ Օրինակ, ատոմների որոշակի տեսակը կոչվում է երկաթ քիմիական տարր, մեկ այլ տեսակը` թթվածին քիմիական տարր, մեկ ուրիշը` ածխածին և այլն։
Պարզ նյութերը կազմված են մեկ քիմիական տարրի ատոմներից:
Բարդ նյութերը կազմված են տարբեր քիմիական տարրերի ատոմներից: Նրանց նաև անվանում են քիմիական միացություններ:
Քիմիական տարրերի ատոմները միանալով տարբեր հարաբերակցությամբ՝ առաջացնում են միլիոնավոր քիմիական միացություններ, ճիշտ այնպես, ինչպես ցանկացած այբուբենի սահմանափակ թվով տառերի տարբեր դասավորությամբ կազմվում են անթիվ բազմությամբ բառեր։

Դասարանական աշխատանք

1. Ի՞նչ է կոչվում քիմիական տարր:Ատոմների յուրաքանչյուր առանձին տեսակը կոչվում է քիմիական տարր։
2. Ո՞ր նյութերն են կոչվում պարզ:Պարզ նյութերը կազմված են մեկ քիմիական տարրի ատոմներից:
3. Ո՞ր նյութերն են կոչվում բարդ:Բարդ նյութերը կազմված են տարբեր քիմիական տարրերի ատոմներից:

Լրացուցիչ տնային առաջադրանք

1. Ի՞նչ է ատոմը:Ատոմը նյութի փոքրագույն, քիմիապես անբաժանելի մասնիկն է:   
2. Բերե՛ք պարզ նյութերի օրինակ:թթվածին երկաթ, ածխածին,
3. Բերե՛ք բարդ նյութերի օրինակ:, ջուր, սոդա, ածուխ

421-բ,դ,զ,ը;

Գրե՛ք որևէ յոթ ամբողջ թվեր, որոնք փոքր են՝
բ) 0-ից- -1,-2,-3,-4,-5,-6,-7, դ) –1-ից -2,-3,-4,-5,-6,-7-,8, զ) –10-ից- -11,-22,-33,-44,-55,-66,-77-, ը) –3-ից-4,-5,-6,-7,-8,-9,-10,-11,-12,։

422-բ,դ,զ,ը;

. Գրե՛ք որևէ յոթ ամբողջ թվեր, որոնք մեծ են՝
բ) –6-ից,-5,-4,-3,-2,-1,-0, 1, դ) 0-ից1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 , զ) 10-ից 11, 22, 33, 44, 55, 66, 77, ը) 5-ից 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12,

425-բ,դ,զ;

Գտե՛ք այն բոլոր ամբողջ արժեքները, որոնք աստղանիշի
փոխարեն գրելու դեպքում կստացվի ճիշտ անհավասարություն.

բ) –4 < -1 < 0, դ) –5 < -1 < 5, զ) –28 < -27 < –22

427-բ,դ

. Ո՞ր թվանշանները կարելի է գրել աստղանիշի փոխարեն,
որպեսզի ստացվի ճիշտ անհավասարություն.

բ) –8972 < –8672, դ) –1860 > –9868

436

Խանութում գործվածքի իրար հավասար երկու կտորներ կային:
Երբ առաջին կտորից վաճառեցին 16 մ, իսկ երկրորդից` 28 մ,
առաջինում 3 անգամ ավելի գործվածք մնաց, քան երկրորդում:
Սկզբում քանի՞ մետր գործվածք կար յուրաքանչյուր կտորում:

Լուծում

x-16=3(x-28)

x-16=3x-84

84-16=3x-x

68=2x

x=34

Պատ․՝34 , 18

1. Բառերն ածանցների օգնությամբ այնպես փոխի՛ր, որ անձ ցույց տան: Թվի՛ր այն ածանցները, որոնց օգնությամբ անձ ցույց տվող բառեր ստացար:

Ա. Երգել-երգիչ,  ուսուցանել-ուսուցիչ, նկարել-նկարիչ, գործել-գործիչ,բնակվել-բնակիչ հսկել-հսկիչ,լողալ-լողորդ,վարել-վարիչ, վարորդ,հաճախել-հաճախորդ,գնել-գնորդ,որսալ-որսորդ,պահել-պահող,սուտ ասել-սուտասան,իշխել-իշխան, վրեժ-վրիճառու,առնել-առնող,երկրպագել-երկրպագու- ածանցներն են -իչ, -որդ, -ող, -ան, -առու,- ու

Բ. Հունձ-հնձվոր, ուղի-ուղևոր, թագ-թագավոր-, զեն(ք)-զինվոր դատ-դատավոր,ձի-ձիավոր,այգի-այգեպան, հնոց-հնոցպան, ջրաղաց-ջրաղացպան, խանութ-խանութպան, նախիր-նախրապան, ուղտ-ուղտապան, պարտեզ-պարտիզպան, էշ-՞: ածանցներն են,- պան,- վոր, – ավոր

2. Տրված բառերից նոր բառեր կազմի՛ր -ական կամ -ային ածանցներով:

Օրինակ՝

մանուկ – մանկական:

Լեռն-լեռնային, քաղաք-քաղաքական և քաղաքակային, անձրև-անձրևային, բարեկամ- բարեկամ և բարեկամային, անձ(ն)-անձնական և անձնային, զինվոր-զինվորական, ցամաք-ցամաքային, ծնունդ-ծննդական, տուն-տնային և տնական,անապատ-անապատային, դև-դիվական, դյուցազն-դյուցազնական, աղաչ(ել)-աղաչական, հրեշտակ-հրեշտակային, ստրուկ-ստրկային, պետ-պետական, տոհմ-տոհմական և տոհմային, հանրապետ(ություն)-հանրապետական, խորհուրդ-խորհրդային

418-բ;

Գրե՛ք հետևյալ թվերը`
բ) նվազման կարգով. –11, –3, –7, 12, 4, –8, –17, –30, 1, 0, 13

13, 12, 4, 1, 0, -3, -7, -8, -11, -17, -30

419-բ,դ,զ,ը;Աստղանիշի փոխարեն գրե՛ք այնպիսի ամբողջ թիվ, որի դեպքում կստացվի ճիշտ անհավասարություն. դ) –1 < 0 < 1, բ) –7< -5 < –3, ը) –30 > -35 > –40, զ) –4 > -5 > –6,

420-բ,դ,զ,ը; Ամբողջ թվերի շարքում ո՞ր երկու թվերի հարևանությամբ է
գտնվում տրված թիվը.

բ)-1, 0,1 դ)-3, –2,-1 զ)-101 –100 -99, ը)-353 –352351

434

. Երկու թվերի գումարը 18 է։ Եթե ավելի մեծ թվից հանենք նրա 7/8
մասը, ապա կստանանք ավելի փոքր թիվը։ Գտե՛ք այդ թվերը։

8/8x-7/8x=1/8

8/8x+1/8x=18

9/8x=18

1/8x=2

x=16

Պատ.՝ 16 և 2

20.11.2023

Աշխատանք դասարանում

Բարբառային նախագիծ

Առաջադրանքներ

1.Յուրաքանչյուր շարքից մի բաղադրիչ ընտրի՛ր և կազմի՛ր բաղադրյալ բառեր: Նշի՛ր, թե ինչ հնչյունափոխություն կատարվեց:

ա) Լույս,  կենդանի,  մեջ, ուղի, անուրջ, կամուրջ, կատու:

բ) Ություն,  ավոր, ակ, ել,  ազգի, ուկ, կից: 

լուսավոր (ույ-ու)

կենդանություն (ի – սղվում է)

միջուկ (ե-ի)

ուղեկից (ի-ե)

անրջել (ու-սղվել է)

կամրջակ (ու- սղվել է)

կատվազգի(ու- վա)

2. Հնչյունափոխված արմատները գտի՛ր, գրի՛ր դրանց անհնչյունափոխ ձևերը և նշի՛ր, թե ինչ հնչյունափոխություն է կատարվել:

Պատկերազարդ, բազկաթոռ- բազուկ, ու-ն սղվում է , ոսկեվառ-ոսկի,ի-է,  մաքսանենգ, կաղնեփայտ-կաղնի,ի-է գրկել,գիրկ ի- ն սղվում է

 լեռնաշղթա, պատուհան, ամառնամուտ, մարդամոտ, ժամացույց, հողագունդ, ջերմանավ, սրտապատառ-սիրտ, ի-ն սղվում է, ցուցանակ- ցույց ույ-ու, սիրառատ- սեր,ե-ի,

, գինեվաճառ,-գինի,ի-ե գերեվաճառ,-գերի,ի-ե բարեգութ,-բարի,ի-ե մատենագիր,մատյան,յա-ե լուսամուտ:լույս,ույ-ու

Լրացուցիչ աշխատանք  (տանը)

Կարդա՛ ,,Կառլսոնը գալիս է ծննդյան տարեդարձի,, ստեղծագործությունը (առաջին մաս)։ 

Կառլսոնը գալիս է ծննդյան տարեդարձի

Առաջին մաս

Եկավ ամառը։ Դպրոցում դասերը վերջացան, և Մանչուկի ծնողները պատրաստվեցին նրան ուղարկել գյուղ՝ տատիկի մոտ։ Բայց մինչև մեկնելը պետք է տեղի ունենար մի կարևոր իրադարձություն. լրանում էր Մանչուկի ութ տարին։ Օ՜, որքան երկար էր Մանչուկը սպասել իր ծննդյան տարեդարձին։ Համարյա այն օրից, ինչ լրացել էր նրա յոթ տարին։

Այդ հանդիսավոր օրվա նախօրյակին Մանչուկը մի խոսակցություն ունեցավ Կառլսոնի հետ։

― Վաղը իմ ծննդյան օրն է, ― ասաց Մանչուկը, ― Գունիլլան ու Քրիստերը գալու են մեր տուն եւ մեզ համար իմ սենյակում սեղան կբացեն։

Մանչուկը լռեց, նրա տեսքը մռայլ էր։

― Ես շատ կցանկանայի քեզ էլ հրավիրել, – շարունակեց նա, ֊ բայց մայրիկը…

Կառլսոնը ներքևի շուրթն այնպես կախեց, ինչպես երբեք չէր արել։

― Եթե դու ինձ չհրավիրես, կխռովեմ։ Ես էլ եմ ուզում զվարճանալ։

― Դե լա՛վ, դու՛ էլ արի, ― շտապեց ասել Մանչուկը։

Նա որոշել էր այդ մասին նորից խոսել մայրիկի հետ։ Ինչ լինում է, թող լինի։

Ինքը չի կարող իր ծննդյան օրը տոնել առանց Կառլսոնի։

― Իսկ մեզ ի՞նչ կհյուրասիրեն, ― հարցրեց Կառլսոնը, որի տրամադրությունը սկսում էր բարձրանալ։

― Ամենից առաջ՝ տորթով։ Ինձ համար տոնական տորթ կթխեն և կզարդարեն ութ մոմերով։

― Հրաշալի՜ է, ― գոչեց Կառլսոնը։ ― Գիտե՞ս ինչ, ես մի առաջարկություն ունեմ։ Չի՞ կարելի քո մայրիկին խնդրել, որ ութ մոմ ունեցող մեկ տորթի փոխարեն թխի ութ տորթ՝ մեկ մոմով։

Մանչուկր չէր կարծում, թե մայրիկը կհամաձայնվի դրան։

― Դու երևի լավ նվերներ կստանաս, ― ասաց Կառլսոնը։

― Երևի ինձ երբեք շնիկ չնվիրեն, ― հառաչեց Մանչուկը։ ― Բայց ուրիշ նվերներ, իհարկե, շատ կստանամ։ Ես էլ որոշել եմ ամբողջ օրը զվարճանալ եւ շնիկի մասին բոլորովին չմտածել։

― Եվ, բացի այդ, ես էլ քոնն եմ։ Եվ ես ավելի լավն եմ, քան շնիկը, – ասաց Կառլսոնը՝ նայելով Մանչուկին ու գլուխը կախելով։

Մանչուկը պատրաստ էր Կառլսոնի համար ամեն ինչ անել, մանավանդ այժմ, երբ նրանք պիտի բաժանվեին։

― Կառլսոն, ― ասաց Մանչուկը, ― գիտե՞ս, երկու օր հետո ես մեկնելու եմ տատիկիս մոտ եւ այնտեղ եմ մնալու ամբողջ ամառը։

Կառլսոնը սկզբում մռայլվեց, իսկ հետո լուրջ ասաց.

―Ես էլ եմ մեկնելու տատիկիս մոտ, և իմ տատիկը ավելի է նման տատիկի, քան քո տատիկը։

Նրանց այլես չհաջողվեց խոսել ո՛չ Կառլսոնի տատիկի, ոչ Մանչուկի ծննդյան տարեդարձի մասին, որովհետեւ Մանչուկը պետք է շուտ քներ, որպեսզի իր ծննդյան օրը ժամանակին արթնանար։

Հաջորդ առավոտյան Մանչուկն արթնացել էր,  անկողնում պառկած սպասում էր։ Նա գիտեր, որ հիմա դուռր կբացվի, բոլորը կմտնեն իր սենյակ՝ բերելով տոնական տորթը եւ մյուս նվերները։ Մանչուկն այնքան էր շտապում տեսնել իր նվերները, որ անհամբերությունից փորն սկսեց ցավել։

Վերջապես նախասենյակում լսվեցին ոտնաձայներ ե հետևյալ բառերը. «Այո, նա երեի արթնացել է»։ Դուռը բացվեց, և բոլորը ներս մտան՝ մայրիկը, հայրիկը, Բոսսեն ու Բետանը։

Սանչուկը նստեց անկողնու մեջ, նրա աչքերը սկսեցին փայլել։

― Շնորհավորում ենք քեզ, սիրելի Մանչուկ, ― ասաց մայրիկը։ Հայրիկը, Բոսսեն ու Բետանը նույնպես ասացին.

― Շնորհավորո՜ւմ ենք, ― եւ Մանչուկի առջեւ մի մատուցարան դրեցին։ Նրա վրա մի տորթ կար՝ ութ վառվող մոմերով, եւ էլի ուրիշ նվերներ։

Նվերները շատ էին, բայց կարծես ավելի քիչ էին, քան անցյալ տարի ստացածները։

Մանչուկն իսկույն սկսեց հաշվել, մատուցարանի վրա չորս փաթեթ կար։

Հայրիկն ասաց.

― Պարտադիր չէ, որ բոլոր նվերներն առավոտյան ստանաս։ Գուցե կեսօրին էլի որեէ բան ստանաս…

Մանչուկն իր ստացած չորս փաթեթների համար շատ ուրախ էր։ Նրանցից մեկի մեջ կային տուփով ներկեր, մյուսի մեջ՝ խաղալիք ատրճանակ, երրորդում՝ մի գիրք, չորրորդում՝ մի նոր կապույտ տաբատ։ Բոլորը նրան շատ դուր եկան։

«Որքա՜ն լավն են նրանք՝ մայրիկը, հայրիկը, Բոսսեն եւ Բետանր, ― մտածեց նա։ ― Աշխարհում ոչ ոք չունի այսքան հրաշալի մայրիկ, հայրիկ, եղբայր ու քույր»։

Ամբողջ ընտանիքը նստել էր Մանչուկի մահճակալի մոտ , նայում էր, թե նա ինչպե՛ս է կրակում։ 0՜, որքան էին նրանք միմյանց սիրում։

Հետո բոլորով Մանչուկի համար երգեցին «Շատ ու շատ տարիներ» երգը, իսկ Մանչուկը նորից կրակեց, եւ պայթյունը խլացուցիչ էր։

Մանչուկը սպասում էր հյուրերին ե ամբողջ ժամանակ հիշում հայրիկի ասածը, որ նվերներ կարող են հայտնվել նաեւ օրվա ընթացքում։ Եվ եղավ մի երջանիկ պահ, երբ նա հավատաց, որ կարող է հրաշք կատարվել, ու իրեն հանկարծ շնիկ նվիրեն։ Բայց իսկույն հասկացավ, որ դա անհնար է. չէ՞ որ ինքն այսօր հաստատ որոշել էր շնիկի մասին չմտածել եւ ուրախանալ մյուս նվերներով։

Եվ, իսկապես, Մանչուկն անչափ ուրախ էր։

Ճաշից հետո մայրիկը Մանչուկի սենյակում սեղան բացեց։ Նա ծաղկամանի մեջ մի մեծ ծաղկեփունջ դրեց ե բերեց ամենագեղեցիկ գավաթները՝ երեք հատ։

― Մայրի՜կ, ― ասաց Մանչուկը, – չո՜րս գավաթ է հարկավոր։

― Ինչու՞, ― զարմացավ մայրիկը։

Մանչուկը լռեց։ Այժմ նա ստիպված էր ասել, չնայած գիտեր, որ մայրիկն, իհարկե, դժգոհ կլինի։

― Տանիքում ապրող Կառլսոնն էլ պիտի գա, ― ասաց Մանչուկը եւ համարձակ

նայեց մայրիկի աչքերին։

― Դե, ինչ արած, թող գա. չէ՞ որ այսօր քո ծննդյան օրն է։

Մայրիկը շոյեց Մանչուկի շեկլիկ մազերը։

Առաջադրանքներ

• Առանձնացրո՛ւ անհասկանալի բառերը, բացատրի՛ր բառարանի օգնությամբ։ մատուցարան- Տախտակից կամ մետաղից պատրաստած հատուկ մեծ ափսե՝ ամանները , գավաթ -բաժակ
• Պատմի՛ր Մանչուկի մասին։ Մանչուկը համարյա ութ տարեկան տղա էր, ով ընկերն էր Կառլսոնի, նա շուտով պետք է դառնար ութ տարեկան, շատ եր ուզում ունենալ փոքրիկ շնիկ և հրավիրել իր ծննդյան տոնին Կառլսոնին:
  
• Ինչո՞ւ էր Մանչուկն անհամբեր սպասում իր ծննդյան տարեդարձին։ Մանչուկն անհամբեր սպասում էր , որ իրեն կնվիրեն փոքրիկ շնիկ: 
• Բնութագրի՛ր Կ ա՜ռլսոնին՝ տեքստից մեջբերումներ անելով։
  

ex 4b

There is a wonderful museum in London.

There aren’t any bus tickets left for 2 o clock tour.

There isn’t a model of me in Tadame Tussasusd.

There are some delicious drinks at the Hard Rock cafe.

There is a good cafe in the Tate Modern.

There are a lot of people in Convent Garden today.

There isn’t any seats in the cafe at the moment.

ex6b

Buy stamps here.

Watch this film, its great!

Litsen to you teacher.

Pay for your travel cards here.

Sit down, please.

Այժմ ես սովորում եմ Միջին դպրոցում

Երբ ես փոխադրվեցի վեցերորդ դասարան, այլևս չէի կարող սովորել Արևելան դպրոցում, քանի որ այնտեղ սովորում են մինչև հինգերորդ դասարանը։ Մայր դպրոցում ես հանդիպեցի ոչ միայն իմ դպրոցի աշակերտերին, այլև Մխիթար Սեբաստացու մյուս դպրոցների աշակերտերին։ Մենք շատ ենք։Օրը սկսում է Մարմարե սրահում, այնուհետև բոլորս գնում ենք դասերի։ Նոր առարկաներ են ավելացել օրինակ՝ բնագիտություն, Հայոց պատմություն ։ Ամեն օր նոր հետաքրքիր բաներ ենք սովորում, միշտ չէ որ հեշտ է ստացվում։ Շաբաթվա մեջ երեք անգամ մասակցում եմ ձյուդոյի պարապմունքների։

               Բրոնզի դար։ Պղնձի և անագի կամ պղնձի ու մկնդեղի համաձուլվածքից մարդիկ ստացան բրոնզը։ Այն շատ ավելի ամուր էր պղնձից։ Բրոնզե գործիքներն ու զենքերը գերադասելի էին քարից։ Դրանք մեծ առաջընթած ապահովեցին արհեստների ու գյուղատնտեսության զարգացման համար։ Սկսվեց բրոնզի դարը։

               Բրոնզի դարի վաղ շրջանը (Ք․ա․ 35-24-րդ դդ․) բացառիկ կարևորություն ունի Հայաստանի հնագույն պատմության ընթացքում։ Այդ ժամանակաշրջանում է հիշատակվում լեռնաշխարհի առաջին պետությունը։ Բացի այդ, Հայկական լեռնաշխարհի մշակույթը Ք․ա․ 28-26-րդ դարերում ունեցավ աննախադեպ մեծ տարածում։ Հյուսիսում հասավ Հյուսիսային Կովկաս, հարավում՝ Եգիպտոս, հարավ-արևելքում Իրանական սարահարթի կենտրոնական շրջաններ։

               Բրոնզի դարում Հայաստանում եղան քաղաքակրթական լուրջ նվաճումներ։ Դրա վկայություններից է զարգացած մետաղամշակությունը։ Այն ժամանակի գիտության  բացառիկ նվաճում էր Մեծամորի աստղադիտարանը։ Այստեղից աստղային երկինքը դիտարկվել է դեռևս Ք․ա․ 2800-2600 թվականներին։

               Հայկական լեռնաշխարհում հայտնաբերվել են հարյուրավոր բրոնզեդարյան հուշարձաններ։ Դրանցից շատերը համաշխարհային նշանակություն ունեն։ Կարևորագույն հուշարձաններից է Շենգավիթը (Երևանյան լճի հարևանությամբ)։ Եզակի հուշարձաններից է Լճաշենը Սևանա լճի ավազանում։ Այստեղից հայտնաբերվել են մեծ քանակությամբ բարձարժեք և եզակի գտածոներ։

               Բրոնզի դարի ընթացքում մարդիկ կարողացան հանքաքարից ստանալ նաև երկաթ։ Դա հնարավոր էր շատ բարձր ջերմաստիճանի պայմաններում։ Երկաթի լայն կիրառությունը, սակայն, սկսվեց Ք․ա․ 2-րդ հազարամյակի վերջերից։

               Նախնադարյան հասարակության անկումը։ Նախնադարում բոլոր մարդիկ հավասար էին, նրանք չունեին մասնավոր սեփականություն։ Սակայն ժամանակի ընթացքում, երբ կատարելագործվեցին աշխատանքային գործիքներն ու զենքերը, մարդիկ սկսեցին ստանալ եկամուտներ և կուտակել հարստություն։ Տնտեսության զարգացմանը նպաստում էր նաև առևտուրը։ Տոհմացեղային համայնքներում ընգրկված ընտանիքներն աստիճանաբար սկսեցին սեփականացնել իրենց զբաղեցրած տարածքները։ Այդպես առաջացավ մասնավոր սեփականությունը։

               Առավել մեծաթիվ, ձեռներեց և ուժող անդամներ ունեցով ընտանիքները սկսեցին հարստանալ։ Շրջապատի նկատմամբ ունեցած առավելության շնորհիվ նրանք դառնում էին տոհմերի ու ցեղերի առաջնորդներ։ Դա ավելի էր մեծացնում նրանց հարստանալու հնարավորությունն ու իշխանությունը։

               Նախնադարյան հասարակության ամենաբնորոշ կողմը՝ բոլոր մարդկանց հավասարությունը, վերացավ։ Առաջացավ  հասարակության շերտավորում։  Բարձր դասը կազմում էին տոհմացեղային ավագանին և քրմությունը։ Առանձին դաս էին կազմում զինվորականները։ Իսկ ստորին խավը կազմված էր հասարակ ժողովրդից։

               Պետության առաջացումը։ Բրոզնի դարիհենց սկզբներին մարդկությունը հասավ զարգացման պետականության աստիճանին։ Նախկին ցեղային միությունները միավորվում էին՝ կազմելով դաշինքներ, կամ առավել ուժեղները նվաճում էին թույլերին՝ տեր դառնալով նրանց տարածքին և ունեցվածքին։

               Նորաստեղծ կազմավորումների վերնախավն սկսեց մեծ ուշադրություն դարձնել զինված ուժերին։ Ամենից առաջ անհրաժեշտ էր կազմակերպել պաշտպանությունն արտաքին թշնամիներից։ Մեծ կարևորություն ուներ հասարակական աշխատանքների կազմակերպումը (վարուցանք, ջրանցքների անցկացում և այլն)։ Մարդկանց համակեցությունն ապահովելու համար անհրաժեշտ էր պահպանել ներքին կարգ ու  կանոնը, հսկել պարտականությունների կատարումը և այլն։ Այդ ամենը հանգեցրեց կառավարման հատուկ համակարգի՝ պետության ստեղծմանը։

               Երկրագնդի վրա առաջին պետական կազմավորումները ստեղծվեցին Ք․ա․ 4-րդ հազարամյակի վերջին և 3-րդ հազարամյակի սկզբին։ Այդ ժամանակաշրջանում էլ հիշատակվում է առաջին պետությունը Հայկական լեռնաշխարհում՝ Արատտան։

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ի՞նչպես ստացվեց բրոնզը։ Ի՞նր առավելություն ուներ այն։ Պղնձի և անագի կամ պղնձի ու մկնդեղի համաձուլվածքից մարդիկ ստացան բրոնզը։ Այն շատ ավելի ամուր էր պղնձից։
2. Ո՞րքան է տևել բրոնզի դարը Հայսատանում։ Ք․ա․ 35-24-րդ դդ․
3. Ներկայացրե՛ք Հայաստանի բրոնզեդարյան դարաշրջանի նվաճումները։Բրոնզի դարում Հայաստանում եղան քաղաքակրթական լուրջ նվաճումներ։ Դրա վկայություններից է զարգացած մետաղամշակությունը։ Այն ժամանակի գիտության  բացառիկ նվաճում էր Մեծամորի աստղադիտարանը։
4. Ինչպե՞ս քայքայվեց նախնադարյան հասարակությունը։ Ինչո՞վ փոխարինվեց այն։Նախնադարյան հասարակության ամենաբնորոշ կողմը՝ բոլոր մարդկանց հավասարությունը, վերացավ։ Առաջացավ  հասարակության շերտավորում։ Բրոզնի դարիհենց սկզբներին մարդկությունը հասավ զարգացման պետականության աստիճանին։ Նախկին ցեղային միությունները միավորվում էին՝ կազմելով դաշինքներ, կամ առավել ուժեղները նվաճում էին թույլերին՝ տեր դառնալով նրանց տարածքին և ունեցվածքին։
5. Ե՞րբ են ստեղծվել առաջին պետական կազմավորումները։Երկրագնդի վրա առաջին պետական կազմավորումները ստեղծվեցին Ք․ա․ 4-րդ հազարամյակի վերջին և 3-րդ հազարամյակի սկզբին։ Այդ ժամանակաշրջանում էլ հիշատակվում է առաջին պետությունը Հայկական լեռնաշխարհում՝ Արատտան։

Նոր հասկացություններ, Անուններ, Արտահայտություններ

Մեծամորի ատղադիտարան, Շենգավիթ, Լճաշեն, մասնավոր սեփականություն, հասարակության շերտավորում, պետություն, Արատտա

Մեր շուրջը գտնվող մարմինները մեկուսացված չեն և շատ հաճախ ազդում են մեկը մյուսի վրա, ինչի շնորհիվ ձեռք են բերում արագություն կամ փոխում են այն:

Դիտումներն ու փորձերը ցույց են տալիս.

1. Մարմնի արագությունը փոխվում է միայն այն դեպքում, երբ նրա վրա ազդում են այլ մարմիններ:

Օրինակ

Ֆուտբոլիստը ոտքի հարվածով կարող է շարժման մեջ դնել գնդակը, կանգնեցնել այն կամ փոխել գնդակի շարժման ուղղությունը:

2. Ոչ մի մարմին չի կարող միակողմանիորեն ազդել այլ մարմնի վրա առանց իր վրա կրելու նրա հակազդեցությունը:

Բոլոր մարմինները իրար վրա ազդում են փոխադարձաբար, այսինքն փոխազդում են:

Օրինակ

Երբ նկարում պատկերված տղաները, պարանը ձգելով, ազդում են իրար վրա, այդ դեպքում սկսում են շարժվել երկուսն էլ: 

Դիտարկենք երկու փորձ սայլակներով.

ա. Սայլակներից մեկին ամրացված է առաձգական թիթեղ, որը ճկված է և կապված թելով: Եթե այրենք թելը, թիթեղը կուղղվի, բայց սայլակը կմնա անշարժ:

բ. Առաջին սայլակի դիմաց դնենք երկրորդ սայլակը: Եթե այրենք թելը, երկու սայլակներն էլ կսկսեն շարժվել միմյանց հակառակ ուղղություններով:

Մարմինները կարող են փոխազդել ոչ միայն անմիջականորեն հպվելիս, այլև` որոշակի հեռավորության վրա:

Օրինակ

Երկիրը ձգում է ոչ միայն իր վրա գտնվող մարմիններին, այլ նաև այն մարմիններին, որոնք գտնվում են որոշակի բարձրության վրա: Մագնիսը ձգում է իրենից որոշ հեռավորության վրա գտնվող երկաթե մեխերը և այլն:

Ազդեցությունը քանակապես բնութագրելու համար օգտագործում են ուժ ֆիզիկական մեծությունը: 

Օրինակ
Երբ մենք հրում ենք սեղանի վրա գտնվող չորսուն, ասում ենք, որ մեր կողմից չորսուի վրա ուժ է ազդում:
Մենք մարմնի վրա կարող ենք ազդել տարբեր ուղղություններով, հետևաբար` ուժն ուղղություն ունի:        
Ուժը նշանակում են F (էֆ) տառով: Ինչպես ցանկացած ֆիզիկական մեծություն՝ ուժը նույնպես կարելի է չափել: Այդ պատճառով անհրաժեշտ է ընտրել չափման միավոր և չափողսարք:

07.11.2023

Աշխատանք դասարանում

Առաջադրանքներ

1. Տրված դարձվածքները հոմանիշ բառերի և արտահայտությունների փոխարեն գրի՛ր և համեմատի՛ր. տեքստին այդ բառերն են հարմար, թե՞ դարձվածքները:

Փոխ է տալիս, լավության տակից դուրս գա, գլխիդ մի փորձանք գա, ամբողջ աշխարհը, քեզնից երես դարձնեն:

Դերձակը վարսավիրի աշակերտին մի փոքր գումար է փոխ է տալիս: Սա էլ, որ լավության տակից դուրս գա, ասում է.

– Ընկե՛ր ջան, թե քեզ գլխիդ մի փորձանք գա կամ ամբողջ աշխարհը քեզնից երես դարձնի, արի, ես քո մազերը ձրի կտրեմ:

2.  Տրված բաղադրյալ բառերի առաջին բաղադիչները փոխելով՝ ստացի՛ր նոր բարդ բառեր:

Վարդագույն-մանուշակագույն,

 ճերմակահեր-սևահեր,

 օձաձև-պարուրաձև,

արշավախումբ-նվագախումբ,

 սևաչյա-կապուտաչյա,

 շիկահեր-գանգրահեր,

 շղթայակապ-հանգուցակապ

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

Գործնական քերականություն

1.Տրված արտահայտություններից յուրաքանչյուրով երկու նախադասություն կազմի՛ր՝ մի դեպքում դրանք գործածելով ուղիղ իմաստով, մյուս դեպքում՝ որպես դարձվածք:

Մատը մտցնել բզեզի բույնը, լեզու առնել, մատը կծել, ոսկոր ու կաշի դառնալ, գլուխը յուղել, մատից փուշ հանել, գլխին քար գցել:

Երեխան, հետաքրքրությունից ելնելով, մատը մտցրեց  բզեզի բույնը:

Չար երիտասարդը սիրում էր ուրիշների վրա վատ կատակներ անել, ասես մատը մտցնում եր բզեզի բույնը:

Կատուն երեխայի մատը կծել էր:

Տիկինը բարեկենդանին որ տեսավ, մատը կծեց:

Տատիկը համեղ ճաշ պատրաստելու համար տավարի լեզու առավ :

Ոսկե ձկնիկը լեզու առավ և դիմեց ձկնորսին :

Մսագործը շատ հմտորեն կարող է հավին ոսկոր ու կաշի դարձնել:

Այս հիվանդությունը հիվանդներին ոսկոր ու կաշի է դարձնում:

Հին եգիպտացիները գլուխը յուղում էին գեղեցիկ սանրվածք ստանալու համար:

-Գլուխդ յուղի՛ր, հիմա եղբայրս կգա և քեզ կպատժի:

Երեխայի մատը փուշ էր մտել, որը մայրիկը հանեց:

Պատանին այնքան տխուր էր,որ ընկերները փորձում էին նրան սփոփել , մատից փուշ հանել:

Շինարարները անփութությամբ անցորդի գլխին քար գցեցին:

Սխալ որոշման պատճառով, գործարքի գլխին քար գցեցին:

 2. Տրված տեքստերը համեմատի՛ր և գրի՛ր բոլոր տարբերությունները:

Ա. Էդիսոնի ծանոթները միշտ զարմանում էին, թե նրա այգու դռնակը բացելիս ինչո՛ւ են այդքան չարչարվում: Մի անգամ բարեկամներից մեկն ասում է.

– Նման հանճարը չէ՞ր կարող մի կատարյալ դռնակ ունենալ:

– Սխալվում ես, դռնակը հանճարեղ է կառուցված,- պատասխանում է գիտնականը:

Բարեկամը զարմանում է.

– Կատակո՞ւմ ես:

– Ո՛չ: Դռան բռնակը միացրել եմ ջրախողովակներին: Առանց չափազանցելու ասեմ, որ ամեն մի մտնող ստիպված քսան լիտր ջուր է լցնում ջրամբարը:

Բ. Էդիսոնի ծանոթները մի գլուխ զարմանում էին, թե նրա այգու դռնակը բաց անելիս ինչո՛ւ են այդքան քրտինք թափում: Օրերից մի օր բարեկամներից մեկն ասում է.

– Էղած–չեղածը դռնակ չէ՞, նման հանճարի ձեռքից չէր գա՞, որ մի տեղը տեղին դռնակ ունենար:

– Աչքիդ է երևում, դռնակը հանճարեղ է կառուցված,- պատասխան է տալիս գիտնականը:

Բարեկամի բերանը բաց է մնում.

– Ձե՞ռ ես առնում:

– Չէ՛: Դռան բռնակը միացրել եմ ջրախողովակներին: Առանց մազը գերան դարձնելու ասեմ, որ ամեն մի ներս մտնող, ուզի թե չուզի, քսան լիտր ջուր է լցնում ջրամբարը:

3.Փակագծերում տրված դարձվածքներն իրենց հոմանիշների փոխարեն գրի՛ր և համեմատի՛ր տրված և ստացված տեքստերը. դարձվածքներն ի՞նչ փոխեցին:

Օրերից մի օր Նապոլեոնը հյուրասիրում էր իր բժշկին: (Օրերից մի օր)

Երբ բժիշկը հարբել էր, կայսրը հարցրեց.

– Բերանդ ջուր մի՛ առ, բժիշկ, ասա՛, քո ամբողջ կյանքում քանի՞ մարդ էս  էն աշխարհն ուղարկել: (Բերանդ ջուր մի՛ առ, էն աշխարհն ես ուղարկել)

Բժիշկը պատասխանեց.

– Երեք հարյուր հազարով պակաս մարդ եմ գրողի ծոցն ուղարկել, քան Դուք: (Գրողի ծոցն ուղարկել)

03.11.2023

Աշխատանք դասարանում 

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Ընդգծված բառը նախադասության մեջ ի՞նչ իմաստով է գործածված: Այդ բառը ո՞ր նախադասության մեջ է իր հիմնական իմաստով գործածված:

Թղթի վրա մի ուղիղ գիծ գծիր:(հիմնական

Վաղուց մեր փողոցով տրամվայ չի անցնում. գիծը քանդված է: փոխաբերական

Բազկին հազիվ նշմարելի մի գիծ կար. երևում էր, որ դեպքը վաղուց է պատահել: հիմնական

Մոռանա՞լ, ինչպե՞ս. դեմքի հստակ ու անկրկնելի գծերը կարծես տպվել էին սրտի մեջ: փոխաբերական

Չեմ հասկանում քո բռնած գիծը. ո՞ւր ես հասնելու կռվով ու խռովությամբ: փոխաբերական

Գնա՛, սահմանն անտառից հեռու չէ. գիծը որ անցար, էլ քեզ ոչ մեկը չի հետապնդի: փոխաբերական

2. Տրված դարձվածքներն արտահայտի՛ր մեկական բառերով:

Պատի ծեփ դառնալ-սփրթնել,

 պայման կապել-պայմանավորվել,

 քիթը կախել-տխրել,

 բերանը բաց մնալ-զարմանալ,

 իրեն պատեպատ տալ-անհանգստանալ

3.  Ընդգծված դարձվածքները փոխարինի՛ր հոմանիշ բառերով:

Փարիզից Վարշավա թռչելիս լեհ կինոդերասան Ցիբուլսկին նկատեց, որ կողքի ուղևորը վախեցաց նստած է: Նա փորձեց հարևանին ոգևորել:

– Մեր օրերում ինքնաթիռով թռչելը վտանգավոր չէ,- ասաց,- նույնիսկ ավտոմեքենան ավելի վտանգավոր է: Վերձերըս բարեկամներիցս մեկի մեքենայի գլխին ինքնաթիռ ընկավ:

02.11.2023

Աշխատանք դասարանում 

Առաջադրանքներ

1.Տրված նույնանուն բառերով կազմի՛ր նախադասություններ:

Օրինակ՝

Վանեցի: – Ինձանից հեռու վանեցի վախը:

     Վանեցի մի տատ ունեմ:

Մարտ-Գարունը սկսում է մարտ ամսին: Զորքի համար այս մարտը ճակատագրական է:

 կետ-Վերջակետը բաղկացած է երկու կետից: Կետը աշխարհի ամենամեծ կաթնասուն կենդանին է: 

շահ-Պարսից շահը նստածեր բարձերի: Ամեն արևտրական իր շահն ունի:

 այր:-Այր ու կին, մեկ մարմին: Նախամարդը ապրում էր քարայրում:

2. Նախադասության մեջ փակագծերում դրված բառերից ո՞րն է գործածված, ընդգծի՛ր:

Ասել էի, որ տուն վարձեր ու իր իրերը տաներ: (Վարձել, վարձ)

Ուզածդ շատ բարձր վարձ էր, դրա համար էլ տղան հեռացավ: (Վարձել, վարձ)

Հիվանդի գլուխը կապեր ու գնար բժշկի հետևից: (Կապել, կապ)

Այսքան ամուր կապեր քանդելը հեշտ գործ չէ: (Կապել, կապ)

Աղջիկը բարալիկ ծամեր ուներ: (Ծամել, ծամ)

Դեղը պիտի ծամեր ու կուլ տար: (Ծամել, ծամ)

Պարզ է, որ այդքանից հետո պիտի կտուրը կաթեր: (Կաթել, կաթ)

Ամանում այծի կաթ էր: (Կաթել, կաթ)

3. Փակագծերում տրված բառերից մեկն ընտրի՛ր ու պահանջվող ձևով գրի՛ր հարցում արտահայտող բառի փոխարեն:

Զարդասեղանին ինչե՞ր էին դրված: (Սանր, սանրել)

Թե մազերը ի՞նչ աներ ու լվացվեր, կտեսնեիք, որ սիրուն երեխա է: (Սանր, սանրել)

Նվերը մի գեղեցիկ ի՞նչ էր: (Սանր, սանրել)

Նա մի շատ բարի ո՞վ էր: (Կախարդել, կախարդ)

Եթե իրոք ի՞նչ աներ, մուկ կդառնայիր: (Կախարդել, կախարդ)

Եկողն ամենաչար ո՞վ էր: (Կախարդել, կախարդ)

Հավաքվեցին չար ու բարի ովքե՞ր: (Կախարդել, կախարդ)

Պատին մի աղջկա ի՞նչ էր կախված: (Նկարել, նկար)

Սիրով որ ի՞նչ աներ, նկարը սիրուն կստացվեր: (Նկարել, նկար)

268; Կազմե՛ք գծային դիագրամ հետևյալ տվյալներով. Լենա գետի երկարությունը 4400 կմ է, Վոլգայինը՝ 3530 կմ, Դանուբինը՝ 2850 կմ,
Յանցզիինը՝ 5800 կմ, Մեկոնգինը՝ 4350 կմ, Նեղոսինը՝ 6670 կմ,
Յուքոնինը՝ 3700 կմ։

270;

. Սյունակաձև դիագրամում (նկ. 31) ցույց է տրված, թե գյուղի այգիներում քանի տոննա միրգ է հավաքվել ամռան ամիսների ընթացքում։ Ելնելով դիագրամից՝ պատասխանե՛ք հետևյալ հարցերին.
ա) Ընդամենը որքա՞ն միրգ է հավաքվել օգոստոսին։-65կգ
բ) Որքա՞ն բալ է հավաքվել ամռան ընթացքում։-75կգ
գ) Ընդամենը որքա՞ն միրգ է հավաքվել ամռան ընթացքում։-280կգ
դ) Ամենաշատը ո՞ր ամսին է միրգ հավաքվել-Հուլիս

278-ա; Կատարե՛ք գործողությունները.
ա) 3.(24-19 4/25)+(1/2-3 /417/1000:17).4=3x(24- (19×25 + 4 ) / 25) +( 1/2 – (3000+417) / 1000 : 17 ) x4=3×129/5 + ( 1/2 – 3417 / 17000) x4 =204/25 + 5083/17000×4=204/25-20332/17000=(204×680-20332) / 17000=

279;Մի քաղաքից մյուսը հասնելու համար մեքենան ծախսել է 30 լ
բենզին, իսկ մոտոցիկլետը՝ 10 1/2 լ։ Քանի՞ տոկոսով է մոտոցիկլետի
ծախսած բենզինը պակաս մեքենայի ծախսածից։67

01.11.2023

Աշխատանք դասարանում 

,,Սեբաստացու օրեր,,

Փակագծերում տրված բառերից մեկն ընտրի՛ր ու պահանջվող ձևով գրի՛ր կետերի փոխարեն: Ինչպիսի՞բառեր ստացվեցին:

Նկարի շունը շատ նման էր մեր Բողարին: (Նկար, նկարել)

Եթե աղջկաս համար ծաղիկներ նկարես, աղջիկս շատ կուրախանա: (Նկար, նկարել)

Որ գանձը թաղի ծառի տակ ու գնա, հետո կգտնի՞: (Թաղել, թաղ)

Մեր թաղի տղաներն ամենաճարպիկն են: (Թաղել, թաղ)

Ի՛նչ էլ շահի, կուրախանա: (Շահ, շահել)

Դերձակի հետ Շահի  ծառաները մտան: (Շահ, շահել)

Բժշկի դուստրն է ընկերուհիս: (Բժիշկ, բժշկել)

Հիվանդին մայրդ թող բժշկի: (Բժիշկ, բժշկել)

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

Գրե՛ք ստեղծագործական աշխատանք՝ ընտրելով վերնագրերից մեկը․

1. Ոսկեշող աշուն, 
2. Աշնան հեքիաթը,
3. Սիրում եմ աշունը,
4. Զարմանալի աշուն, 
5. Տրամադրություն փոխացող աշուն, 
6. Աշնան գույները, 
7. Առաջարկեք ձեր վերնագիրը։  
   

Զարմանալի աշուն

Զարմանալի փոփոխություններ ենտեղ ունենում բնության հետ Աշնանը:Դեռ երեկվա կանաչապատ փարթան ծառերը հանկարծակիորեն գունափոխում են՝ ստանալով դեղինի, կարմիրի և նարնջագույն բոլոր հնարվոր երանգները: Այնպիսի տպավորություն է , որ ծառերի միջև մրցակցություն է թե ով ավելի անհավանական գույներ կստեղծի: Այս ամենը ուղեկցվում է անձրևների կայծակաշատ, շռնդլալից ծապահարություներով: Ի վերջո այս ներկայացումը կավարտվի վերջին տերևի վայր ընկնելով ու ձունեսպիտակ վարագույները կծածկեն բեմը:

Նկարի շունը շատ նման էր մեր Բողարին: (Նկար, նկարել)

Եթե աղջկաս համար ծաղիկներ նկարես, աղջիկս շատ կուրախանա: (Նկար, նկարել)

Որ գանձը թաղի ծառի տակ ու գնա, հետո կգտնի՞: (Թաղել, թաղ)

Մեր թաղի տղաներն ամենաճարպիկն են: (Թաղել, թաղ)

Ի՛նչ էլ շահի կուրախանա: (Շահ, շահել)

Դերձակի հետ շահի ծառաները մտան: (Շահ, շահել)

 Բժշկի դուստրն է ընկերուհիս: (Բժիշկ, բժշկել)

Հիվանդին մայրդ թող բժշկի (Բժիշկ, բժշկել)

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

Միջին քարի դարը (մեզոլիթ)։ Հին քարի դարին հաջորդած միջին քարի դարը տևել է շուրջ երկու հազար տարի՝ Ք․ա․ 12-10-րդ հազարամյակները։ Այդ շրջանում ևս մարդկանց կյանքի ապահովման հինական աղբյուրները որսորդությունն ու հավաքչությունն էին։ Կատարելագործվում էին աշխատանքային գործիքները։ Կարևոր էր նետ ու աղեղի լայն կիրառությունը։ Այն դարձավ մարդու գլխավոր զենքն ու ապրուստ հայթաթելու միջոցը։ Մեզոլիթում սկսեցին ընտելացնել առաջին կենդանիններին և մշակել բույսեր։

               Միջին քարի դարում տոհմական համայնքները, աճելով ու միավորվելով, կազմում էին ցեղեր։ Ցեղի անդամները միալեզու էին, ունեին ընդհանուր հավատալիքներ ու սովորույթներ։ Բնակչությունն աճում էր ավելի մեծ թափով։

Պալեոլիթի վերջին շրջանի և մեզոլիթի կարևոր հուշարձան է Շանիդարը, որը Կորդվաց աշխարհի տարածքում է։Այն երկրագնդի վաղ հողագործական և վաղ անասնապահական առաջին հնավայրերից է։

               Նեոլիթյան <<հեղափոխություն>>։ Նոր քարի դարն սկսվել  է Ք․ա․ 10-րդ հազարամյակից և տևել մինչև Ք․ա․ 6-րդ հազարամյակի կեսերը։

               Մարդը սկզբում ապրում էր կենդանիների նման՝ սպառելով միայն բնության պարգևած բարիքները։ Նեոլիթում հողագործության և անասնապահության զարգացումով կատարվեց մարդկային հասարակության առաջին մեծ <<հեղափոխություն>>։Մարդն այլևս միայն սպառող չէր։ Նա կարողանում էր իր համար ստեղծել անհրաժեշտ բարիքներ՝ պահելով ու բազմացնելով կենդանիներ, մշակելով բույսեր ու աճեցնելով մրգատու ծառեր։ Այսպես դրվեցին մարդկային քաղաքակրթության հիմքերը։

Նոր քարի դարում առաջընթաց եղավ նաև հասարակական կյանքում։ Ազգակից և հարևան ցեղերի միավորումով ստեղծվեցին ցեղային միություններ։  Դրանց հիման վրա հետագայում առաջացան պետական կազմավորումները։

               Հայկական լեռնաշխարհում բացվել են նեոլիթյան բազմաթիվ հուշարձաններ։ Դրանցից հատկապես կարևոր են Աղձնիքի և Հայոց Միջագետքի տարածքում գտնվողները։ Այդ տարածքը հնագետները անվանում են <<Ոսկե եռանկյունի>>։ Այստեղից սկզբնավորվել է այսօրվա համաշխարհային քաղաքակրթությունը։ <<Ոսկե եռանկյունու>> կարևոր հուշարձաններից է Պորտաբլուրը (Եդեսիայից հյուսիս-արևելք)։ Այստեղ հայտաբերվել են երկիր մոլորակի ամենահին տաճարները։

               Դեռևս հին քարի դարում սկզբնավորված կրոնական պատկերացումներն ավելի էին զարգանում։ Դրանք կապվում էին բնության երևույթների, աստվածությունների, ոգիների և նախնիների պաշտամունքի հետ։ Ստեղծվում էին արվեստի գործեր, որոնց լավագույն օրինակներից են Պորտաբլուրի քարակոթողների քանդակները, Հայաստանի ժայռապատկերները և այլն։

Պղնձի-քարի դար (Էնեոլիթ)։ Ք․ա․ 6-րդ հազարմյակի կեսերին մարդիկ ունեցան նոր խոշոր նվաճում՝ սովորեցին արդյունահանել և ձուլել մետաղը։ Մարդկությունը մուտք գործեց մետաղի դար։ Մետաղներից առաջինը լայն տարածում ստացավ պղինձը։ Սակայն այն փափուկ մետաղ էր, և քարե գործիքները պղնձյա գործիքների կողքին շարունակում էին գործածվել։

Էնեոլիթում զարգացան հողագործությունը, անասնապահությունն ու արհեստները (մետաղագործություն, կավագործություն և այլն)։ Հայկական լեռնաշխարհի և հարևան շրջանների միջև հաստատվեցին առևտրափոխանակային հարաբերություններ։ Էնեոլիթը տևել է մինչև Ք․ա․ 5-րդ հազարամյակի վերջը։

Հայկական լեռնաշխարհում հայտնաբերվել են մեծ թվով էնեոլիթյան հուշարձաններ։ Հատկապես նշանավոր են Առատաշենը և Թեղուտը Արարատյան դաշտում։ Իսկ Արենիի (Վայոց ձոր) պեղումներից վերջերս հայտաբերվել են Ք․ա․ 5-րդ հազարմյակի վերջին վերաբերող՝ աշխարհում գինու հնագույն հնձանը, մարդու ոտնաման (կոշիկ) և այլ իրեր։

Հարցեր և առաջադրանքներ

1․ Նշե՛ք միջին քարի դարի մեզոլիթի թվագրությունը։ Ք.Ա.12-10հազարամյակ
2․ Ի՞նչ գիտեք Շանիդար հնավայրի մասին։ Շանիդարը արժեքավոր է հատկապես հնէամարդաբանական հայտնագործություններով ստորին շերտում հայտնաբերվել են նեանդերթալյան մարդկանց (7 մեծահասակ և 2 երեխա) ոսկրային մնացորդներ։ Շանիդարի բնակիչները մարդաբանորեն առավել մոտ են դասական նեանդերթալյան մարդկանց։
3․Բացատրե՛ք նեոլիթյան <<հեղափոխության >> էությունը։Մարդն այլևս միայն սպառող չէր։ Նա կարողանում էր իր համար ստեղծել անհրաժեշտ բարիքներ՝ պահելով ու բազմացնելով կենդանիներ, մշակելով բույսեր ու աճեցնելով մրգատու ծառեր։ Այսպես դրվեցին մարդկային քաղաքակրթության հիմքերը։
4․Պատմե՛ք <<Ոսկե եռանկյունւ>> մասին։Հայկական լեռնաշխարհում բացվել են նեոլիթյան բազմաթիվ հուշարձաններ։ Դրանցից հատկապես կարևոր են Աղձնիքի և Հայոց Միջագետքի տարածքում գտնվողները։ Այդ տարածքը հնագետները անվանում են <<Ոսկե եռանկյունի>>։ Այստեղից սկզբնավորվել է այսօրվա համաշխարհային քաղաքակրթությունը։ <<Ոսկե եռանկյունու>> կարևոր հուշարձաններից է Պորտաբլուրը (Եդեսիայից հյուսիս-արևելք)։ Այստեղ հայտաբերվել են երկիր մոլորակի ամենահին տաճարները։
5․Ներկայացրե՛ք պղնձի-քարի դարի բնորոշ գծերը։ Էնեոլիթյան ի՞նչ հուշարձաններ կարող եք թվարկել։ Մարդիք կարողացան արդյունահանել և մշակել մետաղներ,զարգացավ արհեստագործություն, հողագործությունը և անասնապահությունը, շրջանների միջև հաստատվեցին առևտրափոխանակային հարաբերություններ, Հատկապես նշանավոր են Առատաշենը և Թեղուտը Արարատյան դաշտում։ Իսկ Արենիի (Վայոց ձոր) պեղումներից վերջերս հայտաբերվել են Ք․ա․ 5-րդ հազարմյակի վերջին վերաբերող՝ աշխարհում գինու հնագույն հնձանը, մարդու ոտնաման (կոշիկ) և այլ իրեր։

Նոր Հասկացություններ, Անուններ, Արտահայտություններ

Շանիդար, նեոլիթյան <<հեղափոխություն>>, ցեղ, <<Ոսկե եռանկյունի>>,Պորտաբկուր, մետաղի դար, Առատաշեն, Թեղուտ, Արենի

Հետևելով շարժվող մարմիններին` կարող ենք նկատել, որ դրանք ժամանակի ընթացքում փոխում են իրենց դիրքը շրջապատի մարմինների նկատմամբ, այսինքն` կատարում են որոշակի տեղափոխություն: Մարմինների այդպիսի տեղափոխությունն անվանում են մեխանիկական շարժում։Մեխանիկական շարժումը որոշակի ժամանակահատվածում մարմնի դիրքի փոփոխությունն է այլ մարմինների նկատմամբ։
Դիտելով մեքենայի դիրքի փոփոխությունը ծառի կամ շենքի նկատմամբ՝ ասում ենք, որ մեքենան շարժվում է այդ մարմինների նկատմամբ։ Իհարկե, շարժվում են նաև ծառերն ու շենքերը։ Դրանք մասնակցում են Երկրի օրական պտույտին և Երկրի հետ պտտվում են նաև Արեգակի շուրջը։
Այն գիծը, որով շարժվում է մարմինը, կոչվում է շարժման հետագիծ։
Որոշ դեպքերում հետագիծը կարող է տեսանելի լինել, ինչպես օրինակ կավիճի հետքը գրատախտակին, այլ դեպքերում՝ ոչ, ինչպես օրինակ թռչող միջատինը:
Ըստ հետագծի ձևի՝ շարժումները կարող են լինել ուղղագիծ կամ կորագիծ:

Օրինակ

Կոր գծով են շարժվում կարուսելի նստարանը, ժամացույցի սլաքի ծայրը, Երկրի արհեստական արբանյակը, իսկ ուղիղ գծով՝ վերելակի խցիկը, ցած ընկնող քարը և այլն։

Շարժման արագություն

Մարմինները կարող են շարժվել հավասարաչափ կամ անհավասարաչափ։ 
Հավասարաչափ շարժման ժամանակ մարմինը ցանկացած հավասար ժամանակահատվածներում անցնում է հավասար ճանապարհահատվածներ։
Հավասարաչափ շարժում է կատարում օրինակ, նկարում պատկերված կաթոցիկը: Այդպիսի շարժում կարող են կատարել ինքնաթիռը, ավտոմեքենան, մարդը, գնացքը և այլն: Նրանց շարժումները միմյանցից տարբերվում են քանակապես. ավելի արագ են կամ դանդաղ: Մարմինների շարժումը քանակապես բնութագրող մեծությունը կոչվում է արագություն:Այսպիսի շարժման ժամանակ արագությունը անփոփոխ է և ցույց է տալիս միավոր ժամանակում մարմնի անցած ճանապարհը:
Արագությունը հավասար է մարմնի անցած S ճանապարհի և ծախսած  t  ժամանակամիջոցի հարաբերությանը:

V=S/t
Բնության մեջ և տեխնիկայում տեղի ունեցող շարժումների մեծ մասն անհավասարաչափ է:

Անհավասարաչափ կոչվում է այն շարժումը, որի դեպքում հավասար ժամանակահատվածներում մարմինը անցնում է անհավասար ճանապարհներ: 
Անհավասարաչափ շարժումը բնութագրվում է միջին արագությամբ:
Միջին արագությունը գտնելու համար անհրաժեշտ է մարմնի անցած ամբողջ ճանապարհը բաժանել ծախսված ամբողջ ժամանակի վրա:

Vմիջ.=S/t

Այս բանաձևում V–ն միջին արագությունն է, S-ը մարմնի անցած լրիվ ճանապարհն է, t-ն՝ այդ ճանապարհի վրա ծախսած ժամանակը։
Ավտոմեքենայում տեղադրված արագաչափը ցույց է տալիս մեքենայի արագությունը շարժման տվյալ պահին։ Այն կարող է մեծ կամ փոքր լինել մեքենայի միջին արագությունից, որոշ պահերին էլ՝ հավասար լինել միջին արագությանը։ Մարմնի արագությունը հավասար է զրոյի, եթե մարմինը գտնվում է դադարի վիճակում:

Արագությունը չափվում է մ/վ, սմ/վ, կմ/ժ և այլ միավորներով:
Եթե հայտնի է շարժման արագությունը, ապա կարելի է որոշել, թե ինչ ճանապարհ կանցնի մարմինը ցանկացած t ժամանակում S=V⋅t բանաձևով:
Արագությունը չափող սարքը կոչվում է արագաչափ:
Բնության մեջ մարմինները կարող են շարժվել տարբեր արագություններով:
Օրինակ
Արբանյակը Երկրի շուրջը պտտվում է մոտավորապես 8 կմ/վ արագությամբ, այսինքն` 1 վ-ում անցնում է 8 կմ ճանապարհ:

Դասարանական աշխատանք

Պատասխանել հարցերի

1. Ի՞նչ է մեխանիկական շարժումը:Մարմնի դիրքի փոփոխությունը այլ մարմիների նկատմանբ ժամանակի ընթացքում կոչվում է մեխանիկական շարժում:
2. Ի՞նչի նկատմամբ է շարժվում գետում լողացող ձուկը:Գետում լողացող ձուկը շարժվում է գետի ապի նկատմամբ:
3. Ի՞նչով է իրարից տարբերվում շարժումները:Ըստ հետագծի շարժումների լինում են ուղղագիծ և կորագիծ, ըստ արագուցյան ՝ հավասարաչափ և անհավասարաչափ:
4. Ի՞նչ է ցույց տալիս արագությունը:Ի՞նչ միավորներով է այն չափվում:Արագությունը ցույց է տալիս միավոր ժամանակում մարմնի անցած ճանապարհը, չափվում է  մ/վ, սմ/վ, կմ/ժ և այլ միավորներով:

1. 65.  Առածները լրացրո՛ւ ընդգծված բառերի հականիշներով:

Չկա չարիք առանց բարիք:

Ջրի բերածը ջուրը կտանի:

Տերովին տերն է պահել, անտերին գայլն է կերել:

Մտնելուց առաջ միտք արա, թե ոնց դուրս գաս:

Ինչքան գետնի երեսն է, յոթ էնքան գետնի տակ է:

2. Տեքստում կետերի փոխարեն տեղադրի՛ր տրված հականիշները:

Հեռավոր-մերձավոր, ներկա-անցյալ, պատճառ-հետևանք, հանելուկ-լուծում, գրոհել-նահանջել, խաղաղ-անապահով:

Վերջին միլիոնավոր տարիների ընթացքում սառցադաշտերը մի քանի անգամ իջել են Սկանդինավյան լեռներից, գրոհել մինչև Միջերկրական ծով ու հետո կրկին նահանջել:

Սառցադաշտային ժամանակաշրջանը մեր մոլորակի անցյալն է:  Եվ ներկայում այդ շրջանին վերաբերող շատ բան դեռ հանելուկ է: Դեռ լուծում չունի այն հարցը, թե ինչի հետևանքով են առաջացել այդպիսի ցրտերը: Չգիտենք նաև մեր մոլորակի դեմքին հայտնված բազմաթիվ «վերքերի» ստույգ պատճառները: Իսկ ի՞նչ է բերելու մերձավոր ապագան: Մարդկությունը կարո՞ղ է հուսալ, որ Երկրի վրա խաղաղ  կյանք է սկսվելու, թե՞ մեր մոլորակին տիեզերական անապահով ապագա է սպասվում:

3.  Ծով ու ցամաք նկարագրի՛ր ինչքան հնարավոր է շատ հականիշներ գործածելով:

1. Ավելորդ բառերը գտի՛ր և նախադասություններից հանի՛ր:

Էլի այդ մասի՞ն ես խոսում:

Ամբողջ ճանապարհը քայլեցի:

Դու արդեն վերադարձել ե՞ս:

Կարմիր  շատ ծաղիկներ հավաքեցինք:

Կրկին  ասում եմ քեզ:

Նախ այս գործը պիտի լինի:

Քեզ մի մարդ էր հարցնում:

Կարելի՞ է զանգել:

Ուրիշ  մարդիկ ավելի լավ կհասկանային:

2. Գրի՛ր տրված բառերի նույնարմատ հականիշները:

Օրինակ՝

կարևոր – անկարևոր,

ընդմիջումներով – անընդմեջ:

Գեղեցիկ- տգեղ

հաճելի-տհաճ

 մարդկային-անմարդկաին

 գիտուն-տգետ 

դուրեկան-անդուր

 ուշադիր-անուշադիր 

արժանի-անարժան

 թևավոր-անթև

 ախորժելի-անախորժ

 գունեղ-անգույն

 բնական-անբնական

 խելոք-անխելք

 կարևոր-անկարևոր

լուրջ-անլուրջ

 անամպ-ամպոտ

 տեղյակ-անտեղյակ

 լուսավոր-անլույս

 գերակշռել-անգերակշիռ

 խոսուն-անխոս

1. Երկու հաջորդական կենտ թվերի արտադրյալը 143 է: Գտեք այդ թվերի գումարը: 11+13=24

2. Գտեք այն երկնիշ թիվը, որը 5 անգամ մեծ է  իր միավորների կարգում գրված թվանշանից։
25

3. Անին հաշվեց 1-ից 12 զույգ թվերի գումարը, իսկ Բաբկենը հաշվեց 5-ից 13 կենտ թվերի գումարը։ Ու՞մ մոտ ավելի մեծ արդյունք ստացվեց։
2+4+6+8+10+12=42
2+5+7+9+11+13=45

4. Մարին ուներ 12 հավ։ Հավերի կեսը ամեն օր մեկ ձու էր ածում, իսկ մյուս կեսը ամեն երկրորդ օրն էր մեկ ձու ածում։ Չորս շաբաթում բոլոր հավերը միասին քանի՞ ձու կածեն։
252

5. Գրատախտակին գրված տասանիշ 2456087130 թվից ձախից հաշված ջնջեցին կենտ համարի կարգերում գրված թվանշանները։ Այնուհետև ստացած հնագնիշ թվի համար նույն գործողությունը կրկնեցին։  Եվս մեկ անգամ այդ գործողությունը կատարելուց հետո գրատախտակին մնաց միանիշ թիվ։ Գտե՛ք այդ թիվը:1

6. Տասներկու հարկանի շենքի առաջին հարկում ապրում է 2 բնակիչ։ Յուրաքանչյուր հաջորդ հարկի բնակիչների թիվը երկուսով շատ է նախորդ հարկի բնակիչների թվից։ Այդ շենքը քանի՞ բնակիչ ունի։2+4+6+8+10+12+12+16+18+20+22+24=156

7. Աննան մի թիվ մտապահեց։ Այդ թվին ավելացրեց 2, հետո հանեց 4, արդյունքը բազմապատկեց 3-ով, ապա բաժանեց 2-ի, ստացավ 9։ Ի՞նչ թիվ էր մտապահել Աննան։8

8. Հանդիսատեսները կինոդահլիճից կարող են դուրս գալ նեղ կամ լայն դռներով: Եթե բացեն միայն նեղ դռները, բոլոր հանդիսատեսները դուրս կգան 15 րոպեում, իսկ եթե բացեն միայն լայն դռները, բոլոր հանդիսատեսները դուրս կգան 10 րոպեում: Որքա՞ն ժամանակում դուրս կգան բոլոր հանդիսատեսները, եթե միաժամանակ բացեն բոլոր դռները:

9. Դահլիճում կա այնքան շարք, որքան աթոռ կա յուրաքնչյուր շարքում։ Քանի՞ շարք կա դահլիճում, եթե աթոռների ընդհանուր թիվը 400 է։Պատ.՝20

10. «Պիցցա» ռեստորանն իր հաճախորդներին առաջարկում է․«Գնեք մեկ մեծ պիցցա 12 դոլարով և ստացեք երկրորդը կես գնով»: Օգտվելով առաջարկից որքա՞ն գումար պետք է վճարի հաճախորդը 5 մեծ պիցցա գնելու համար։ 48$

Շրջակա միջավայրի վրա մարդու բացասական ազդեցությունը կտրուկ աճել է արդյունաբերության զարգացման արդյունքում:
1. Վառելանյութերի այրման հետևանքով մթնոլորտ են արտանետվում գազեր: Ածխաթթու գազի պատճառով առաջանում է «ջերմոցային էֆեկտ», ինչի հետևանքով մոլորակի մթնոլորտի ջերմաստիճանն աճում է:

2. Ծծմբի և ազոտի օքսիդների պատճառով առաջանում են «թթվային անձրևները»:
Ավտոմեքենաների, ինքնաթիռների, հրթիռների շարժիչներում բենզինի և այլ նավթանյութերի թերայրման հետևանքով մթնոլորտ են արտանետվում մեծ քանակությամբ թունավոր գազեր՝ ածխածնի օքսիդներ` CO, CO<sub>2</sub>, ծծմբի օքսիդներ` SO₂, SO₃, ազոտի օքսիդներ` NO, NO<sub>2</sub>։   Մթնոլորտում այս գազային նյութերը, որոշակի պայմաններում միանալով ջրին, վերածվում են մեզ արդեն ծանոթ թթուների՝ ծծմբային թթվի` H₂SO₃, ծծմբական թթվի` H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>, ազոտական թթվի` HNO₃ և այլն, որոնք անձրևների հետ վերադառնում են երկրագնդի մակերևույթ։
Դրանք կարող են տարածվել մեծ հեռավորությունների վրա և տեղալ այլ երկրներում:
Թթվային անձրևները մեծ վնաս են հասցնում կենդանի և անկենդան բնությանը, շինություններին:«Թթվային անձրևներին» ծանոթ է Ալավերդու բնակչությունը:

3. Բնությունը, շրջակա միջավայրն աղտոտող առավել վտանգավոր նյութերից են ծանր թունավոր մետաղները, հատկապես՝ սնդիկը, կապարը, կադմիումը, թալիումը, որոնք կուտակվում են մարդու օրգանիզմում և առաջացնում մի շարք հիվանդություններ: Դրանք մարդու օրգանիզմ կարող են ներթափանցել աղտոտված ջրի և սննդի միջոցով: Այդ հիվանդություններն արտահայտվում են տարբեր խանգարումների ձևով:

4. Վտանգավոր են նաև բույսերի վնասատուների և հիվանդությունների դեմ պայքարի միջոցները՝ պեստիցիդները և հերբիցիդները: Տարեկան մի քանի տոննա պեստիցիդներ և հերբիցիդներ թափանցում են ծովային և հողային էկոհամակարգեր:  

5. Ահռելի վնասներ են հասցվում բնությանը, երբ նավթատարները, նավթ տեղափոխող նավերը (տանկերները) կամ նավթահանող պլատֆորմները վթարի են ենթարկվում: Դրանց հետևանքները դժվար են վերացվում:

Օրինակ՝ խոշոր աղետ տեղի ունեցավ 2010 թ. ապրիլի 20-ին՝ Մեքսիկական ծոցում տեղակայված British Petroleum ընկերության նավթաշտարակում պայթյունի հետևանքով, երբ ծով արտանետվեց 800 միլիոն լիտր նավթ, իսկ նավթային բծի մակերեսը կազմեց 28 հազար կմ²: Այս աղետի հետևանքները մինչ օրս վերացված չեն: Նկարում պատկերված են ծովի մակերեսին նավթային բծերը (նկարահանված է տիեզերքից):

Լրացուցիչ տնային առաջադրանք

Պատասխանել հարցերին

1. Հողի ու ջրի ,թռչունների ու ձկների ,վայրի գազանների պահպանման համար ի՞նչ միջոցներ են ձեռնարկվում: Աղբի վեիամշակում, այլընտրանքային վառելիքի կիրառում, օդային տրանսպորտի քչացում, պեստիցիդների և հերբիցիդների կիրառման սահմանափակում, ջրի պաշարների խնայում և այլն:
2. Որո՞նք են թթվային անձրևների առաջացման պատճառները,և ի՞նչ հետևանքներ կարող են դրանք ունենալ:- Ծծմբի և ազոտի օքսիդների պատճառով առաջանում են «թթվային անձրևները»:Թթվային անձրևները մեծ վնաս են հասցնում կենդանի և անկենդան բնությանը, շինություններին:
3. Ինչու՞ չի կարելի այրել կենցաղային աղբը: Որովհետև աղբը այրելիս կարող են առաջանալ թունավոր գազեր, որոնք կարող են վերածվել թթվային անձրևների:

Թթվածնի և այլ նյութերի միջև տեղի ունեցող քիմիական ռեակցիաներն անվանում են օքսիդացման ռեակցիաներ, իսկ դրանց հետևանքով ստացվող նյութերը՝ օքսիդներ:Այն բարդ նյութերը, որոնք կազմված են երկու տարրի ատոմներից, որոնցից մեկը թթվածինն է, կոչվում են օքսիդներ:
Օքսիդներ կարող են առաջանալ և՛ մետաղների, և՛ ոչ մետաղների՝ թթվածնի հետ միացումից:
Օրինակ
—ածխածինը՝ (C)-ն միանալով թթվածնին առաջացնում է ածխածնի օքսիդ կամ ածխաթթու գազ՝ CO2:
—պղինձը՝ (Cu) -ը միանալով թթվածնին առաջացնում է պղնձի օքսիդ՝ CuO:
Օքսիդների ստացումը և դրանց վիճակը
Օքսիդները սովորական պայմաններում կարող են լինել պինդ, հեղուկ և գազային:
Մետաղների օքսիդները սովորական պայմաններում պինդ նյութեր են:
Ոչ մետաղների օքսիդները սովորական պայմաններում կարող են լինել.
 —պինդ՝ P2O5
— հեղուկ՝ H2O
— գազ՝CO2
Օքսիդները ստացվում են ոչ միայն պարզ, այլ նաև բարդ նյութերը թթվածնով օքսիդացնելիս։
Օրինակ
Բնական գազը բարդ նյութ է, որի այրման ժամանակ ստացվում է երկու տեսակի օքսիդ՝ ջուր՝ H₂O և ածխաթթու գազ՝ CO₂։
Օքսիդները մեր շրջապատում:
Դրանց կիրառությունըՄեր շրջապատում կան բազմաթիվ օքսիդներ՝ 
ջուր՝ H₂O (ջրածնի օքսիդ), ածխաթթու գազ՝CO₂ (ածխածնի օքսիդ), ավազ՝SiO₂ (սիլիցիումի օքսիդ) և այլն։ Բազմաթիվ հանքատեսակներ նույնպես պարունակում են օքսիդներ։

ԹԹուներ:
Թթուներ են կոչվում այն բարդ նյութերը, որոնց բաղադրության մեջ առկա են մետաղի ատոմի կողմից տեղակալվելու ընդունակ ջրածնի ատոմներ:

Առավել հայտնի թթուներն են՝

—աղաթթուն՝ HCl

—ազոտական թթուն՝ HNO₃

—ծծմբական թթուն՝ H₂SO₄

—ֆոսֆորական թթուն՝ H₃PO₄
Թթուների բանաձևերից երևում է, որ դրանք միշտ պարունակում են ջրածնի ատոմներ: Քիմիական ռեակցիաների ընթացքում այդ ատոմները տեղակալվում են մետաղի ատոմներով: Բնության մեջ և կենցաղում ևս հանդիպում են թթուներ:
Օրինակ
քացախաթթու, կաթնաթթու, կարագաթթու, թրթնջկաթթու, կիտրոնաթթու, խնձորաթթու և այլն:
Անվանումներից պարզ է դառնում, թե որտե՛ղ են այդ թթուները հանդիպում:Որոշ թթուներ շատ թունավոր են: Առավել հայտնի թունավոր թթուներից են կապտաթթուն կամ ցիանաջրածնական թթուն՝ HCN, պլավիկյան կամ ֆտորաջրածնական թթուն ՝HF
Թթվի մոլեկուլում ջրածնի ատոմի (կամ ատոմների) հետ կապված այլ տարրերի ատոմները կամ ատոմների խմբերը, կոչվում են թթվային մնացորդ:
Օրինակ՝ ազոտական թթվի մնացորդը՝ NO3 խումբն է, ծծմբական թթվինը՝ SO4 խումբը, աղաթթվում՝ Cl ատոմը:
Թթուների բնութագրիչ հատկությունները:
Թթուներին կարելի է հայտնաբերել հայտանյութերի, ինչպես նաև թթուների բնութագրական հատկությունների միջոցով:

Հիմքեր

Հիմքեր կամ հիդրօքսիդներ են կոչվում այն բարդ նյութերը, որոնք կազմված են մետաղի ատոմից և մեկ կամ մի քանի հիդրօքսիլ խմբերից:
Հիդրոքսիլ խումբ են անվանում մետաղին միացված OH խումբը:
Հիմքերն անվանվում են համապատասխան մետաղի անվանն ավելացնելով հիդրօքսիդ բառը:
Օրինակ
KOH՝ կալիումի հիդրոքսիդ
NaOH՝ նատրիումի հիդրոքսիդ
Al(OH)₃՝ ալյումինի հիդրոքսիդ
Fe(OH)₂,Fe(OH)₃՝ երկաթի հիդրոքսիդներ:
Հիմքերը լինում են ջրում լուծվող և ջրում չլուծվող։ Ջրում լուծելի հիմքերն անվանում են ալկալիներ։
Ալկալիներ են KOH-ը, NaOH-ը,Ca(OH)₂-ը, Ba(OH)₂-ը:
Անհամեմատ ավելի մեծ է ջրում չլուծվող հիմքերի թիվը՝ Mg(OH)₂, Cu(OH)₂, Fe(OH)₂ և այլն:

Աղեր
Աղերը բարդ նյութեր են, որոնք կազմված են մետաղների ատոմներից և թթվային մնացորդներից։  Աղերն անվանելիս տալիս են նրա բաղադրության մեջ մտնող մետաղի և թթվային մնացորդի անունը։Ծծմբական թթվի աղերն անվանում են սուլֆատներ:
Օրինակ
Նատրիումի սուլֆատ` Na<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>, կալցիումի սուլֆատ` CaSO₄, պղնձի սուլֆատ` CuSO<sub>4</sub>:
Ազոտական թթվի աղերն անվանում են նիտրատներ:
Կալիումի նիտրատ՝ KNO<sub>3</sub>, նատրիումի նիտրատ՝ NaNO<sub>3</sub>, արծաթի նիտրատ՝ AgNO<sub>3:</sub>
Աղաթթվի աղերն անվանում են քլորիդներ:
Օրինակ
Նատրիումի քլորիդ (NaCl) (մեզ հայտնի կերակրի աղ), արծաթի քլորիդ` (AgCl):
Բոլոր աղերը պինդ նյութեր են, կարող են լինել գունավոր և անգույն, ջրում լավ լուծվող (NaCl), NaNO₃ և վատ լուծվող (AgCl), CaCO₃:
Աղերը լայն կիրառություն ունեն կենցաղում: Կերակրի աղը կամ նատրիումի քլորիդը (NaCl) անփոխարինելի է սննդի մեջ:
Հրուշակեղենի և հանքային ջրերի արտադրությունում օգտագործում են նատրիումի հիդրոկարբոնատը NaHCO₃` սննդի սոդան:
Оճառի նաև ապակու արտադրության մեջ օգտագործվում է նատրիումի կարբոնատը Na₂CO₃, որը հայտնի է նաև լվացքի սոդա անվանմամբ:

Շինարարության մեջ լայն կիրառություն ունի կրաքարը` CaCO₃, գիպսը, որ ևս աղ է:
Գիպսն օգտագործվում է նաև բժշկության մեջ՝ ատամնատեխնիկայում, ոսկրաբուժությունում:

Դասարանական աշխատանք

Պատասխանել հարցերին

1. Ո՞ր նյութերն են կոչվում օքսիդներ:- Այն բարդ նյութերը, որոնք կազմված են երկու տարրի ատոմներից, որոնցից մեկը թթվածինն է, կոչվում են օքսիդներ:
2. Ի՞նչ թթուներ կան բնության մեջ: կիտրոնաթթու, քացախաթթու, կաթնաթթու, խնձորաթթու, կարագաթթու
3. Որտե՞ղ է կիրառվում գիպսը: Գիպսը կիրառվում է բժշկության, շինարարության, քանդակագործության մեջ:
   Լրացուցիչ տնային առաջադրանքներ

1. Ո՞րն է օքսիդացման ռեակցիան:- Այն բարդ նյութերը, որոնք կազմված են երկու տարրի ատոմներից, որոնցից մեկը թթվածինն է, կոչվում են օքսիդներ:
2. Ի՞նչ բաղադրություն ունեն աղերը:-Աղերը բարդ նյութեր են, որոնք կազմված են մետաղների ատոմներից և թթվային մնացորդներից։
3. Ի՞նչ բաղադրություն ունեն հիմքերը:-Հիմքեր կամ հիդրօքսիդներ են կոչվում այն բարդ նյութերը, որոնք կազմված են մետաղի ատոմից և մեկ կամ մի քանի հիդրօքսիլ խմբերից:

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Տրված բառերն ըստ հոմանիշության բաժանի՛ր հինգ խմբի:

Խոշոր, վիթխարի, ահռելի, մեծ, աժդահա, հսկա

երկերեսանի, կեղծավոր, երեսպաշտ, շողոքորթ

մեծահռչակ, նշանավոր, հանրածանոթ, երևելի, ականավոր, հանրաճանաչ, անվանի

պտղաբեր, արգավանդ, բեղուն, բերրի, բարեբեր, առատ

խայտաբղետ, չալպտուրիկ,

2.  Անտառ նկարագրի՛ր՝ գործածելով ինչքան հնարավոր է շատ հոմանիշներ: Անտառում կան շատ մեծ, վիթխարի, հսկայական ծառեր՝ ներկված խայտաբղետ, գույնզգույն, չալպտուրիկ աշնանային վառ, պայծառ, երփներանգ գույներով:

3. Սխալ կամ ոչ տեղին գործածված բառերը գտի՛ր և փոխարինի՛ր հարմար հոմանիշներով:

Նրան աշխատանքից հեռացրեցին, որովհետև անպատասխանատու էր ու ցրված:

Մատիտներիդ մեջ կապույտի բոլոր երանգները  կա՞ն:

Ծանոթիս այդպես էլ չգտա հոծ բազմության մեջ:

Ընկերները երկու օր առաջ էին վիճել ու հաշտվելու փորձեր էին անում:

Փուչ խոստումներ տվեց ու գնաց:

177- Ավազանում 600 մ3 ջուր կար։ Դրանից 125 մ3-ը արտահոսեց։ Ավազանում եղած ջրի ո՞ր մասն արտահոսեց։ Պատ.՝-125/600=5/24

178- Գրադարանում կա 54600 գեղարվեստական և 8400 գիտական գիրք։ Քանի՞ անգամ է գրադարանում եղած գեղարվեստական գրքերի քանակն ավելի գիտականների քանակից։ Պատ.՝-6 1/2

179- Նախատեսված էր, որ գործարանը մեկ տարում պիտի թողարկեր
12500 մեքենա։ Գործարանը նախատեսված աշխատանքը կատարեց 114 %-ով։ Նախատեսվածից քանի՞ մեքենայով ավելի թողարկեց գործարանը։ Պատ.՝-1750

180- Պահեստում 2000 կգ մթերք կար։ Առաջին օրը պահեստից տարան ամբողջ մթերքի 40 %-ը, երկրորդ օրը՝ մնացածի 30 %-ը։ Քանի՞ կիլոգրամ մթերք մնաց պահեստում:Պատ.՝-840

182-Ցորենն աղալիս ստացվում է նրա զանգվածի 75 %-ի չափ ալյուր։ Որքա՞ն ցորեն պետք է աղալ 375 կգ ալյուր ստանալու համար: Պատ.՝- 500

183-Ուղղանկյան երկարությունը 18 սմ է, որ նրա լայնության 120 %-ն է։ Գտե՛ք ուղղանկյան պարագիծը: Պատ.՝-66cm

184- Աղջիկները դասարանի աշակերտների ամբողջ քանակի 52 %-ն են։
Դասարանում կա 12 տղա։ Ընդամենը քանի՞ աշակերտ կա դասարանում։Պատ.՝-25

186- Ապրանքի գինը 2000 դրամից բարձրացել է մինչև 2500 դրամ։ Քանի՞ տոկոսով է բարձրացել ապրանքի գինը։Պատ.՝-25%

196- 100 մ վազքում հաղթողի ցուցանիշը10 3/20 վ է։ Ինչպիսի՞ն են վազքի երկու մյուս մասնակիցների արդյունքները, եթե նրանցից առաջինը վերջնագծին է հասել հաղթողից 3/50վ ուշ, իսկ երկրորդը՝ առաջինից 3/100վ շուտ։Պատ.՝-10 18/100;10 21/100

1. Կետերի փոխարեն գրի՛ր տրված բառերից մեկը:

Քո չքնաղ ծաղկի բույրն է ինձ այստեղ բերել: (բույր, բյուր)

Անթիվ ու բյուր են աստղերը: (բույր, բյուր)

Ասիան երբևէ կհանգստանա՞ պատերազմներից: (Ասիա, Ասյա)

Ասյան երբևէ կհանգստանա՞ իրեն այդքա՜ն հուզող մտքից: (Ասիա, Ասյա)

Սոֆիան գեղեցիկ ու հյուրընկալ քաղաք է: (Սոֆիա, Սոֆյա)

Սոֆյան գեղեցիկ ու նրբանկատ աղջիկ է: (Սոֆիա, Սոֆյա)

2. Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ:

Սևանա լճի խնդիրն այսօր հուզում է յուրաքանչյուր քաղաքակիրթ մարդու: Սևանի ջրի մակարդակը տասնյակ տարիների ընթացքում իջել է: Ջրի կորստի հետ առնչվում են մի շարք այլ էական հարցեր: Առանձին ուշադրության է արժանի ջրավազանի կենդանական աշխարհի պահպանության խնդիրը:

Բնակության անբարենպաստ պայմաններ են ստեղծվել նաև Սևանի թևավոր բնակիչների՝ թռչունների համար:

3. Կետերը փոխարինի՛ր տրված բառերից մեկով: Համեմատի՛ր բառի իմաստները տարբեր նախադասություններում:

Փափկել, սուր, ալիք, փչել:

Սուր  դանակ է. պետք, որ այդ բիծը քերեմ:

Շատ սուր մարդ է ընկերս, նրա խոսքը լսել չի լինում առանց ծիծաղի:

Ալիքը  խորտակված նավի մի բեկոր ափ հասցրեց:

Կյանքի ալիքը նրան շպրտել էր ընտանիքից հեռու:

Քամին փչում էր ամբոդջ ուժգնությամբ:

Ընկերները գիտեին, որ նա փչան էր, ոչ մի վագրի էլ չի հանդիպել: Մոմն արևից փափկել ու ծռմռվել էր:

Մի քանի քաղցր խոսքից փափկել էր, չորությունից ու խստությունից հետք չէր մնացել:

I am am from an old town in Turkey.

are/friend/great/singer/my – My friend’s are great singer.

fantastic/London/a/city/is – London is a fantastic city.

reallu/are/restaurants/Polish/good – Polish restaurants are really good.

Do you like football.

My friends dont like you too.

Are you from the USA.

She isn’t Swiss She is itallian.

Do your brother’s like music.

Is Julia Robers Australian.

They aren’t British they’re American .

My mother and father don’t like pop music.

A: What is this

B: its a brazillian flag

A: How old is your brother

B: he’s 14

A:Who is your english teacher

B: Mrs Welch

A:What are your names

B: I’m Claire and this is Kate

Ex’2a

MEXICO

BELGIUM

BRITAIN

ITALY

Poland

TURKEY

Japan

Canada

MEXICON

BELGIAN

ITALIAN

POLISH

TURKISH

JAPANESE

CANADIAN

I like this book its great

A:Do you like Paris?

B:yes its fantastic>

A:this film is not very good .

B:yes you’re right its awful.

we dont like the pizza its terrible

Լավ ընկեր ունենալը մեծ նվեր է ցանկացած մարդու համար, առավել ևս լավ ընկեր լինելը որևէ մեկի համար: Շատ դժվար է անշահախնդիր և նվիրված ընկեր լինել, որովհետև հեշտ չէ սեփական բարեկեցությունը զոհաբերել ընկեկոջ համար: Ընկերությունը տարիների ընթացքում անցնում է բազմաթիվ փորձություններ, և այն մարդիք, ովքեր կարողանում են հաղթահարել դրանք, կարող են իրենց վստահորեն կոչել հավատարիմ ընկերներ:Ես ունեմ դպրոցական բազմաթիվ ընկերներ: Հույս ունեմ, որ տարիներ հետո էլ մեր ընկերությունը այսպես ամուր կլինի,ինչպես հիմա:

Հնդկական հեքիաթ

Դհավալմուքհը երկու ընկեր ուներ, որոնց անչափ սիրում էր և ամեն օր այցելում նրանց։ Առաջին ընկերը շատ հարուստ էր։ Ամեն անգամ, երբ Դհավալմուքհը այցելում էր նրան, նստում էին համեղ խորտիկներով ու քաղցրավենիքով ծանրաբեռնված ճոխ սեղանի շուրջ և ուրախ զրուցում։ Երկրորդ ընկերը աղքատ էր։ Նա շատ բան չուներ հյուրասիրելու, բայց միշտ ուրախությամբ էր ընդունում Դհավալմուքհին և նրա հետ կիսում իր վշտերն ու ուրախությունները։

Ընկերների հետ ունեցած այդ մտերմությունը վերջապես շարժեց Դհավալմուքհի կնոջ հետաքրքրությունը։ Նա շատ էր ցանկանում իմանալ, թե ովքեր են նրանք, և խնդրեց ամուսնուն՝ ծանոթացնել նրանց հետ։

Եվ ահա մի օր Դհավալմուքհը կնոջն իր հետ տարավ ընկերների մոտ։

— Օ՜, բարով, բարով եկաք,— ողջունեց նրանց աոաջին ընկերը։— Համեցեք, խնդրեմ։ եվ հյուրասիրեց նրանց ընտիր թեյով ու համեղ նախաճաշով։ Ընկերոջ հյուրասիրությունը մեծ տպավորություն թողեց Դհավալմուքհի կնոջ վրա։

Հաջորդ օրը նրանք այցելեցին երկրորդ ընկերոջը։ Նա գրկաբաց ընդունեց հյուրերին ու թեև ոչ խմելու, ոչ էլ ուտելու բան ուներ նրանց առաջարկելու, բայց շատ լավ ժամանակ անցկացրին։

Երբ տուն էին վերադառնում, Դհավալմուքհի կինը միայն առաջին ընկերոջն էր գովաբանում։ Բայց ամուսինն ասաց.

— Նա լավ ընկեր է, կասկած չկա, բայց մյուսն ավելի լավն է։

— Ի՞նչ, նա նույնիսկ մի բաժակ ջուր չառաջարկեց մեզ,— զարմացած ասաց կինը։

— Դրանով չեն դատում ընկերոջը,— ասաց Դհավալմուքհը։— Ինձ թվում է, որ երկրորդ ընկերոջս զգացմունքներն ավելի անկեղծ են։

— Իսկ ես էդ կարծիքին չեմ,— համառեց կինը։— Համոզված եմ, որ քո առաջին ընկերը քեզ ավելի է սիրում, քան երկրորդը։

Դհավալմուքհը որոշ ժամանակ լուռ մնաց, ապա ասաց.

— Եթե դու իրոք ուզում ես պարզել ճշմարտությունը, արի փորձենք նրանց։

Եվ նա ասաց կնոջը, թե ինչպես պետք է փորձեին նրանց։

Հաջորդ օրը, ինչպես որոշել էին, Դհավալմուքհի կինը գնաց առաջին ընկերոջ մոտ ու տխուր պատմեց, որ թագավորը շատ բարկացած է ամուսնու վրա։ Չգիտեն ինչ անեն։ 

Ընկերը ուսերը վեր քաշեց ու ասաց.

— Շատ եմ ցավում, բայց ոչնչով օգնել չեմ կարող։ Ո՞վ կհամարձակվի թագավորին դեմ գնալ։

Կինը հուսահատ դեմք ընդունեց ու գնաց երկրորդ ընկերոջ մոտ, որը, լսելով նրան, անմիջապես վերցրեց թուրն ու վահանը և, հավատացնելով, որ ամեն ինչ կանի նրա ամուսնուն պաշտպանելու համար, գնաց պալատ։

Բայց ճանապարհին Դհավալմուքհը հանդիպեց նրան ու ասաց.

— Սիրելի ընկեր, մի՛ անհանգստանա, թագավորը ներեց ինձ։ Տուն գնանք։

Այսպիսով, Դհավալմուքհի կինը համոզվեց, որ երկրորդ ընկերն իրոք ճշմարիտ ընկեր է, որովհետև պատրաստ էր կռվելու հանուն ընկերոջ, նույնիսկ սեփական կյանքը վտանգի ենթարկելով։

Նախնադար կամ նախապատմական դարաշրջան է կոչվում մարդկության պատմության ամենավաղ շրջանը։ Այն բաժանվում է մի քանի մեծ դարաշրջանների։ Պատմության այդպիսի բաժանումը փուլերի կոչվում է պարբերացում։
               Մարդկության պատմության վաղնջական դարաշրջանները մենք կոչում ենք այն հիմնական նյութի անունով, որով պատրաստվում էին մարդկանց աշխատանքային գործիքներն ու զենքերը։ Ըստ այդմ՝ հնագույն պատմությունը բաժանվում է քարի, պղնձի-քարի և բրոնզի դարաշրջանների։

Քարի դարը մարդկության պատմության ամենավաղ և ամենաերկարատև շրջանն է։ Այն սկզբնավորվել է շուրջ 3 միլիոն տարի առաջ և ավարտվել է Ք․ա․ 6-րդ հազարամյակի կեսերին։ Քարի դարն իր հերթին բաժանվում է երեք փուլերի՝ հին քարի դար, միջին քարի դար և նոր քարի դար։ Այդ դարաշրջանները գիտության մեջ հունարենով, համապատասխանաբար, կոչում են պալեոլիթ,մեզոլիթ և նեոլիթ։

Քարի դարին հաջորդում է մետաղի լայն կիրառման դարաշրջանը, որի առաջին փուլը պղնձի-քարի դարն էր (հունարեն՝ էնեոլիթ)։ Դա յուրօրինակ միջանկյալ օղակ էր քարի և մետաղի դարաշրջանների արանքում։ Այն տևել է շուրջ երկու հազար տարի Ք․ա․ 6-րդ հազարամյակի կեսից մինչև Ք․ա․ 4-րդ հազարամյակի սկիզբը։

Պղնձի-քարի դարին (էնեոլիթ) հաջորդում է բրոնզի դարը, որի ընթացքում անկում է ապրում նախնադարյան հասարակությունը՝ իր տեղը զիջելով պետականություններին։

Հայաստանում բրոնզի դարը սկսվել է Ք․ա․ 4-րդ հազարամյակի կեսերին և տևել մինչև 2-րդ հազարամյակի վերջը։

Հին քարի դարը (պալեոլիթ)։  Հին քարի դարը տևել է մարդկության սկբզնավորման ժամանակներից մինչև Ք․ա․ 12-րդ հազարմյակը։

Սկզբում մարդիկ ապրում էին խմբերով, որոնք գիտության մեջ կոչվում են նախնադարյան մարդկային հոտեր։ Նրանք հիմնականում զբաղվում էին հավաքչությամբ և որսորդությամբ, բնակվում էին քարանձավներում։

Հին քարի դարի կարևորագույն նվաճումներից էին կրակի ստացումը և օգտագործումը։ Մարդիկ սկսեցին կրակով տաքացնել իրեն կացարանը, կերակուր պատրաստել և պաշտպանվել գազաններից։

Պալեոլիթի վերջին փուլում ձևավորվեց ժամանակակից մարդը՝ բանական մարդը։ Տեղի ունեցան կարևոր հասարակական փոփոխություններ։ Ստեղծվեցին տոհմական համայնքներ, որոնք կազմվում էին միասին ապրող ու աշխատող արյունակից ազգականներից։ Ի տարբերություն նախնադարյան հոտի՝ համայնքն ուներ իր բնակության մշտական տարածքը և անդամները։

Հայաստանում հայտնաբերված հնագույն պալեոլիթյան կայանը Գուգարքում ՝ և ունի ավելի քան 1,8 միլիոն տարվա հնություն։ Դա Եվրոպայի և Արմտյան Ասիայի տարածքում նախամարդու հնագույն կայանն է։ Հին քարի դարի կարևոր կայաններ կան Արտին լեռան վրա, Արզնիում, Ազոխում (ԼՂՀ Հադրութի շրջան) և բազմաթիվ այլ վայրերում, որտեղից գտնվել են մեծ քանակությամբ հնագույն մարդու ոսկորներ, գործիքներ և զենքեր։

Հարցեր և առաջադրանքներn

1․ Ի՞նչ է նախնադարը։ Ի՞նչ չափանիշով է դարաշրջանների բաժանվում մարդկության վաղնջական շրջանի պատմությունը։- Նախնադար կամ նախապատմական դարաշրջան է կոչվում մարդկության պատմության ամենավաղ շրջանը։ Դարաշրջանները մենք կոչում ենք այն հիմնական նյութի անունով, որով պատրաստվում էին մարդկանց աշխատանքային գործիքներն ու զենքերը:
2․ Ե՞րբ է սկսվել և ավարտվել քարի դարը։- Սկզբնավորվել է շուրջ 3 միլիոն տարի առաջ և ավարտվել է Ք․ա․ 6-րդ հազարամյակի կեսերին։
3․ Քանի՞ փուլի է  բաժանվում քարի դարը։ Նշե՛ք նաև դրանց հունարեն անունները։- Քարի դարն իր հերթին բաժանվում է երեք փուլերի՝ հին քարի դար, միջին քարի դար և նոր քարի դար։ Այդ դարաշրջանները գիտության մեջ հունարենով, համապատասխանաբար, կոչում են պալեոլիթ,մեզոլիթ և նեոլիթ։
4․ Ե՞րն է ավարտվել հին քարի դարը Հայաստանում։ Քանի՞ փուլի է այն բաժանվում։ —–
5․ Պատմե՛ք հին քարի դարի բնորորշ գծերի մասին։ Պալեոլիթյան ի՞նչ կայաններ գիտեք Հայստանումում։- Սկզբում մարդիկ ապրում էին խմբերով, որոնք գիտության մեջ կոչվում են նախնադարյան մարդկային հոտեր։ Նրանք հիմնականում զբաղվում էին հավաքչությամբ և որսորդությամբ, բնակվում էին քարանձավներում։

                                                            ԳՈՐԾՆԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔ

ՆՈՐ ՀԱՍԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ, ԱՆՈՒՆՆԵՐ, ԱՐՏԱՀԱՅՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Հին քարի դար (պալեոլիթ), Միջին քարի դար (մեզեոլիթ), Նոր քարի դար (նեոլիթ), Պղնձի-քարի դար (էնեոլիթ), Բրոնզի դար, Երկաթի դար, մարդկային հոտ, բանական մարդ

11.10.2023

Աշխատանք դասարանում 

Լաւ է մանուկ աղքատ եւ իմաստուն, քան զթագաւոր ծեր եւ անմիտ:

 Կարդա այսպես.

լաւ – լավ

զթագաւոր – ըզթագավոր

(Նկատեցի՞ ր` ինչպես է կարդացվում ւ տառը:)

Բառարան

Քան զթագաւոր – քան թագավորը

1. Նախադասությունը փոխադրի՛ր աշխարհաբար: Աղքատ և իմաստուն մանուկը ավելի լավ է քան, ծեր և անմիտ տագավորը:

Գործնական քերականություն

1. 1.     Ընդգծված բառերը փոխարինի՛ր հոմանիշներով: Ընտրածդ բառերի գրությունը ճշտի՛ր բառարանի օգնությամբ:

Մի ոստյունով բռնեց հանդուգնին:

Նոր փողկապը բաճկոնիդ հետ գեղեցիկ է դիտվում:

Ինչո՞ւ արհամարանքով նայեցիր ու դուրս եկար:

Սկսել էր զղջալ, որ երեկոն անցկացրել էր տանը՝ ընկերներից հեռու:

Վերջապես մտավ մի հսկա դահլիճ:

2. Կետերի փոխարեն գրի՛ր նախադասության մտքին համապատասխանող բառ՝ ընտրված ուղղագրական բառարանից:

Առողջ լինելու համար անհրաժեշտ է մշտապես կոփել մարմինը:

Նրա նրա վարդագույն վերնաշապիկ էր ու նորաձև փեշ:

Սիրում է ժամերով պառկելտաք ավազին ու նայել ամպի լողացող պատառիկներին:

Հավաքած բոլոր փաստաթղթերն ու գրությունները դասավորեց թղթապանակում ում, դրեց պահարանի մեջ:

Կրիայի նման մտել է պատյանի մեջ ու ոչինչ լսել չի ուզում:

Լավ լողորդի ու փրկարարի քn … մեր քաղաքից արդեն դուրս է եկել:

Վիրավոր գազանի մռնչյունն անտառում դեռ երկար լսվեց:

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

Գործնական քերականություն

1. Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ:

Մարդատար գնացքը կարո՞ղ է քսանմեկ րոպեում կտրել անցնել Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները՝ Խաղաղ օվկիանոսից մինչև Ատլանտյան: Դա նույնիսկ ինքնաթիռով հնարավոր չէ: Բայց ամերիկյան մի համալսարանի գիտնականներ պնդում են, որ այդ միտքն իրագործելի է: Մի ագգային գիտաժողովում նրանք ստորերկրիա նոր փոխադրամիջոցի նախագիծ են ներկայացրել:

2. Մի բառով գրի՛ր:

ա) Ո՞վ է, որ սովորում է դպրոցում: Այդպես կոչում են նաև նրան, ով որևէ արհեստ է սովորում:- աշակաերտ

բ) Ո՞վ է, որ ղեկավարում ու ցուցմունքներ է տալիս, ով առաջին դիրքն է գրավում ու իշխում է: Այսպես են կոչում նաև նրան, ով ճանապարհ է ցույց տալիս, առաջնորդում է: առաջնորդ

գ) Ինչպե՞ս է կոչվում շինության ուղղահայաց մասը, որ ծառայում է շենքը մասերի բաժանող միջնորմ: Դա նաև բարձր պատնեշ է, պարիսպ: պատ

դ) Ինչպե՞ս է կոչվում այն հասկացությունը, որով արտահայտում ենք իրերի, երևույթների և իրադարձությունների տևողությունը: Դա չափվում է դարերով, տարիներով, ամիսներով, շաբաթներով, օրերով, ժամերով և այլն: ժամանակ

ե) Ո՞վ է այն պաշտոնական անձը, որը վարում է դատավարությունը և գործի մասին դատավճիռ կամ որոշում է ընդունում: դատավոր

զ) Ինչպե՞ս է կոչվում այն հասկացությունը, որով արտահայտվում է գիտակցու

թյան մեջ անցյալի տպավորությունները պահելու և վերականգնելու կարողությունը: հիշողություն

3.   Կետերը փոխարինի՛ր տրված հոմանիշներից մեկով: 

Ազատ (ինքնագլուխ, անկաշկանդ, ազատ, անկախ) ոճի ըմբշամարտին հատուկ է հնաքների (հնարների, հնարքների գյուտերի) ազատությունը: Ասենք՝ թույլատրվում է (իրավունք է տրվում, արտոնվում է) բռնել մրցակցի ոտքը, ոտք գցել, թավալել(շրջել, թավալել, գլորել, գցել): Դասական (ընտիր, դասական, օրինակելի) ոճի մարզիկը ոտքով հնարքների (գյուտերի, հնարքների, հնարների) դիմելու իրավունք (իշխանություն, իրավասության, իրավունք) չունի: Երբ նորից կյանք մտան (ծնվեցին, կյանք մտան) օլիմպիական խաղերը (մրցումները, խաղերը), դրանց ծրագրում տեղ գտավ (տեղ գրավեց, տեղավորվեց, տեղ գտավ, արտահայտվեց) դասական ըմբշամարտը:

Սկզբում քաշային բաժանումներ (անջատումներ, ճյուղավորումներ, բաժանումներ) չկային:

Մեր ամբողջ դասարանում միայն Ստրադին կարող էր անել այն, ինչ արել է փոքրիկ ֆլորենտացին: Ո՜ւմ մտքով կանցներ նա կդառնա դասարանի ամենալավ աշակերտը: Երբ հայրն առաջին անգամ  նրան դպրոց բերեց այդ ժամանակ նա հագել էր մի ծիծաղելի կանաչ վերարկու, և նրա հայրն ամբողջ դասարանի առաջ ասաց ուսուցչին.

-Իմ տղայի հետ համբերություն է պետք, որովհետև դժվար է գլխի ընկնում: 

Սկզբում բոլորը ծաղրում էին Ստրադիին՝ փայտի գլուխ անվանելով, բայց նա ասաց.

-Կամ կպայթեմ, կամ կհասնեմ  ուզածիս:

Եվ սկսեց կատաղորեն անգիր անել, սովորել գիշեր ու ցերեկ, տանը, դպրոցում, փողոցում, ատամներն ու բռունցքները սեղմած: 

Սկզբում դժվար էր հասկանում, շատ սխալներ անում, իսկ այժm լուծում է խնդիրները, ճիշտ գրում և առանց կմկմալու պատասխանում դասերը: Նա կարդում էր աչքով ընկած ամեն ինչ: Արդեն մի փոքրիկ գրադարան է կազմել և մի անգամ, երբ տրամադրությունը լավ էր, ասաց, որ ինձ կտանի իրենց տուն ու ցույց կտա գրադարանը:

Խեղճ Ստրադի, ո՜վ գիտի՝ ինչքան շատ է աշխատել:

Այսօր առավոտյան ուսուցիչը մեդալը նրան հանձնելիս ասաց.

-Կեցցես, Ստրադի՛, ով աշխատում է, նա միշտ հասնում է ուզածին:

Բայց Ստրադին կարծես ամենևին չգոռոզացավ նման հրաշալի պարգև ստանալով, նույնիսկ չժպտաց: Մեդալը ձեռքին բռնած, իր տեղը վերադառնալուն պես, նորից գլուխն առավ բռունցքների մեջ ու սկսեց ավելի անշարժ ու կենտրոնացած, նստել քան առաջ:

  Երբ դասերից հետ փողոց դուրս եկանք, այնտեղ իր որդուն էր սպասում նրա հայրը: Նա չէր կարծում, թե իր որդին կարող է մեդալ ստանալ, և սկզբում չէր ուզում հավատալ դրան: Բայց երբ ուսուցիչը հաստատեց, որ իրոք այդպես է, հայրը ծիծաղեց ուրախությունից և բարձրաձայն հայտարարեց.

-Ա՛յ դու իմ կտրիճ, դու իմ սիրելի՜:

Նրանց շուրջը բոլորը ժպտում էին, բոլորը , բացի Ստրադիից, ով մտքում արդեն պատրաստում էր դասը:

Հեղինակ՝ Էդմոնդո դե Ամիչիս 

1. Ինչպիսի տղա էր Ստրադին: Ստրադին շատ համառ, աշխատասեր, ուժեղ կամքի տեր, նպատակասլաց պատանի էր:

2. Բացատրի՛ր վերնագիրը: Եթե մարդն օժտված է ուժեղ կամքով, ապա նրա համար անհնարին ոչինչ չկա:

3. Տեքստից դուրս գրի՛ր ուրիշի ուղղակի խոսքով նախադասություն: -Իմ տղայի հետ համբերություն է պետք, որովհետև դժվար է գլխի ընկնում: 

4. Տրված բառերից ընդգծիր հատկանիշ ցույց տվող /ածական/ բառերը:

Ուժեղ, ծիծաղելի, վերարկու, կանաչ, հայր, ամենալավ, հրաշալի, ուրախություն:

5. Գրի՛ր հետևյալ բառերի հականիշները:

Ուժեղ-թույլ, փոքրիկ-մեծ, ամենալավ-ամենավատ, դժվար-հեշտ, ամեն ինչ-ոչինչ:

ex.5/b,page 21/English in mind

1)Eminem is boring I don’t like him anymore.

2) Green days are my favorite I love them.

3) Lily Allen is a really good singer I like her a lot.

4) I like Carol and her brother but they don’t like me

ex/8b

ex/9a

ex/9d

1 A: Let’s go to the cafe on Saturday.

B: Saturday Cool Saturday is great.

2 A: Do you like pizza?

B: Of course pizza is fantastic.

3 A: Marsha let’s go to the Hamburger place.

B: The hamburger place? I’m sorry. Mike, I don’t like Hamburgers.

4 A: Mariah Carey’s a great singer.

B: I know. I think she’s really good too.

-142- Զբոսաշրջիկն անցել է ճանապարհի 1/4-ը։ Ճանապարհի քանի՞ տոկոսն է նա անցել: Պատ.` 25%

-143- Պատասխանե՛ք հետևյալ հարցերին.
ա) 1 մետրի քանի՞ տոկոսն է 1 դեցիմետրը.-10%
բ) 10 տոննայի քանի՞ տոկոսն է 1 ցենտները.-1%
գ) 1 քառակուսի մետրի քանի՞ տոկոսն է 1000 քառակուսի սանտիմետրը։10%

-144- Ուսանողի թոշակն ավելացել է 2 անգամ։ Քանի՞ տոկոսով է
ավելացել թոշակը։ Պատ.` 100%

-145- Բեռնատար մեքենան մեկ ուղերթով կարող է տեղափոխել պահեստում եղած ալյուրի 2 %-ը։ Քանի՞ ուղերթ պիտի կատարի այդ մեքենան՝ ամբողջ ալյուրը տեղափոխելու համար։?

-152- Գտե՛ք 60 թվի բոլոր բաժանարարները։ Պատ.`1;2;3;4;5;6;10;12;15;20;30

-153- Քաղաքը զբաղեցնում է 200 հա տարածք։ Այն բաժանված է իրար հավասար մակերեսներ ունեցող 80 թաղամասի։ Որքա՞ն է յուրաքանչյուր թաղամասի մակերեսը։ Պատ.`5/2հա

-154- Չորս հաջորդական թվերի գումարը 74 է։ Գտե՛ք այդ թվերը։ Պատ.` 17;18;19;20

-155- Ուղղանկյան լայնությունը 20 սմ է, որը նրա երկարության 1/3-ն է։
Գտե՛ք ուղղանկյան մակերեսը։ Պատ.`1200 քառակուսի սանտիմետրը

Այն քիմիական ռեակցիաները, որոնք ընթանում են ջերմության և լույսի անջատմամբ, կոչվում են այրում: Այրումն օքսիդացման ռեակցիա է:Այրման համար անհրաժեշտ պայման է թթվածնի առկայությունը:Սովորաբար, որպեսզի այրում տեղի ունենա, հարկավոր է նյութը տաքացնել մինչև նրա բռնկվելը:Այն ջերմաստիճանը, որի դեպքում տեղի է ունենում նյութի բռնկումը, կոչվում է բռնկման ջերմաստիճան: Տարբեր նյութեր բռնկվում են տարբեր ջերմաստիճաններում:Կան նաև նյութեր, որոնք բոցավառվում են առանց տաքացնելու՝  ինքնաբերաբար: Նման նյութերի՝ բենզինի, կերոսինի, եթերի, ացետոնի գոլորշիների,  բնական գազի հետ պետք է շատ զգույշ վարվել:Այրման տեսակարար ջերմություն կոչվում է 1 կգ վառելանյութի լրիվ այրումից անջատվող ջերմության քանակը:Տարբեր վառելանյութերի այրման տեսակարար ջերմությունը կարելի է որոշել աղյուսակից:  Պինդ վառելանյութերի  այրման հետևանքով մեծ քանակությամբ  մոխիր  և  այլ թափոններ  են ստացվում: Այդ առումով առավել արդյունավետ է հատկապես գազային վառելանյութի օգտագործումը, որն այրվում է գրեթե լրիվ:
Վառելանյութերի այրման ընթացքում անջատվում է մեծ քանակությամբ ածխաթթու գազ, ինչպես նաև ծծմբի և ազոտի օքսիդները, որոնք աղտոտում են մթնոլորտը:
Եթե այնուամենայնիվ առաջացել է հրդեհ, ապա.
1.  Խուճապի չմատնվե՛ս:
2.  Անմիջապես զանգահարի՛ր հրշեջ կայանի համարով 1−01:
3.  Փորձի՛ր մարել կրակը կրակմարիչով կամ այլ միջոցներով:
4.  Իմացի՛ր, որոշ դեպքերում, օրինակ, եթե վառվում են փայտը, թուղթը, ապա կրակը հանգցնում են ջրով, որը և՛ իջեցնում է ջերմաստիճանը, և՛ կրակը մեկուսացնում է օդից:  
5.  Իմացի՛ր նաև, շիկացած մետաղի  վրա չի՛ կարելի ջուր լցնել: Այդ դեպքում ջրից անջատվում է ջրածին, որի այրումից  մեծ քանակությամբ ջերմություն է անջատվում: Հրդեհը չի դադարի, այն ավելի շատ կտարածվի:
6. Մի՛ փորձիր հանգցնել վառվող բենզինը, նավթը, կերոսինը ջրով։ Դրանք ջրից թեթև են և, մնալով նրա մակերևույթին, կշարունակեն այրվել:
7. Մի՛ լցրու ջուր բաց էլեկտրալարերի վրա:

Վառելանյութ։ Վառելանյութի տեսակները: Դրանց լրիվ և թերի այրումը

Հեշտ բռնկվող նյութերը, որոնք այրվելիս անջատում են մեծ քանակությամբ ջերմություն, կոչվում են վառելանյութեր: 
Վառելանյութ լինելու համար նյութը ոչ միայն պետք է լավ այրվի՝ անջատելով մեծ քանակությամբ ջերմություն, այլև՝ լինի էժան և շատ: Վառելանյութերը լինում են պինդ, հեղուկ և գազային:
Պինդ վառելանյութեր են՝ քարածուխը, տորֆը, փայտը և այլն:

Հեղուկ վառելանյութեր են՝ բենզինը, կերոսինը, մազութը, սպիրտը և այլն:
Գազային վառելանյութեր են՝ բնական գազ, ջրածինը:
Վառելանյութի արդյունավետությունը գնահատվում է այրման տեսակարար ջերմությամբ: 
Վառելանյութերից օգտվելիս պետք է պահպանել անվտանգության կանոնները:
1. Բոլոր տեսակի վառելանյութերը պետք է պահել կրակից և ջերմության աղբյուրներից հեռու:
2. Վառելանյութն այրելիս պետք է կարգավորել վառարան մտնող օդի քանակը: Եթե օդի ծավալն անհրաժեշտից պակաս լինի, ապա տեղի կունենա վառելանյութի թերի այրում և ածխաթթու գազի հետ մեկտեղ կառաջանա խիստ թունավոր «շմոլ գազ» (CO):  
3. Եթե սենյակում կա վառարան, ապա ժամանակ առ ժամանակ սենյակը պետք է օդափոխել: Դրանով դուք սենյակից կհեռացնեք CO2 և CO գազերը և նոր օդ կներմուծեք՝ լրիվ այրում ապահովելու համար:
4. Եթե բնակարանում գազի հոտ զգացվի, պետք է անմիջապես փակել գազի փականը, բացել բոլոր պատուհանները: Ոչ մի դեպքում չմիացնել էլեկտրականություն, քանի որ կայծից պայթյուն և հրդեհ կառաջանա:
5. Բոլոր հիմնարկներում, ձեռնարկություններում, քիմիական լաբորատորիաներում, պարտադիր է կրակմարիչներ ունենալ:

 Դասարանական առաջադրանքներ

Պատասխանել հարցերին

1. Ի՞նչ է այրումը։Ի՞նչով է ուղեկցվում այն։Այն քիմիական ռեակցիաները, որոնք ընթանում են ջերմության և լույսի անջատմամբ, կոչվում են այրում:
2. Որո՞նք են այրման առաջացման պայմանները։Սովորաբար, որպեսզի այրում տեղի ունենա, հարկավոր է նյութը տաքացնել մինչև նրա բռնկվելը:
3. Հրդեհը հանգցնելու ի՞նչ միջոցներ գիտեք։ջրով ,փրփուր, հողով,

Լրացուցիչ տնային առաջադրանք

1. Ի՞նչպես կվարվեք,եթե բնակարանում գազի հոտ զգաք:Եթե բնակարանում գազի հոտ զգացվի, պետք է անմիջապես փակել գազի փականը, բացել բոլոր պատուհանները: Ոչ մի դեպքում չմիացնել էլեկտրականություն, քանի որ կայծից պայթյուն և հրդեհ կառաջանա:
2. Ի՞նչ տեսակի վառելանյութեր գիտես: պայտ, բնականգազ, սպիրտ, ածուխ, բենզին, տորֆ կերոսին,
3. Նշի՛ր գազային վառելանյութերի օրնակներ:գազ, ջրածինը:

04.10.2023

Աշխատանք դասարանում 

Գործնական քերականություն

1. Հնչյունափոխված արմատները գտի՛ր, գրի՛ր դրանց անհնչյունափոխ ձևերը և նշի՛ր, 

թե ինչ հնչյունափոխություն է կատարվել:

Պատկերազարդ, բազկաթոռ(բազուկ,ու տառր սղվում է), ոսկեվառ(ոսկի ի-ե), մաքսանենգ, կաղնեփայտ(կաղնի ի-ե), գրկել(գիրկ ի-ը), լեռնաշղթա, 

պատուհան, ամառնամուտ, մարդամոտ, ժամացույց, հողագունդ, ջերմանավ, 

սրտապատառ(սիրտ ,ի-ը), ցուցանակ(ցույց,ույ-ու), սիրառատ,(սեր,ե-ի) գինեվաճառ,(գինի,ի-ե) գերեվաճառ,? բարեգութ(բարի,ի-ե),

մատենագիր(մատյան,յա-ե), լուսամուտ:(լույս,ույ-ու),

2.  Վերականգնե՛ք տրված բառերի անհնչյունափոխ արմատները`նշելով հնչյունափոխությունը։ 

Կիսամյակ(կես,ե-ի), վիրաբույժ(վերք,ե-ի,բուժել,ու-ույ), զինագործ(զեն,ե-ի), վիճաբանություն(վեճ, ե-ի), հանդիսատես(հանդես,ե-ի), գիտակ(գետ, ե-ի),

3. Կապակցությունների իմաստն արտահայտե՛ք մեկ բառով։ Նշե՛ք կատարվող հնչյունափոխությունը։ 

կրունկները կոխելով-կրնկակոխ

բարձր հասակ ունեցող-բարձրահասակ

դեմքի գիծ-դիմագիծ

գարու ջուր-գարեջուր

բուրդ տվող-բրդատու

բարձր դիրք ունեցող-բարձրադիր

գինի վաճառող- գինեվաճառ

միտք անել-մտածել

պատիժ տալ-պատժել

բարի սիրտ ունեցող-բարեսիրտ

զրույց անել- զրուցել

4. Ընդգծե՛ք այն բառը, որի մեջ բաց է թողած յ տառը։ 

Ա․ Հեքիաթ, գնայինք, ձիարշավ։

Բ․ լիանալ, միասին, գայիսոն։

Գ․ Կրիա, Մարոյի, միայն։ 

Ջեռավ ամառն ու ջեռավ,
Բերավ կատարն ու բերավ,
Ցայտեց ցորեն
Արտեն, ձորեն։

Ճամփաներում՝
Կյանք է եռում՝
Դաշտեն կալեր կիզվելով,
Հասկեն շարեր դիզվելով։

Երգ ու տաղով
Ոսկի սայլեր ու որան.
Հերկ ու բաղով
Պղինձ-քայլեր շորորան։

Երգ ու տաղեր՝
Ոսկի սայլեր օրորում,
Հերկ ու բաղեր՝
Պղինձ քայլեր շորորում։

1. Բացատրի՛ր բառերը՝ հունձ,-Հնձելը, արտը քաղելը: կալ,-Հացահատիկը կալսելու տեղ, կալատեղ: հերկել,-Ակոսել, ցայտել-րտահոսել, հոսել, թափվել:, ջեռալ-տաքանալ: 

2. Գրավոր ներկայացրո՛ւ բանաստեղծության բովանդակությունը:  Տաքացավ ամառը, ցորենը հասավ արտերում և ձորերում,կյանքը եռում է արտերում և կալերում, մարդիկ ցորենը հավաքում են երգ ու պարով-

3. Տարվա ո՞ր եղանակն է ներկայացված, բանաստեղծությունից մեջբերումներ արա: Ջեռավ ամառն ու ջեռավ: Բանաստեղծություն նվիրված է ամռանը:

4. Ի՞նչն է բանաստեղծության մեջ իշխում, ձա՞յնը, գու՞յնը, թե՞ այլ բան: Հիմնավորի՛ր պատասխանդ: Բանաստեղծությունը գերակայում են ոսկեգույնը և դեղինը, ցորենագույնը, ամբողջըհիմնված է գույնի

A Lion and a Man chanced to travel in a company through the forest. They soon began to quarrel, for each of them boasted that he and his kind were far superior to the other both in strength and mind.

Now they reached a clearing in the forest and there stood a statue. It was a representation of Heracles in the act of tearing the jaws of the Nemean Lion.

“See,” said the man, “that’s how strong we are! The King of Beasts is like wax in our hands!”

“Ho!” laughed the Lion, “a Man made that statue. It would have been quite a different scene had a Lion made it!”

Moral: It all depends on the point of view, and who tells the story. Always trust your own wit and try judge the circumstances.

quarrel-վիճաբանություն

to boast- պարծենում էր

Heracles- Հերակլեսը

 wit-խելք

ex. C

Im an actor not a tennis player.

He’s a fim star not a footballer.

You’re right sue good.

She’s a great teacher.

ex. D

He’s from italy , he isn’t from Italy.

She’s a film star , She isn’t a film star.

You’re the winner ,youre not the winner.

i’m a tennis player, im not a tennis player.

ex. e

Am i right?

Are you OK?

Is he the winner?

Is it a big hotel?

Ex 6a, page 15

Ex 7b , page 15

A. Whats this ?

B. It3s an Italian flag.

A. Where are you from?.

B. im from rome .

A.Whats this on english?

B.its a book .

A. Where’s your school?

B. Its here in Milan.

A. How old are you?

B. I’m 13.

A. Who’s this ?

B. She’s my friend.

. 81- Գտե՛ք x թիվը, եթե նրա և 8-ի հարաբերությունը նույնն է, ինչ որ`
ա) 2 ։ 1, x=16 դ) 5 ։ 4,x=10 է) 8 ։ 1, x=64, ժ) 3 ։ 5,x= 24/5
բ) 6 ։ 2,x=24 ե) 1 ։ 77,x=8/7
գ) 2 ։ 22,x=8/11 զ) 21 ։ 3,x=56

.82Ի՞նչ թիվ է անհրաժեշտ գրել տառի փոխարեն, որպեսզի ստացվի
համեմատություն.
ա)x/4=8/3,x=32/3 գ)6/14=x/3,x=9/7 է)72/35=y/7,x=72/5
բ)7/x=9/5,x=35/9 դ)25/7=15/x,x=21/5 զ)y/36=21/48,y=63/45

.83 Գնացքն ամբողջ ճանապարհի 3/4 ն անցնում է 6 ժամում։ Ինչքա՞ն
ժամանակում այն կանցնի ամբողջ ճանապարհը: Լուծում Պատ.՝ 1) 6:x=3/ 2) x=8, Պատ.`8 ժամ

.84Բնակարանի մակերեսը 64 մ2
է։ Նրա հատակը ներկելու համար
պահանջվում է 21 կգ ներկ։ Քանի՞ կիլոգրամ ներկ է անհրաժեշտ
1խոհանոցի հատակը ներկելու համար, եթե նրա մակերեսը 16 մ2 է։ Լուծում 1) x:16= 21:64 2)x=21/4 Պատ.` 21/4 կգ

.93Երկու գումարելիներից մեկը 1005 է, իսկ մյուսը՝ նրա 11/3-ը։ Ինչի՞ է
հավասար գումարը: Լուծում x=1005×11/3=3685 Պատ.` 3685

Աշխատանք դասարանում 

1.   Նախադասության ընգծված բառը փոխարինի՛ր տրվածներից մեկով:

Միտք, դեպք, մրցում, պետություն, վիճակ:

Ձեր պետություն մեջ այդպիսի բաներ չպիտի լինեին:

Դեպքի մասին շատ ուշ իմացավ:

Վիճակն այնքան լարված էր, որ վախենում էր ընկերներին կորցնելուց:

Այդպիսի միտք, չեմ ունեցել:

Մրցումը կազմակերպելիս ինձ էլ տեղյակ պահի՛ր:

2.  Կետերի փոխարեն գրի՛ր տրված հոմանիշներից ամենահարմարը:

Ջուրը շատ սառն էր, ճիշտ օրվա նման: Աեկոծված ծովը ծեծում էր ափերը:

Ինչո՞ւ ես այդպես անշարժ նստել՝ փայտ կուլ տվածի նման:

Մարդն այնպես արագ էր քայլում, կարծես կարևոր մի բանից ուշանում էր:

Փոքրիկը մի քիչ ոտքը կախ գցեց, հետո համարձակվեց ու մոտ եկավ:

Ի վերջո այնպիսի մի տաճար կերտեց որ բոլորին զարմացրեց իր արվեստով:

3. Տրված բառերն ըստ հոմանիշության բաժանի՛ր հինգ խմբի:

Դժբախտ, հին, փնթփնթան, հնամենի, անկայուն, տոկուն, երերուն, թշվառ, դիմացկուն, հնօրյա, դժգոհ, անբախտ, պինդ, հինավուրց, չարաբախտ, ամուր, վաղեմի, անհաստատ, խախուտ, դժկամ, ապերջանիկ, տարաբախտ, դողդոջուն:

Դժբախտ, թշվառ, անբախտ, չարաբախտ, ապերջանիկ , տարաբախտ

հին, հնամենի, հնօրյա, հինավուրց, վաղեմի,

փնթփնթան, դժկամ,

անկայուն, երերուն, անհաստատ, խախուտ,դողդոջուն

տոկուն, դիմացկուն, պինդ, ամուր

Երբ ես փոքր էի, պաշտում էի կրկեսը, և կրկեսում ամենից շատ գազաններն էին ինձ դուր գալիս: Ինձ հատկապես փիղն էր գրավում, որը, ինչպես հետո իմացա, նաև մյուս երեխաների սիրելին էր: Ներկայացման ժամանակ այդ հսկայական վայրի կենդանին ցուցադրում էր իր անասելի քաշը, ուժը, չափսերը… Բայց իր ելույթից հետո մինչև հաջորդ ելույթի սկիզբը նա շղթայված էր, շղթայի մի ծայրը կապված էր փղի ոտքին, իսկ մյուսը` գետնի մեջ խրված ցցին:

Դա ընդամենը փայտի մի կտոր էր, որ միայն մի քանի սանտիմետր էր խրված հողի մեջ: Չնայած շղթան հաստ էր և ամուր, ինձ համար ակնհայտ էր, որ այդպիսի կենդանին, որն ընդունակ է ծառեր արմատախիլ անելու, հեշտությամբ կարող էր այդ ցիցը հանել ու փախչել:
Ինձ համար հանելուկ էր մնացել` ի՞նչն էր նրան պահում, ինչո՞ւ նա չէր փախչում:

Երբ դեռ հինգ-վեց տարեկան էի, հավատում էի մեծահասակների իմաստությանը: Չեմ հիշում` այս հարցերը ես տվեցի ուսուցչի՞ս, հայրիկի՞ս, թե՞ հորեղբորս: Նրանցից մեկն ինձ բացատրեց, թե փիղը չի փախչում, քանի որ նա վարժեցված է:
Այդ ժամանակ ես տվեցի միանգամայն ակնհայտ հարց. «Եթե փիղը վարժեցված է, էլ ինչո՞ւ են նրան շղթայում»:
Հիշում եմ, որ ոչ մի բավարար պատասխան չստացա: Ժամանակի ընթացքում մոռացա փղին էլ, նրա հետ կապված հարցերն էլ և այդ մասին հիշում էի միայն մարդկանց շրջապատում, ովքեր գոնե մեկ անգամ այդ հարցն իրենց տվել են:

Մի քանի տարի առաջ հայտնաբերեցի, որ, հուրախություն ինձ, բավականին խելացի մի մարդ գտել է հարցի պատասխանը` կրկեսային փիղը չի փախչում, որովհետև նա մանկուց կապված է նմանատիպ ցցի:
Աչքերս փակեցի և պատկերացրի ցցին կապված նորածին անպաշտպան փղին: Վստահ եմ, որ այն ժամանակ փղիկն ամբողջ ուժով ձգել է` փորձելով ազատվել: Բայց, չնայած թափված ջանքերին, ոչինչ չի ստացվել, քանի որ ցիցն այն ժամանակ բավականին ամուր է եղել:
Պատկերացնում էի, թե ինչպես է նա երեկոյան ուժասպառ ընկնում, իսկ առավոտյան փորձում նորից ու նորից… Մինչև, իր համար սարսափելի մի օր, նա հնազանդվել է իր ճակատագրին՝ ընդունելով սեփական անզորությունը:
Այդ հսկա և հզոր փիղը կրկեսից չի փախչում, քանի որ խեղճը կարծում է, թե չի կարող:

Նրա հիշողության մեջ մնացել է անզորության այն զգացողությունը, որն ապրել է ծնվելուց անմիջապես հետո:
Եվ ամենավատն այն է, որ այդ հիշողությանը նա երբեք չի կասկածում:
Նա այլևս երբեք չի փորձել իր ուժը կիրառել:

-Այսպիսին է կյանքը, Դեմիան:Բոլորս էլ ինչ-որ բանով նման ենք կրկեսի փղին. այս կյանքում մենք կապված են հարյուրավոր ցցերի, որոնք սահմանափակում են մեր ազատությունը:
Ապրում ենք` համարելով, որ «չենք կարող» անել բազում գործեր, ուղղակի, որովհետև, շատ վաղուց, երբ դեռ փոքր էինք, փորձել ենք ու չենք կարողացել:
Այն ժամանակ վարվել ենք այս փղի նման, մեր հիշողության մեջ գրանցել ենք այսպիսի հրահանգ. «Չեմ կարողացել, չեմ կարողանում և երբեք չեմ կարողանա»:
Մենք մեծացել ենք այս հրահանգով, որն ինքներս ենք մեզ տվել, և դրա համար էլ երբեք չենք փորձել ցիցը հանել:
Երբեմն, շղթայի ձայնը լսելիս, հայացք ենք ձգում ցցին և մտածում.
Չեմ կարողանում և երբեք էլ չեմ կարողանա:

…. Եվ միակ ձևը պարզելու, որ դու կարող ես ինչ-որ բանի հասնել, նոր փորձ անելն է, որի մեջ կներդնես քո ամբողջ ոգին:
Քո ամբողջ ոգին: 

Հեղինակ՝ Խորխե Բուկայ

Աղբյուրը

Առաջադրանքներ 

1.  Առանձնացրո՛ւ անհասկանալի բառերը, բացատրի՛ր բառարանի օգնությամբ։ վարժեցնել– ընտելացնել, ակնհայտ–ակներև, բացահայտ, անասել–Անպատմելի, արմատախիլ–Արմատից՝ արմատով խլած՝ պոկած:

2. Բացատրի՛ր այս միտքը՝  Եվ միակ ձևը պարզելու, որ դու կարող ես ինչ-որ բանի հասնել, նոր փորձ անելն է, որի մեջ կներդնես քո ամբողջ ոգին: Նպատակիդ հասնելու համար հնարավոր է պետք լինեն բազմաթիվ փորձեր և միշտ չէ , որ հաջողության միանգամից կհասնես, պետք է ձեռքերը վայր չդնել ու կրկին փորձել:

3, Ո՞րն է ստեղծագործության ասելիքը։ 

4. Շարադրի՛ր մտքերդ ՝ ․․Կկարողանա՞մ,, ։ 

1.  Կետերի փոխարեն գրի՛ր յա, իա կամ եա: Բառարանով ստուգի՛ր՝ ճի՞շտ ես գրել:

Միմյանց, քվեարկություն, որդյակ, յասաման, քիմիաական, հեքիաթային, ոսկյա, հրեական, դաստրակություն, սենյակ, կրիա, Անդրեաս, Եղիազարյան, կյանք:

2.   Կետերի փոխարեն գրի՛ր տրված բառերից մեկը:

Շոշափեց ու տեսավ, որ խեղճ կենդանուող կոտրվել է: (ող, ոխ)

Ոխ սրտում որ մնա, թույն կդառնա, կքայքայի սիրտը: (ող, ոխ)

Երբ երեկոյան հետ թռան, տեսան, որ իրենց բույն ՝գրավել է անծանոթ մի թռչուն: (բույն, բուն)

Մի քանի հոգի ձեռք-ձեռքի էին տվել ու փորձում էին գրկել հինավուրց ծառի վիթխարի բուն: (բույն, բուն)

Մոտակայքում ապրողներն այնքան են վարժվել Վիկտորիայի շառաչին, որ դրան էլ ուշադրություն չեն դարձնում: (Վիկտորիա, Վիկտորյա)

Տնեցիներն այնքան են վարժվել Վիկտորյայի անտեղի լացուկոծին, որ դրան էլ ուշադրություն չեն դարձնում: (Վիկտորիա, Վիկտորյա)

. 62- Գրե՛ք երեք համեմատություններ, որոնց եզրային անդամների
արտադրյալը հավասար է 16-ի։ 1)8:4=4:2 ; 2)16:4=4:1 3)1:4=4:16

.63- . Գրե՛ք երեք համեմատություններ, որոնց միջին անդամների արտադրյալը 30 է։1) 15:5=6:2, 2) 6:3=10:5, 3)10:12=15:13

. 64- Գտե՛ք տառի թվային արժեքը.
ա)x/4=3/5 , X=3/5.4=12/5 գ)19/3=y/18 , y=114 ե) 2 ։ b = 7 ։ 5, b=10/7 է) ,67/2=a/200, a=6700
բ)6/7=x/10 , X=6/7.10=60/7 դ) 25 ։ 24 = x ։ 12, x=25/2 զ) 14 ։ 8 = 7 ։ b, b=4 ը) 72/y=38/65, 396/19

. 67. Մի հատվածի երկարությունը 10 սմ է, մյուսինը՝ 25 սմ։ Նրանց երկարություններն արտահայտելով միլիմետրերով՝ կազմե՛ք համապատասխան համեմատությունը։ 10:25=100:250

.68-Մի մարմնի զանգվածը 35 կգ է, իսկ մյուսինը՝ 10 կգ։ Մարմինների
զանգվածներն արտահայտելով գրամներով՝ կազմե՛ք համապատասխան համեմատությունը 35:20=35000:10000

.72- Քառակուսու կողմը 55 սմ է։ Ուղղանկյան մակերեսը քառակուսու մակերեսի 3/5-ն է։ Որքա՞ն է ուղղանկ­յան լայնությունը, եթե նրա երկարությունը հավասար է քառակուսու կողմին։ 1)S1=55×55=3025; 2) 3025×3/5=1815; 3)1815:55=33 Պատ.՝ 33սմ

Fanny and Ethel worked in the same office, and, they were neighbours at home.
Fanny was rather a careless girl, and he often lost things. Then she usually went
to Ethel to borrow more from her.
Ethel was a kind girl, but she sometimes got tired of lending things to her
friend.
One Saturday afternoon Fanny knocked at Ethel’s front door, and when
Ethel came to open it, Fanny said to her, ‘Oh, hullo, Ethel. Please lend me a bag.
I’ve lost mine. I’m going to the shops, and I feel very stupid when I haven’t got
anything in my hand when I go out in the street.’
Ethel laughed and answered, ‘Well, Fanny, go down to the end of the
garden. You’ll find a nice wheelbarrow in the shed there. Take that when you go
down to the shops. Then you’ll have something in both of your hands.’

Which of these sentences are true? Write the correct ones down.
1.Ethel often borrowed things. -False

2. Fanny often borrowed things. -True
3. Ethel often lent things to Fanny. -True
4. Fanny often lent things to Ethel-False
5. One day Ethel lost her bag.-False
6. One day Fanny lost her bag.-True
7. Fanny liked carrying something in her hand.-True
8. Fanny did not like carrying things.-False
9. There was a shed at the end of Ethel’s garden.-True
10. There was a shed at the end of Fanny’s garden.False

Ethel’s house is in a small town. It has a small garden
at the back, and there is a shed in it. Ethel keeps her wheelbarrow
there. Ethel is a clever woman. She works in the office .
This is Ethel. She is at the door of her house, and she’s got a purse
in her left . Because she is going to the shop:

Մի վարսավիր արտասովոր գեղեցիկ ածելի ուներ: Ածելին գործի մեջ էլ իրեն հավասարը չուներ: Մի անգամ, երբ վարսավիրանոցում հաճախորդներ չկային, իսկ տերն ինչ-որ տեղ էր գնացել, ածելին մտքին դրեց գնալ աշխարհը տեսնելու և իրեն ցույց տալու: Սուր սայրն ագուցարանից դուրս բերելով, ինչպես սուսերն են պատյանից հանում, և հպարտորեն ձեռքերը կանթելով՝ նա գարնանային մի գեղեցիկ օր դուրս եկավ զբոսանքի:

   Ոտքը շեմից դուրս դնելուն պես պայծառ արևը սկսեց փայլփլել նրա պողպատյա հղկված սայրին, և արևի շողերի անդրադարձումները ուրախ վազվզեցին բակի տների պատերին: Այդ չտեսնված տեսարանից կուրանալով՝ ածելին այնպիսի աննկարագրելի ցնծության մեջ ընկավ, որ տեղնուտեղը լցվեց անսահման գոռոզությամբ:

-Մի՞թե այսպիսի շքեղությունից հետո ես պետք է վարսավիրի մոտ վերադառնամ,-բացականչեց ածելին: Ոչ մի դեպքում: Իմ կողմից կատարյալ անմտություն կլիներ իմ կյանքը կործանել՝ այդ անտաշ բռիների օճառած այտերն ու  ծնոտները մաքրելով: Մի՞թե իմ քնքուշ սայրի տեղն այդ սափրիչի մոտ լինելն է: Ամենևին ոչ:  Ես պետք է թաքնվեմ նրանցից մի ծածուկ տեղում:

Այդ պահից ի վեր նրա հետքը կորավ:

Ամիսներն անցնում էին: Վրա հասավ անձրևոտ  աշունը: Մենակությունից ձանձրանալով ՝ փախստականը որոշեց դուրս գալ իր կամավոր բանտարկությունից և մաքուր օդ շնչել: Նա զգուշորեն սայրը դուրս  հանեց ագուցարանից և հպարտորեն նայեց շուրջը: Բայց, ո՜վ սարսափ: Այդ ի՜նչ էր կատարվել: Քնքուշ սայրը կոպտացել էր՝ ժանգոտ սղոցի նմանվել, և այլևս չէր անդրադարձնում արևի ճառագայթները:

-Ինչո՞ւ ես տրվեցի գայթակղությանը,-դառնորեն լաց եղավ ածելին: Որքան էր ինձ փայփայում և խնամում բարի վարսավիրը: Ինչպե՜ս էր նա ուրախանում և հպարտանում իմ աշխատանքով: Իսկ հմա՞: Օ՜, աստված իմ, այս ի՞նչ եմ դարձել ես , սայրը մթնել է ու պատվել զզվելի ժանգով: Ես կործանված եմ, և ինձ փրկություն չկա:

Հեղինակ՝ Լեոնարդո դա Վինչի 

Առաջադրանքներ

1. Բացատրի՛ր մգեցված բառերը։ արտասովոր-անսովոր, տարօրինակ, Ածելի -Շատ սուր բերանով դանակ, ագուցարան – Ածելու պահոց:

2. Առակից դո՛ւրս գրիր ան- ժխտական նախածանցն ունեցող բառեր։ -աննկարագրելի, անսահման, անմտություն , անտաշ:

3. Նշի՛ր տրված բառերի ածանցները՝ կամավոր-ավոր, հպարտորեն-որեն, շքեղություն-ություն։ 

4. Գրի՛ր առակի փոխաբերական իմաստը։ Պետք չէր դավաճանել լավ ընկերներին և մեծամտանալ:

. 56-Գրի՛ առեք համեմատությունը.
ա) 6-ը հարաբերում է 5-ին այնպես, ինչպես 2-ը հարաբերում է5/3 -ին 6/5=2:5/3,
բ) 1-ը հարաբերում է 100-ին այնպես, ինչպես 10-ը հարաբերում է
1000-ին,1/100=10/1000
գ) 63-ը հարաբերում է 49-ին այնպես, ինչպես 45-ը հարաբերում է
35-ին,63/49=45/35
դ)2/7 -ը հարաբերում է 5-ին այնպես, ինչպես 4-ը հարաբերում է 70-ին:2/7:5=4/70

. 57- Փոխանակելով համեմատության միջին և եզրային անդամների
տեղերը` կազմե՛ք երեք նոր համեմատություն.
ա) 3 : 5 = 21 : 35, 3:21=5:35; 35:5=21:5 գ) ,9: 1/2=63:7/2, 63:1/2=7/2:9, 9:63=1/2:7/2
բ) 52 : 39 = 60 : 45, 52:60=39:45, 45:60=52:39 դ) 4/5:2/3=12:10, 2/3:12=4/5:10, 2/3:10=4/5:12

. 59-Գտե՛ք իրար հավասար հարաբերությունները և նրանցից համեմատությո՛ւն կազմեք.
ա) 15 : 35, 9 : 60, 3 : 7, – 15/35=3/7 գ)354/273,4/3,492/369
բ) 34 : 3, 306 : 27, 262 : 24 – 34/3=306/27, դ) 1/2:1/12; 3/4:1/9; 9:3/2 – 1/2:1/12= 9:3/2

. 60- Հետևյալ թվերից կազմե՛ք համեմատություններ.
ա) 4, 6, 12, 8, 4/8=6/12 գ)3 3/10; 2 1/5,120, 80,
բ) 15, 18, 6, 5, 5/15=6/18 դ) 5 1/2, 7 7/32, 6 2/3, 8 3/4

1.      Բառերն այբբենական կարգով դասավորի´ր:

 Դափնեվարդ, դժոխք, դաշույն, դադար, դաղձ, դողէրոցք, դդում, դյութել, դարպասապահ, դղրդյուն: Դադար, դաղձ, դաշույն, դարպասապահ, դափնեվարդ, դդում, դժոխք, դղրդյուն, դյութել, դողէրոցք

2. Տրված բառերի մեջ մտնող հնչյունները գրի՛ր (փակագծում տրված է, թե քանի հնչյուն կա):

Օրինակ՝

եղևնի (7) – յ, ե, ղ, ե, վ, ն, ի:

Տաթև (5)- տ, ա, թ, ե, վ ամենաերկար (11)- ա, մ, ե, ն, ա, յ, ե, ր, կ, ա, ր երևալ(7)- յ, ե,ր, ե, վ, ա, լ, որևէ (6)-վ, ո, ր , ե, վ, է, որկոր- վ, ո, ր, կ, ո, ր (6), անողնաշար (9)- ա, ն, ո, ղ, ն, ա, շ, ա ,ր։ 

3. Ուշադրություն դարձրո՛ւ առաջին շարքի բաղաձայնների արտասանությանը և փորձի՛ր կետերը փոխարինել համապատասխան հնչյուններով:

բ, պ, փ

գ, կ, ք

դ, տ, թ

ձ, ծ, ց

 ջ, ճ, չ

4. Ա և Բ խմբերի բառերը համեմատի՛ր (ուշադրություն դարձրո՛ւ, թե յուրաքանչյուր բառը քանի՞ վանկից է բաղկացած):

Ա. Տուն, սյուն, ձյուն, դիրք, զենք, մարդ:-միավանկ բառեր

Բ. Ատամ, արդյունք, ավազ, կառապան, հեռախոս, կառավարել, հեռուստացույց,բազմավանկ կենդանաբանություն:բազմավանկ բառեր

Մի անգամ ոստրեն ցանցն ընկավ ու ձկան հարուստ որսի հետ միասին հայտնվեց ձկնորսական խրճիթում:

-Այստեղ բոլորիս անխուսափելի կործանում է սպասվում,-տխուր մտածեց նա՝ տեսնելով, թե հատակին դատարկված կույտի մեջ իր դժբախտ եղբայրակիցներն առանց ջրի ինչպես են խեղդվում և ջղաձիգ թպրտում մահվան  տանջանքների մեջ:

Հանկարծ որտեղից որտեղ հայտնվեց մուկը:

-Լսի՛ր , բարի՛ մկնիկ,-աղերսեց ոստրեն: Բարի գործ արա, ինձ տար դեպի ծովը:

Մուկը հասկացող հայացքով զննեց նրան. Ոստրեն բացառիկ խոշոր ու գեղեցիկ էր, համ էլ դրա միսը պետք է որ հյութալի ու համեղ լիներ:

-Լավ,-պատրաստակամորեն ասաց մուկը՝ որոշելով ձեռք գցել ձրի ավարը, որն, ինչպես ասում են, իր ոտքով է եկել: -Բայց դու նախապես պետք է բացես քո խեցու փեղկերը, որպեսզի ինձ ավելի հարմար լինի քեզ տանել դեպի ծով: Հակառակ դեպքում ես ոչ մի կերպ չեմ կարողանա գործը գլուխ բերել:

Խաբեբան այնքան համոզիչ ու ոգեշնչված էր խոսում, որ նրա համաձայնությունից ուրախացած ոստրեն չնկատեց խարդավանքն ու վստահելով բացեց փեղկերը: Մուկը սուրուլիկ դնչով անմիջապես խցկվեց խեցու ներսը, որպեսզի ատամներն ավելի ամուր խրի խեցու մեջ: Բայց շտապելու պատճառով մոռացավ զգուշության մասին, և ոստրեն, զգալով, որ ինչ-որ բան այն չէ, հասցրեց շրխկացնելով փակել իր փեղկերը՝ թակարդի նման ամուր սեղմելով կրծողի գլուխը:

Մուկը ցավից բարձրաձայն ծվծվաց, իսկ մոտակայքում գտնվող կատուն լսեց ծվծվոցը, մի ցատկով վրա պրծավ խաբեբային ու հափռեց:

Ինչպես ասում են ՝ խորամանկիր, բայց պոչդ լա՛վ պահիր:

Հեղինակ՝ Լեոնարդո դա Վինչի

Առաջադրանքներ

1. Բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր մգեցված բառերը: ոստրե-Ծովային ուտելի կակղամորթ ,  խրճիթ-Խղճուկ տուն ,կործանում-Անկում, տապալում,  ջղաձիգ-Ջղաձգությունից առաջացած՝ ծագած:, զննել -Ուշադրությամբ նայել, քննաբար նայել, տնտղել, գործը գլուխ բերել-հաջողեցնել ,ոգեշնչված -թևավորված, բարձրաձայն-բարձր ձայնով

2. Ո՞րն է առակի ասելիքը, խորհուրդը: Առակի խորհուրդը նրանում է, որ խարդախություն անելուց պատրաստ եղիր արագ և արդար դատաստանի առաջ կանգնելու:

• 32-Մեկ աշխատանքային օրում, որը տևում է 8 ժ, խառատը պատրաստել է 384 մանրակ։ Գտե՛ք մանրակների քանակի հարաբերությունը դրանք պատրաստելու ժամանակին։ Ի՞նչ է ցույց տալիս այդ հարաբերությունը։ Լուծում 1) 384/8=48, 2) ցույց է տալիս 1 ժամում պատրաստված մանրակների թիվը:
• 34-Ինչի՞ է հավասար աստիճանի թեքությունը (բարձրության հարաբերությունը խորությանը), եթե նրա բարձրությունը 18 սմ է, խորությունը` 30 սմ: Լուծում 1)18/30=3/5)
• 38-Երկու մարդ թեյ են խմում։ Առաջինը 3 գդալ շաքարավազ է լցրել լիքը բաժակի մեջ, իսկ երկրորդը 2 գդալ՝ 3/4-ով լի բաժակի մեջ։ Նրանցից որի՞ թեյն է ավելի քաղցր: Լուծում ՝ 4/4:3=8/24: 3/4:2=9/24: 9/24 > 8/24 պատ.՝ 2-րդ բաժակում:
• 41-Գտե՛ք 5/7-ի հավասար մի կոտորակ, որի համարիչի և հայտարարի գումարը հավասար լինի 36-ի։ պատ.՝15/2
• 44-Երեք բնական թվերի գումարը 364 է։ Նրանցից մեկն ամենամեծ երկնիշ թիվն է։ Մյուս երկուսից մեկը մյուսից չորս անգամ մեծ է։ Գտե՛ք այդ թվերը։ պատ.՝ 52; 99;9208
• 48-Երկու մեքենաներ միաժամանակ իրար ընդառաջ դուրս եկան երկու քաղաքներից և3 1/4 ժ հետո հանդիպեցին։ Մեքենաներից մեկի արագությունը 60 կմ/ժ էր, իսկ մյուսինը՝ 40 կմ/ժ։ Գտե՛ք քաղաքների հեռավորությունը։պատ.՝ 325կմ
• 49- Գերանը սղոցով կտրելն արժե 50 դրամ: Ինչքա՞ն է պետք վճարելգերանը 6 մասի բաժանելու համար պատ.՝ 250 դր

Jack was a young sailor. He lived in England, but he was often away with his
ship.
One summer he came back from a long voyage and found new neighbours
near his mother’s house. They had a pretty daughter, and Jack soon loved her
very much.
He said to her, ‘My next voyage will begin in a few days’ time, Gloria. I love
you, and I’ll marry you when I come back. I’ll think about you all the time, and
I’ll write to you and send you a present from every port.’
Jack’s first port was Freetown in Africa, and he sent Gloria a parrot from
there. It spoke five languages.
When Jack’s ship reached Australia, there was a letter from Gloria. It said,
‘Thank you for the parrot, Jack. It tasted much better than a chicken.’
Words outside the 1000: parrot, sailor

A. Answer these questions.

1. Why did Jack make long voyages? Jack made long voyages because he was sailor.
2. Where. did Gloria live? Gloria lived in the neighborhood
3. Why did Jack think about Gloria all the time?Jack think about Gloria all the time Because he loves her
4. Where did Jack send Gloria the parrot from? Africa
5. Where did Jack get Gloria’s letter about the parrot. Australia
6. What did Gloria do to the parrot She ate the parrot.
   B. Which words in the story on page 4 mean the opposite of:

1. short- long 4. old- young 7. worse- better
2. last-first 5. little- much.
3. ugly – pretty 6.wine-
   C. Write this story. Put one word in each empty place. You will find all
   the correct words in the story on page 4.
   Freetown is a port in West Africa. Jack and another sailor from his ship
   went into a shop there and saw a beautiful bird. It was a red and grey parrot and
   it said ‘Hullo,’ to them. Jack said to his friend, ‘I’m going to send it to Gloria.
   She’s the daughter of my mother’s neighbour. It will be a nice present for her,’ Then
   Jack and his friend are at a restaurant and ate chicken and fried potatoes there.
   They tasted very good.

6

6. Ենթադրենք` տրված է մի թիվ: Նշանակե՛ք այն որևէ լատիներեն տառով և տառային արտահայտության տեսքով գրի՛ առեք.

ա) այդ թվի կրկնապատիկը, 2b

բ) այդ թվի կեսը, b/2

գ) այդ թվի երկու երրորդը,b*2/3

դ) այդ թվից հինգով մեծ թիվը, b+5

ե) այդ թվից 10-ով փոքր թիվը: b-10

7. Թվերի գրառումներում եղած տառերը փոխարինե՛ք թվանշաններով այնպես, որ ստացվեն ճիշտ անհավասարություններ.

ա) 973 > 455, գ) 944 > 123 , ե) 928 > 136, է) 9760 < 9762,

բ) 793 > 593, դ) 13 < 41, զ) 1239 > 1231, ը) 455 > 128։

8. Լրացրե՛ք աղյուսակը.

9. Կատարե՛ք հաշվումները, եթե a = 3.

ա) 3 ⋅ a + 386=395, գ) (17 – a) ⋅ 3=42, ե) (78 ։ a + 99 ։ a) ⋅ 5=295,

բ) 27 ։ a + 96 ։ a=41, դ) (6 ⋅ a + 3) ⋅ a=63, զ) a ⋅ 2 + a ⋅ 3 + a ⋅ 4=27։

10. Գտե՛ք տառային արտահայտության արժեքը, եթե a = 7, b = 5.

ա) 3 ⋅ a + 5 ⋅ b=46, գ) (a – b) ⋅ 4 + a ⋅ b=43 , ե) (a – 7) ⋅ 8 + (b – 5) ⋅ 4 = 0,

բ) 10 ⋅ (a + b) ։ 3=40, դ) 95 ։ b + 49 ։ a=26 , զ) (a – 7) ⋅ (b – 5)=0։

19. Զբոսաշրջիկը ճանապարհի կեսը և էլի 2 կմ անցել է ոտքով, մնացած ճանապարհի կեսը և էլի 4 կմ՝ մեքենայով, ինչից հետո նրան
    մնացել է անցնելու 12 կմ։ Քանի՞ կիլոմետր է ամբողջ ճանապարհը։ պատ.՝ 76կմ
20. AB հատվածի վրա նշված է մի C կետ։ Քանի՞ անգամ է AC և CB
    հատվածների միջնակետերի հեռավորությունը փոքր AB հատվածի
    երկարությունից։ պատ.՝ 2 անգամ

28. Գտե՛ք հարաբերությունը. ա) 3-ի և 5-ի=3/5,          գ)4/3 -ի և 8-ի=1/6,        ե)9/5 -ի և3/20 –ի=12,  բ) 6-ի և 3/2-ի=4       դ)1/2 -ի և  3/7-ի=7/6,      զ) 50/7-ի և10/49 –ի=35:
29. Գտե՛ք հարաբերությունը ա) 300-ի և 20-ի=15, գ) 5/4-ի և 2/3-ի=15/8, ե)37/100 -ի և 1/2ի=74/100,  բ) 15-ի և 245-ի=3/49,   դ)7/10 -ի և1/4 –ի=28/10, զ)7 1/2 -ի և18 9/16=40/99 -ի
    

31. 50 կգ կարմիր ներկն արժե 75000 դրամ, իսկ 85 կգ սպիտակ ներկը՝
    123250 դրամ։ Ո՞ր ներկի գինն է ավելի բարձր Պատ.՝ սպիտակ ներկը

                    Առաջին

1: Are you a teacher? B: Yes, I am.

2: Is your name Marcus? B: Yes, it is.

3: Are your children here? B: No, they aren’t.

4: Is this your suitcase? B: No, it isn’t.

5: Where are we? B: I think this is Oxford street.

6: Is it Saturday today? B: No, It ‘s Sunday.

7:  Are your friends from the UK? B: No, they are is from the US.

8: Hello, Maria. How are you? B: I’m are fine, thanks.

9: How old is Peter? B: I think he is is 30 years old.

10: Are David and Molly here? B: Yes, they’re next to the door.

                                      Երկրորդ

1He want to save money because he wants to buy a car.

2You sre not listening to me.

3My parents are looking for a new apartment.

4The victim  is not cooperating with the police.

5We have a plan to a trip to Japan.

6I wanted to cook fish for dinner.

7The water is boiling . You can put the pasta now.

8He is not training because he has health problems.

9I am not working at present. I’m unemployed.

10It is not raining now. We can go to the park.

ԻՆՔՆԱՍՏՈՒԳՈՒՄ

1,Որո՞նք են ՀՀ հարևան երկրները` հյուսիսից, հարավից, արևմուտքից, արևելքից, հարավ արևմուտքից, հարավ արևելքից։-ՀՀ հարևան երկրներն են՝հյուսիսից՝ Վրաստան,արևելքից՝ Ադրբեջան, հարավից՝ Իրան, արևմուտքից՝ Թուրքիա։

2. Թվարկիր ՀՀ մարզերը` մարզկենտրոններով։ՀՀ մարզերն են- Կոտայք-քաղաք Հրազդան, Գեղարքունիք- քաղաք Գավառ, Լոռի-քաղաք Վանաձոր,Շիրակ-քաղաք Գյումրի․ Տավուշ- քաղաք Իջևան Արագածոտն- քաղաք Աշտարակ,Արմավիր- քաղաք Արմավիր, Արարատ- քաղաք Արտաշատ, Վայոց Ձոր- քաղաք Եղեգնաձոր, Սյունիք-քաղաք Կապան։

3. Ո՞րն է ՀՀ ամենաերկար գետը։ Նշի՛ր քանի կմ է։ ՀՀ ամենաերկար գետը Ախուրյանն է, 200կմ երկարությամբ։

4. Ո՞րն է ՀՀ ամենաբարձր լեռը։ Նշի՛ր բարձրությունը։ ամենաբարձր լեռը Արագածն է, բարձրությունը՝ 4090 մետր։

5. Ո՞ր մարզը արտաքին սահման չունի։ Արտաքին սահման չունեցող մարզն է Կոտայքի մարզ։

6. Ո՞րն է ամենամեծ մարզը։ Ամենամեծ մարզն է Գեղարքունիքի մարզը։

7. Ո՞րն է ամենափոքր մարզը։ Ամենափոքր մարզն է արմավիրի մարզը։

8. Ո՞ր մարզն ունի ամենամեծ ցամաքային տարածքը։ Ամենամեծ ցամաքային տարածք ունեցող մարզն է Սյունիքի մարզը։

9. Ո՞րն է ամենախիտ բնակեցված մարզը։ Ամենախիտ բնակեցված մարզն է Արմավիրի մարզը։

10. Թվարկի՛ր` ո՞ր մարզերն են հարևան Երևանին։ Երևան քաղաքին հարևան մարզերն են՝ Կոտայք, Արագածոտն, Արմավիր, Արարատ։

11. Ո՞ր գետն է անցնում ՀՀ և Թուրքիայի սահմանով։ Է՞լ որ երկրի սահմանն է հատում այն։ՀՀ և Թուրքիա սահմանով անցնում է Ախուրյան գետը, որը միաձուլվում է Արաքս գետի հետ՝ ընթացքում հատելով Ադրբեջանի սահմանը։

12. Ո՞րն է ՀՀ հարավային մարզը։ՀՀ հարավային մարզը Սյունիքն է։

և13. Ո՞ր մարզերն են գտնվում ՀՀ հյուսիսում։՜Հյուսիսում գտնվող մարզերն են՝ Շիրակ, Լոռի, Տավուշ։

14. Թվարկի՛ր քո իմացած գետերը։ Նշի՛ր ո՞ր մարզերով են հոսում։ 1 -Հրազդան գետ- Գեղարքունիք, Կոտայք, Արարատ, 2-Որոտան-Սյունիք,3-Դեբեդ- լոռի, 4-Արփա-Վայոց ձոր, Գեղարքունիք, 5-Արաքս Արմավիր, Արարատ

15. Ո՞ր արքան է հիմնել Էրեբունի բերդաքաղաքը, ո՞ր թվականին։ Որտեղի՞ց է դա հայտնի։ էրեբունի բերդաքաղաքը հիմնել է Արգիշտի Ա թագավորը Ք․ա․ 782 թ․ այդ մասին իմանում ենք նրա կողմից թողնված սեպագիր արձանագրություններից։

16. Գյումրին ինչպիսի՞ քաղաք է համարվում։ Թվարկի՛ր նրա հին անվանումները։Կումայրի, Ալեքսանդրապոլ, Լենինական։

17. Ո՞ր արքայի օրոք է Հայաստանը դարձել քրիստոնյա երկիր, ո՞ր թվականին։ Հայաստանը դարձել է քրիստոնյա երկիր 301 թ․ Տրդատ Գ թագավորի օրոք։

18. Ո՞վ է Գրիգոր Լուսավորիչը։ Գրիգոր Լուսավորիչը հայ առաքելական եկեղեցու առաջին կաթողիկոսն է։

19. Թվարկի՛ր տեսարժան վայրեր, որոնք քեզ դուր են եկել։ Վահանավանք, Գառնի, Գեղարդ, Սևանավանք, Հաղարծին, Գոշավանք, Էջմիածին, Նորավանք, Խոր վիրապ, Տաթև։

1
Մի թագավոր է էլել։ Այս թագավորը մի որդի է ունեցել մինուճար։ Տղան որ հասել է, հայրն
ասել է.
― Որդի՛, ժամանակ է քեզ ամուսնանալու․ ո՞ւմ ես աչքադրել, ասա՛, գնանք նրան ուզենք, կամ
թե չէ մեզ կամք տուր, մենք ինքներս կընտրենք քեզ հարմար մի աղջիկ։
Որդին ասաց.
― Հա՛յր, ես միտք չունիմ աղջիկ ուզելու, իսկ եթե ուզելու լինիմ՝ պետք է այնպեսն ուզեմ, որ
հոր ու մոր ծնունդ չլինի։
Զարմանում է հայրը և ասում է.
― Այդպես բան անկարելի է։
Որդին ասում է.
― Անկարելի բան չկա, հա՛յր. Աստուծո ձեռին ամեն ինչ հեշտ է, նա կարող է քարերից էլ
մարդիկ շինել։
Քանի անգամ որ հայրն առաջարկում է որդուն ամուսնանալ, որդին միշտ այս է ասում, թե՝
հոր ու մոր ծնունդ ուզելու չէ։
Շատ որ ասում է որդին, և ասում է հավատալով և ոչ թե գիտությամբ՝ բանը դժվարացնելու
համար, թագավորն էլ է հավատում, որ կարելի բան է այդ, սկսում է փնտրել որդու ուզածի
նման մի աղջիկ։ Շատ է հարց ու փորձ անում, շատերն ասում են, որ լսել են, թե եղած է
այդպես բան, բայց իրանց աչքովը տեսած չեն և չգիտեն, թե որտե՛ղ կարոդ են մարդիկ ծառի
պես բսնել և չունենալ ո՛չ հայր և ո՛չ մայր։
Թագավորն իր որդու սիրույն համար ընկավ աշխարհքեաշխարհք և չոլեչոլ, շատ տեղ ման
եկավ, շատ տեղ հարց ու փորձ արավ, ոչինչ չգտավ։ Վերադարձին մի անտառի մեջ պատահեց
նրան մի ծերունի․ նրան էլ հայտնեց թագավորը, թե ինչի՛ է ման գալիս։ Ծերունին ասաց.
― Դրա համար հարկավոր չէ հեռու երթալ․ քո քաղաքի մոտ մի մեծ գետ կա, նրա ափին մի
եղեգնուտ կա, ուր մարդի ոտք ընկած չէ դեռևս, որովհետև այն տեղը սուրբ և անմատչելի է
համարվում, իսկ շատերն էլ կարծում են, որ այնտեղ աներևույթ ոգիք կան։ Կերթաս այնտեղ,
կընտրես եղեգներից ամենից գեղեցիկը, կկտրես չբանեցրած դանակով, կձգես ջուրը, և նա
իսկույն կդառնա աղջիկ՝ քո որդու հավանած։
Թագավորն ինչպես որ լսեց, այնպես էլ արավ։ Եղեգը աղջիկ դառավ և մնաց ջրի մեջ ընկղմած,
դուրս գալ ամաչեց, որովհետև մերկ էր։ Թագավորն ասաց.
― Սպասի՛ր այստեղ, ես քեզ համար հագուստ և աղախիններ կուղարկեմ, դու իմ հարսնացուն
ես․ քեզ պիտի ուզեմ իմ որդուս համար։― Այդ ասաց թագավորը և նրա անունն էլ դրավ
Եղեգնուհի, որ կնշանակե եղեգն աղջիկ

1. Բառարանի օգնությամբ բացատրիր եղեգնուտ-եղեգնատունկ, աներևույթ-անտեսանելի, անմատչելի-անհասանելի բառերը։
2. Պարզ նախադասություններով ներկայացրու 1-ին հատվածում նկարագրված դեպքերի հաջորդականությունը։
   ա) Մի թագավոր էր ապրում աշխարհում։
   բ) Որոշեց որդուն ամուսնացնել։
   գ) Որդին հրաժարվում է ամուսնանալ։ դ) Թագավորի որդին պատճառներ էր փնտրում։ ե)Աղջիկը պետք է ո՝չ մորից, ո՝չ հորից ծնված պետք է չլիներ։ զ) Թագավորը սկսեց այդպիսի աղջիկ փնտրել։ է) Թագավորը մի ծերունու խորհրդով գնաց եղեգնուտ։ ը)Այնտեղ մի եղեգ կտրեց։ թ)Եղեգը վերածվեց աղջկա։
3.  Վերնագրիր  հատվածը։<<Եղեգնուհու ծնունդը >>

2-րդ հատված

1. Դուրս գրիր անծանոթ բառերը և բացատրիր։
2.  Վերնագրիր  հատվածը։
3. Հատվածում գտիր հականիշ բառերով նախադասությունը և դուրս գրիր։
4. Շարունակիր նախադասությունները՝

• Աղջիկը լողալ չգիտեր, բայց…:
• Տղան ուզում էր այնպիսի աղջիկ, որ…:
• Բարին հաղթում է չարին, որովհետև…:

3-րդ հատված

1. Բացատրիր ուռկան, սաթ, խորշել, ընծա, ննջել բառերը:
2. Ի՞նչ է նշանակում բախտը փորձել դարձվածքը:
3. Գրիր այլ դարձվածքներ բախտ բառով:
4. Վերնագրիր հատվածը:

4-րդ հատված՝

1․Հատվածից դուրս գրիր անծանոթ բառերը և բառարանի օգնությամ բացատրիր:
2.Հատվածից դուրս գրիր եզակի թվով դրված 5 գոյական և դարձրու հոգնակի: Օրինակ՝ ձուկ-ձկներ, աղջիկ-աղջիկներ
3.  Հատվածից դուրս գրիր անձ և իր ցույց տվող գոյականներ։ Օրինակ՝
անձ ցույց տվող գոյականներ-աղջիկ, թագավոր, ․․․․
իր ցույց տվող գոյականներ- ծառ, փուշ,․․․

4․Այս հատվածում ինչը կփոխեիր և ինչո՞ւ:
5. Եթե դու լինեիր թագավորի փոխարեն, ի՞նչ կանեիր:
6. Վերնագրիր այս հատվածը բառով, բառակապակցությամբ և նախադասությամբ:

5-րդ հատված՝

1․Հատվածից դուրս գրիր անծանոթ բառերը և բառարանի օգնությամբ բացատրիր:
2․ Հատվածից դուրս գրիր Եղեգնուհուն նկարագրող հատվածները։
3․ Ինքդ կազմիր հարցեր և առաջադրանքներ հատվածի վերաբերյալ։

Գրիր քո կարծիքը ստեղծագործության վերաբերյալ, բնութագրիր հերոսներին, ի՞նչ սովորեցիր այս հեքիաթից։ Աշխատանքդ տեղադրիր բլոգում։

1. 1 Put the verbs into correct tense /Present, Present Continuous,Past and Future Tenses/ 

• Julia is reading in the garden.  Present Continuous,
• What will we have /are we having/for dinner tonight?  Future Tenses
• She has two sons. Present
• I stayed in Spain for 3 weeks last summer. Past
• The class begins at 9 every day. Present
• What are you eating at the moment? Present Continuous
• Next year we will have a new house.  Future Tenses
• She met her friends at her birthday party last month.  Past

2. Put some, any, many, much. 

• She has some books /some, any/ 
• I spend many days here. /many, much/ 
• Do you have any Brothers? /some, any/ 
• There are too much students in the class. /many, much/ 
• He hasn’t got any friends. /some, any/ 
• We didn’t earn much money this year. /many, much/ 
• There are some flowers here. /some, any/ 
• There were many cars on the road. /many, much/ 
• Please give me some water. /some, any/ 
• I am sorry, I don’t have much time /many, much/ 

Բայերը գրեք ներկա անորոշ ժամանակով, հիշեք, որ 3֊րդ դեմք եզակի թվում բային ավելանում է ֊s, -es-վերջավորությունը։ օրինակ` He plays the piano. 1. I love you.2. Ron speaks serious.3. She goes to school every day.4. We like tomatoes.5. The boy wants to play.6. You need to sleep.7. They agreed with me.8. She hears something strange.

Հետևյալ նախադասությունները դարձրեք հարցական, ժխտական (անցյալ ժամանակ֊Past tense, օրինակ` They worked in the garden. Did they work in the garden? They didn’t work in the garden. He had a cat. Did he have a cat? He didn’t have a cat. He was 10. Was he 10? He was not 10.

1. I was a student. Was i a student. i wasn’t a student:
   2. We made a cake. Did we make a cake .we didn’t make a cake:
   3 They saw a big car. Did they see a big car. they didn’t see a big car:
   4 You were 10 years old. Were you 10 years old. you are not 10 years old
   Ընտրիր ճիշտ տարբերակը:
   There are many pens on the table/ many, much/
   Is there any water in the glass? /some, any/
   He drinks much coffee. /many, much/
   There is some grass in the garden. /some, any/
   There is much snow in the yard. /many, much/
   There is some bread on the plate. /some, any/
   There are many trees in the garden. /many, much/
   There isn’t any coffee in the cup. /some, any/.

Գործնական քերականություն

Հրատարակված 11 Փետրվարի, 2023, հեղինակ՝ Մարինե Ամիրջանյան

Թվական անուն

1. Տրված բառակապակցություններից ամեն մեկի իմաստն արտահայտի՛ր մեկ բառով: Ի՞նչ է ցույց տալիս -սուն ածանցը:

            Երեք տասնյակ- եռեսուն, չորս տասնյակ-քառասուն, հինգ տասնյակ,- հիսուն, վեց տասնյակ,-վաթսուն, յոթ տասնյակ,-յոթանասուն,    ութ տասնյակ,-ութանասուն, ինը տասնյակ -իննսուն:

2. Զննի՛ր տրված բառաշարքերը և փորձի՛ր պարզել, թե բաղադրյալ թվականներից որո՞նք կից (միասին) գրություն ունեն, և որո՞նք՝ հարադիր (աոանձին):

            Ա. Տասնյոթ, քսաներեք, երեսունմեկ, քառասունվեց, հիսունչորս, վաթսունինը,  յոթանասունհինգ, ութսուներկու, իննսունինը:
            Բ. Հարյուր մեկ, երկու հարյուր քսանվեց, հինգ հազար վեց հարյուր երեսունյոթ, չորս միլիարդ ինը միլիոն յոթ հարյուր հազար վեց հարյուր յոթանասունյոթ և այլն:

3. Տրված թվականները գրի՛ր բառերով:

            65-վաթսունհինգ, 48-քառասունութ, 107-հարւյուր յոթ, 93-իննսուներեք, 6087-վեց հազար ութսունյոթ, 4321չորս հազար երեք հարյուր քսանմեկ, 786-յոթ հարյուր ութսունվեց

4. Պարզի՛ր, թե ինչպե՞ս է գրվում ինը:
— Ինն անգամ վաթսո՞ւն,- կրկնեց նա:
            Ինը տարի է՝ ընկերություն ենք անում:
            Ինը քսանից տասնմեկով է փոքր:
            Երկուսին գումարած ութ՝ ինը կլինի՞:
            Ինն ես ասում, բայց երկուսին գումարած ութ՝ տասը կլինի:
            Ինն ինչի՞ց է մեծ:
            Իննսուն տարի՞ է տևել այդ պատերազմը, թե՞ հարյուր:
            Տատս իննսունմեկ տարեկան է:

5. Փակագծում տրված թվականներն այնպես գրի՛ր, որ պատասխանեն ոչ թե քանի՞, այլ ո՞ր կամ ո՞րերորդ հարցին (ո՞ր ածանցով դարձրիր):

Օրինակ՝

(Հինգ) տարի է՝ դպրոց եմ գալիս: — Հինգերորդ տարին է՝ դպրոց եմ գալիս:

            Տասներորդ օրն է, որ բակ չեմ իջել:
            Երրորդ դասարանցի քույրիկս երկու տարով փոքր է ինձնից:
            Երկիր թռչող յուրաքանչյուր երկրորդ նավն ինձ հյուրեր է բերում:
            Խաղի երեսունհինգերորդ րոպեում եղբայրս գոլ խփեց:
            Մեկից սկսած յուրաքանչյուր տասներկուերորդ թիվն առանց մնացորդի կբաժանվի    տասներկուսի:
            Յուրաքանչյուր չորրորդ ամսվա քսանութերորդ օրը նվիրում էր աշխատանքային     սեղանն ու պահարանը կարգի բերելուն:
            Կյանքի ութսուներկրորդ տարում որոշեց հեծանիվ քշել:
            Արդեն տասնվեցերորդ դարում գեղասահքի սիրահարներ կային Հոլանդիայում:
            Իմ առաջին գործը քեզ սիրով օգնելն Է:

Առարկաների թիվ կամ թվային կարգ ցույց տվող բառերը թվականներ են: Մեկից մինչև հարյուր բաղադրյալ թվականների բաղադրիչները միասին են գրվում, իսկ հարյուր մեկից սկսած՝ առանձին:
Թվային կարգ ցույց տվող թվականները կազմվում են -րորդ (=երորդ) ածանցով:

Ինչ է բնությունը. կենդանի և անկենդան բնություն

Опубликовано 8 августа, 2018 автором Իվետա Ջանազյան

Բնությունն ամբողջ նյութական աշխարհն է: Այն բաղկացած է կենդանի և անկենդան բաղա­դրիչներից: Բույսերը և բոլոր կենդանի օրգանիզմնե­րը՝ ներառյալ մարդը, կենդանի բնության մարմիններ են: Արեգակը, մոլորակները, աստղերը, քարը, գրիչը, քանոնը և այլն անկենդան բնության մարմիններ են։

Ի տարբերություն մյուս կենդանիների՝ մարդն օժտված է բանականությամբ և բնության բարիքնե­րը կարողանում է տնօրինել ըստ իր նպատակների։ Այդ պատճառով բնության վերաբերյալ գիտելիքնե­րը մեծ դեր ունեն մարդու կյանքում’ առաջին հերթին բնությունը պահպանելու նպատակով: Բնությունը ուսումնասիրվում է տարբեր գիտությունների կողմից: Բնությունն ուսումնասիրող գիտությունների խումբը կոչվում է բնագիտություն:

Բնության մեջ մշտապես կատարվում են բազմապի­սի փոփոխություններ: Երկնքում իր դիրքն է փոխում Լուսինը, կայծակն է փայլատակում, անձրև է տեղում, երբեմն անձրևից հետո ծիածանն է հայտնվում, հա­տակին թափված ջուրն է գոլորշանում, ժանգոտում է երկաթե մեխը: Այս փոփոխությունները բնության երևույթներ են:

Բնության յուրաքանչյուր երևույթ ունի իր առաջաց­ման պատճառները և առաջացնում է իր հետևանքնե­րը: Օրինակ’ ցերեկվա և գիշերվա հերթափոխության պատճառը Երկրի պտույտն է իր առանցքի շուրջ, իսկ տարվա եղանակների փոփոխությունները հետևանք են Արեգակի նկատմամբ Երկրի դիրքի փոփոխության: Մարմինների ցած ընկնելու պատճառը Երկրի ձգողու­թյունն է: Քամու առաջացման պատճառներից է օդի անհավասարաչափ տաքացումը: Օդի ջերմաստի­ճանի իջնելու պատճառով ձմռանը ջուրը սառչում է: Գարնանը ձնհալը օդի ջերմաստիճանի բարձրանալու հետևանք է: Այս օրինակները միաժամանակ հաստա­տում են, որ բնության երևույթները փոխադարձաբար կապված են:

Ուսումնասիրելով «Բնագի­տություն» առարկան՝ դուք պատկերացում կկազմեք բնության զանազան երևույթների և դրանց առաջաց­ման պատճառների մասին, կարևոր տեղեկություններ կստանաք Տիեզերքի, Երկրի կառուցվածքի, բուսա­կան և կենդանական աշխարհների, մթնոլորտի, ջրո­լորտի և այլնի վերաբերյալ:

Առաջադրանք

1. Նկարագրեք որևէ երևույթ և նշեք դրա առաջացման պատճառներն ու առաջացրած հետևանքները։
   Ծիածանի առաջացման պատճառը արևի ճառագայթների թափանցումն է անձրևակաթիլի միջով:

1. Ըստ ներքևում բերված նկարների՝ աղյուսակում գրեք կենդանի և անկենդան բնության մարմինների անուններ:

Լրացուցիչ նյութ — հետաքրքիր մուլտֆիլմ բնության, կենդանիների, Երկիր մոլորակի մասին:

19.05.2022

Թեստ7

Ո՞րն է այն վեցանիշ թիվը, որի տասնավորը 2 է, հազարավորը՝ 4, իսկ մյուս բոլոր թվանշանները՝ 3։

1) 433323

2) 433332

3) 334323

4) 343246

2. Ո՞ր շարքում են թվերը դասավորված նվազման կարգով․

1) 1, 22, 333, 4444, 5555

2) 1001, 101, 100001, 212

3) 1021, 1020, 1002, 2

4) 23, 22, 18, 19

3.Ո՞ր շարքի բոլոր թվերն են պատիկ 2-ին․

1) 2, 4, 6, 1, 8

2) 4, 8, 14, 24, 1022

3) 23, 4, 6, 88, 22, 12

4) 201, 222, 2222, 2, 22222

4. Քանի՞ մետր է 2/5 կիլոմետրը։

1) 300

2) 400

3) 2500

4) 100

5. Գտի՛ր թիվը, որը 6-ի բաժանելիս ստացվում է 5 թերի քանորդ և 3 մնացորդ։

1) 31

2) 32

3) 33

4) 34

6. Ո՞րն է թվի գրության 2-րդ կարգի կարգային միավորը։

1) 1

2) 10

3) 2

4) 20

7.Ինչպե՞ս կփոխվի երկու թվերի գումարը, եթե գումարելիներից մեկը մեծացնենք 12-ով։

1) Կմեծանա 24-ով

2) Կմեծանա 12-ով

3) Կփոքրանա 12-ով

4) Կփոքրանա 24-ով

8․Ընտրիր այն թվանշանը, որը տեղադրելով աստղանիշի փոխարեն՝ կստացվի ճիշտ անհավասարություն․ 8տ 640կգ > 8տ *50կգ։

1) 7

2) 8

3) 6

4) 5

9.Ընտրիր այն պատասխանը, որն արտահայտում է 5 ժամ 25 րոպեն րոպեներով.

1) 335

2) 325

3) 525

4) 75

10. Ջրավազանում կար 2400 լիտր ջուր։ Այգին ջրելու համար օգտագործվեց դրա 3/8 մասը։ Քանի՞ լիտր ջուր մնաց ջրավազանում։

1) 1000

2) 1500

3) 900

4) 1600

11-րդից 15-րդ առաջադրանքների համար հաշվիր պատասխանը և գրի՛ր համապատասխան տեղում։

11. Գրիր երկու քառանիշ թիվ, որոնք բաժանվում են և՛       2000, 9000               5-ի և՛ 10-ի։

12. Ուղղանկյան երկարությունը 15 մ է, իսկ լայնությունը կազմում է նրա 2/3-րդ մասը։ Գտիր ուղղանկյան պարագիծը։ 50մ

13.Լրացրու բաց թողնված բառը(բառերը) Հատվածն ուղղի այն մասն է, որն ունի սկիզբ և վերջ ։

14. Հաշվիր 125-12*10+6։(1+2)= 7արտահայտության արժեքը։

15. Պարկում կա 7 կանաչ, 9 դեղին և 15 կարմիր մատիտ։ Առանց նայելու ամենաքիչը քանի՞ մատիտ պետք է հանել, որպեսզի դրանցից գոնե մեկը լինի դեղին։

16.Նույն չափի չորս անոթներում լցրել են տասներկու լիտր հեղուկ։ Քանի լիտր հեղուկ կտեղավորվի այդպիսի 10 անոթներում։ Պատ․ 30

17.Երեք իրար հաջորդող բնական կենտ թվերի գումարը 225 է։ Որո՞նք են այդ թվերը։ Պատ․74, 75, 76

17.05.2022

Խնդրներ

1. 3 սագն ու 4 բադը կշռում են 4կգ 600գրամ, իսկ 4 սագն ու 3 բադը կշռում են  4կգ 500գրամ: Որքա՞ն է կշռում 1 բադը և 1 սագը: 700 և 600 գր

2. Տուփում կան 10 կարմիր, 15 կապույտ և 20 կանաչ
մատիտներ։ Մթության մեջ տուփից ամնաքիչը քանի՞
մատիտ վերցնելով՝ կարելի է համոզված լինել, որ դրանց
մեջ կա գոնե մեկ կապույտ մատիտ։

3. 345 թվանշաններից մի քանիսի միջև տեղադրել
թվաբանական գործողությունների նշաններ այնպես, որ
արդյունքում ստցվի 22։ 5-3+4×5=22

4. Արմենը գումարեց յոթ թիվ և ստացավ 2018։ Այդ թվերց
մեկը 208-ն է։ Նա 208-ը փոխարինեց 209-ով և նորից
գումարեց բոլոր թվերը։ Ի՞նչ ստացավ Արմենը արդյունքում։2019

5. Այգեպանը 5 օրվա ընթացքում հավաքեց 60 դույլ խնձոր՝ ամեն օր հավաքելով նախորդ օրվանից 2 դույլով ավել: Այգեպանը քանի՞ դույլ խնձոր հավաքեց երրորդ օրը: 12 դույլ

6. Զարթուցիչը 4 վայրկյանում զարկում է 3 անգամ: Քանի՞ վայրկյանում այն կզարկի 9 անգամ: 12վրկ

7. Կրկեսում ելույթ էին ունենում 2 և 3 ակնանիի 8-2 և 7-3 ակնանի

8. 86մ ժապավենը բաժանե՛ք երկու այնպիսի մասերի, որ մեկը մյուսից 16մ-ով երկար լինի։ 35 և 51 մ

05.05.2022

Գիտելիքների ստուգման թեստ

1. Գտիր այն թիվը, որը պարունակում է 4 հազարյակ, 7 տասնյակ և 8 միավոր

1)478         2)4078        3)4708      4)4780։

2. Գտիր ամենամեծ   երկնիշ   և  ամենափոքր հնգանիշ  թվերի գումարը: 

1)  10099           2)  10010              3)  100098            4)  99

3.Ինչպե՞ս կփոխվի երկու թվերի արտադրյալը,  եթե արտադրիչներից մեկը մեծացնենք 8 անգամ, իսկ  մյուսը  թողնենք նույնը: 

1)  կմեծանա  8 անգամ                2)  կփոքրանա 8 անգամ                                                 3)  կփոքրանա  8-ով                     4)  կմեծանա 8-ով              5) նույնը կմնա:

4. Գտի՛ր 9729 թիվը  1000-ի   բաժանելիս ստացված մնացորդը: 

1)   9                  2) 29           3)   729                4)   0          

5.  6556 > 65*6 արտահայտության մեջ աստղանիշի փոխարեն ո՞ր թիվը պետք է գրել, որ ստացվի ճիշտ անհավասարություն:

1) 6                    2) 7                      3) 8                      4) 4             5) 5:

• Ո՞ր շարքում են թվերը դասավորված  աճման  կարգով: 

1)   1345, 1356, 1467, 1678

2)   6976, 6965, 6854, 6010

3)   4343, 5787, 1563, 8921

4)   5257, 5563, 6739, 352

5)   8276, 8735, 3459, 9988:

7.   Եթե 6 տ 4 ց 5 կգ –ը արտահայտենք կլիլոգրամներովգրամներով, ի՞նչ թիվ կստանանք: 

1.  6405    2)6450                 3) 6045       4)645

8. 120 թվի 5/6  մասը կլինի

1)52  2) 144                  3) 100                  4) 20           5) 2

9.    64 սմ պարագիծ ունեցող քառակուսու կողմի երկարությունը կլինի

1. 6                     2) 8             3) 32           4) 16:

10.           616×50-84210։70+163  արտահայտության արժեքը կլինի

1) 29434            2) 29400              3)29760               4) 29597   

11. Թվային հաջորդականությունը կազմված է հետևյալ կանոնով. առաջին անդամը 1 է, երկրորդ անդամից սկսած յուրաքանչյուր անդամը հավասար է իր նախորդի և 3 թվի գումարի կրկնապատիկին: Գրիր այդ հաջորդականության հինգերորդ անդամը: պատ 106

12. Գրիր ամենամեծ  քառանիշ թիվը, որը բաժանվում է և՛ 5-ի, և՛ 2-ի : պատ 9990

13․ Քառակուսու մակերեսը 49 քառակաուսի մետր է։ Գտի՛ր քառակուսու պարագիծը։ պատ 28m

14.  Տրված թվայն հաջորդականությունում օրինաչափություն գտիր և գրիր հաջորդ թիվը:

10,   18,   26,  34,   42,  50

 15.Քառակուսի հողամասի երեք կողմը շրջապատված է 48 մետր երկարություն ունեցող ցանկապատով։ Գտե՛ք հողամասի մակերեսը։ պատ 256

  16. Ուղղանկյան լայնությունը   26 սմ է,  իսկ երկարությունը 2 անգամ մեծ է լայնությունից: Գտիր այդ ուղղանկյան  պարագիծը։ պատ 156

17. Արկղում կար 30 միատեսակ գնդակ։ Արկղից հանեցին դրանց  5/6 մասը։ Քանի՞ գնդակ մնաց արկղում։ պատ 5

02.04.2022

Թեմա՝ Թիվը գտնելը, երբ հայտնի է նրա մասը

1. Գտիր այն թիվը, որի

Օր. 1/2 մասը 30  է   

30×2=60                  

1/4 մասը 164 է  -656                   

1/100 մասը  3000  է   -300000        

1/4  մասը 20 է  -80                     

1/8 մասը 12 է   -96                    

1/10 մասը 16 է   -160                  

1/40 մասը 1 է   -40                    

2. Թվի 1/4 մասը 60 է։ Ո՞րն է այդ թիվը։     240

3. Անահիտը գնել էր 800գ  շաքարավազ, որի 1/2 մասն օգտագործեց  թխվածքաբլիթ պատրաստելու համար։ Որքա՞ն շաքարավազ օգտագործեց  թխվածքաբլիթի  համար։ պատ 400g

4. Դավիթը տնից դպրոց հասնելու համար պետք է անցնի  500մ ճանապարհ։ Ճանապարհի  1/5  մասը անցնելուց  հետո քանի՞ կիլոմետր կմնա նրան դեռ անցնելու։ պատ 400m

5. Թվի 1/2 մասը հավասար է 40-ի: Ինչի՞ է հավասար այդ թվի 1/8 մասը:  պատ 10                                   

6. Ամբողջ ճանապարհի 4/ 9 մասը անցնելուց հետո ո՞ր մասը կմնա անցնելու։    պատ 5/9

7. Ամբողջ ճանապարհի 2/ 5 մասը անցնելուց հետո ո՞ր մասը կմնա անցնելու։    պատ 3/5

26.04.2022

Թեմա՝ Թվի մասը գտնելը

1. Հաշվի՛ր
   • 30-ի 1/2   մասը -15
   • 164-ի 1/4 մասը-41
   • 3000-ի 1/100 մասը-30
2. Հաշվի՛ր
   • 420 դրամի 1/6 մասը-70
   • 360 լ-ի 1/12 մասը- 30
   • 480 կմ-ի 1/16 մասը-30
3. Գտի՛ր այն թիվը, որի
   • 1/10 մասը 18 է-180
   • 1/6 մասը 20 է-120
   • 1/9 մասը 22 է-198
4. Արտահայտի՛ր նշված միավորներով
   • 1/25 մ = 40 մմ
   • 1/40 ց =  2500 գ
   • 1/8 օր =  3ժ
5. Գտի՛ր նշված թվի նշված մասը
   • 120-ի 5/6 մասը-100
   • 34-ի 1/2 մասը-17
   • 250 -ի 12/25 մասը-120
   • 144-ի 7/12 մասը-84

Թեսթ 9

Կարդա՛ տեքստը և պատասխանի՛ր տրված հարցերին:

Եզոպոսը համաշխարհային առակագրության խոշոր դեմքերից է: Նրա առակներով է պայմանավորված համաշխարհային գրականության մեջ առակագրության՝ որպես առանձին ժանրի զարգացումը: Եզոպոսի մասին կենսագրական տեղեկությունները շատ սուղ են: Ամենահին հիշատակությունը V  դարի հույն պատմիչ Հերոդոտոսինն է, որից ենթադրվում է, որ նա ապրել է մ. թ. ա. VI  դարում, Սամոս քաղաքում, եղել է ստրուկ և սպանվել է Դելփիքում: Ենթադրություններ կան, որ նա հույն էր` Թրակիայից կամ Փռյուգիայից: Եզոպոսի մասին շատ զրույցներ և ավանդություններ են պահպանվել: Դրանցից թերևս ամենահիշարժանը հետևյալն է.

Մի օր, Քսանթոսը ցանկանալով ճաշկերույթ տալ ի պատիվ աշակերտների՝ Եզոպոսին կարգադրեց, որ գնա աշխարhի ամենից լավ բանը գնի շուկայից և համեղ ճաշ պատրաստի:

-Շատ լավ, տե՛ր,-ասաց Եզոպոսը և գնաց:

Ճաշի ժամին յուրաքանչյուր աշակերտի առաջ մի աման լեզու էր դրած:

– Ի՞նչ է սա,-հարցրեց Քսանթոսը զարմացած:

-Լեզու, տեր իմ:

-Մի՞թե սա է աշխարհի ամենալավ բանը, հիմար,-գոռաց Քսանթոսը:

-Ասացեք, տեր իմ,-պատասխանեց Եզոպոսը,-ի՞նչ կա աշխարհում ավելի լավ , քան լեզուն. լեզուն է հասարակական կյանքի շաղկապը, ճշմարտության և իմաստության գործիքը, գիտությունների բանալին: Առանց լեզվի ինչպե՞ս կզարգանար ուսումն ու գիտությունը, առանց լեզվի ինչպե՞ս մարդիկ միմյանց պիտի հայտնեին իրենց ուրախությունը կամ վիշտը, իրենց հուզող մտքերը:

Բոլոր աշակերտները, նրանց հետ նաև Քսանթոսը, հավանություն տվեցին Եզոպոսի բացատրությանը:

Մի ուրիշ անգամ Քսանթոսն ասաց Եզոպոսին.

-Եզոպո՛ս, գնա շուկա և այս անգամ աշխարհի ամենավատ բանը բեր մեզ համար:

Եզոպոսը գնաց շուկա և դարձյալ լեզու բերեց: Քսանթոսը բարկությունից իրեն կորցրել էր:

-Հանդարտվե՛ք ,տեր իմ, -ասաց Եզոպոսը,-ի՞նչ կա աշխարհում ավելի վատ, քան լեզուն. դրանով են կործանվում ամբողջ պետություններ, դրանով են կատարվում բոլոր ստերը, կեղծիքներն ու բամբասանքները, դրանով են մարդիկ վիրավորական խոսքեր ասում միմյանց և դրանով են , վերջապես, թագավորները արձակում իրենց անարդար հրամանները: Լեզուն, տեր իմ, աշխարհի ամենալավ և ամենավատ բանն է, նայած , թե ում բերանի մեջ է գտնվում այն, նայած, թե ով է լեզվի տերը:

-Դու հաղթեցիր, Եզոպոս,-ասաց Քսանթոսն իր զայրույթը զսպելով:

Եզոպոսի առակները սրամիտ են, լի իմաստությամբ, մարդկային արժանապատվությամբ և ունեն փիլիսոփայախրատական նշանակություն:
Մեզ հասած եզոպոսյան առակների հիմնական ժողովածուն (500-ից ավելի առակներ) կազմվել է I–II դարերում: Հին Հունաստանում ծագել է «եզոպոսյան լեզու» արտահայտությունը, երբ թե՜ բանավոր, թե՜ գրավոր խոսքում մտքերը Եզոպոսի նման արտահայտում են քողարկված, փոխաբերական արտահայտություններով: Հայ գրականության մեջ եզոպոսյան լեզուն վարպետորեն օգտագործել է առակագիր Վարդան Այգեկցին:

V դարում հայերն արդեն ծանոթ էին եզոպոսյան առակներին: Դրանք հայերեն առաջին անգամ լույս են տեսել 1818 թ-ին, Վենետիկում:

1.Տեքստի բառերից 4-ում բաց թողած տառի փոխարեն  գծիկ է դրված: Լրացրո՛ւ բաց թողած տառերը և ներկիր որևէ գույնով: աշխարhի, մարդիկ , թագավորները

2.Տեքստում ընդգծի՛ր Եզոպոսից մեզ հասած տեղեկությունները:

3.Որպես աշխարհի լավ բան, Եզոպոսն ընտրել էր լեզուն, որովհետև`

ա . Լեզվի միջոցով են մարդիկ հայտնում իրենց ուրախությունը, վիշտը կամ հուզող մտքերը:

բ. Լեզվով են կատարվում բոլոր ստերը, կեղծիքները և բամբասանքները:

գ. Լեզուն ամենակարևոր օրգանն է:

դ. Լեզվի միջոցով են թագավորները անարդար հրամաններ արձակում:

4.Ինչո՞ւ Քսանթոսը Եզոպոսին ուղարկեց շուկա՝ աշխարհի ամենալավ բանը բերելու:

ա. Ցանկանում էր հետաքրքիր ընթրիք ունենալ:

բ. Ուզում էր տեսնել՝ ինչ կբերի Եզոպոսը:

գ. Ցանկանում էր ճաշկերույթ տալ՝ ի պատիվ աշակերտների:

դ. Ինքը չէր կարող գնալ:

5. Երկրորդ անգամ Քսանթոսն ի՞նչ խնդրեց բերել շուկայից: -Եզոպո՛ս, գնա շուկա և այս անգամ աշխարհի ամենավատ բանը բեր մեզ համար:

6.Տեքստից ելնելով գրիր, թե ինչո՞ւ է լեզուն աշխարհի ամենալավ բանը: լեզուն. լեզուն է հասարակական կյանքի շաղկապը, ճշմարտության և իմաստության գործիքը, գիտությունների բանալին: Առանց լեզվի ինչպե՞ս կզարգանար ուսումն ու գիտությունը, առանց լեզվի ինչպե՞ս մարդիկ միմյանց պիտի հայտնեին իրենց ուրախությունը կամ վիշտը, իրենց հուզող մտքերը:

7. Լեզվի մասին ի՞նչ առածներ գիտես, գրի՛ր երկու առած: Օձը բնից լեզով կհանի։ Թրի կտրածը կլավանա ,լեզվի կտրածը ՝չի լավանա

8. Որպես աշխարհի ամենավատ բան, Եզոպոսն ընտրել էր լեզուն, որովհետև`

ա. Լեզվով մարդիկ վիրավորական խոսքեր են ասում միմյանց:

բ. Լեզուն կարևոր օրգան չէ:

գ. Առանց լեզվի էլ կլինի ապրել:

դ. Լեզուն թաց և լպրծուն է:

9. Տեքստում կարմիր ներկի՛ր մեկ հարցական նախադասություն:

10.Տեքստից դուրս գրիր  հոգնակի թվով օգտագործված գոյականները / առարկա, անձ ցույց տվող բառերը կոչվում են գոյականներ/  և առանձնացրու հոգակիի վերջավորությունը:

Օրինակ՝ սեղաններ-սեղան, զրույցներ-զրույց, աշակերտ- աշակերտներ, մարդ-մարդիկ, սուտ-ստեր, կեղծիք- կեղծիքներ, բամբասանք- բամբասանքներ

11.Տրված նախադասության մեջ բաց է թողնված մեկ կետադրական նշան, կարդա՛ նախադասությունը և դի՛ր բաց թողնված նշանը:

Եզոպոսին կարգադրեց, որ գնա շուկա և գնի աշխարհի ամենից լավ բանը:

12.Ո՞ր բառն է շավիղ բառի հոմանիշը:

ա Հյուսել

բ. Շարել

գ. Կածան

դ. Տավիղ

13.Տրված բառերից որի՞ դիմաց է սխալ նշված կազմությունը:

ա. Ճաշ-պարզ

բ. Թագավոր-ածանցավոր

գ. Վիշտ-բարդ

դ. Գիտություն-ածանցավոր

14.Փակագծերում տրված բառերը ձևափոխելով` տեղադրի՛ր բաց թողած տեղերում:

Եզոպոսի ծննդյան և մահվան թվականները հայտնի չեն, ենթադրվում է, որ նա ապրել է մ.թ.ա. 6-րդ դարում : (մահ, դար)

15. Համացանցից ընտրիր Եզոպոսի առակներից ևս մեկը, կարդա, գրավոր պատմիր (համառոտ):

22.04.2022

Աշխատանքը կատարում ենք բլոգում

1)Ո՞րն է այն վեցանիշ թիվը, որի տասնավորը 6 է, հազարավորը՝ 4, իսկ մյուս բոլոր թվանշանները՝ 3։

• 362433
• 334363
• 433336
• 34363

2)Որքանո՞վ կմեծանա երկնիշ թիվը, եթե նրա գրությանը ձախից կցագրենք 7 թվանշանը։

• 7-ով
• 70-ով
• 700-ով
• 7000-ով

3)Գտիր այն թիվ, որը 18-ի հնգապատիկից մեծ է 24-ով։

• 90
• 114
• 42
• 2160

4)Ընտրիր այն թվանշանը, որը տեղադրելով աստղանիշի փոխարեն՝ կստացվի ճիշտ անհավասարություն․ 8տ*50կգ>8տ7ց

• 1
• 8
• 6
• 2

5)Ո՞ր շարքում են թվերը դասավորված աճման կարգով․

• 7894,6532,4231,360,50
• 48,560,2006,4567,4569
• 361,561,4896,48962,1
• 7,19,29,38,45,9,77

6)8ժ40ր-ն արտահայտիր րոպեներով։

• 480
• 840
• 520
• 48

7)Գտիր անհայտ բաղադրիչը. 360- * =210

• 570
• 150
• 75600
• 3

8)Հաշվիր ուղղանկյան պարագիծը, եթե հայտնի է, որ նրա լայնության և երկարության գումարը 46 սմ է։ պատ․ 92սմ

9)Հաշվիր 6սմ 4մմ, 7սմ 9մմ, 7սմ8մմ և 8սմ կողմերով քառանկյան պարագիծը։Պատ․ 293մմ

10)Ըստ օրինաչափության՝ գտիր տրված հաջորդականության հերթական անդամը։45, 445, 845, 1245

11)Հաշվիր 14•(400-568:4)-16480:(5•8) արտահայտության արժեքը 3612-412=3200

12)Ո՞ր պատկերի 3/5 մասն է գունավորված։

1)

2)

3)

13) Քանի՞ րոպե է 4/5 ժամը

• 48ր
• 75ր
• 45ր
• 54ր

14)Քառակուսու պարագիծը 32 սմ է։ Որքա՞ն է այդ քառակուսու մակերեսը։ Պատ․ 64

15) Հաշվի՛ր 9դմ 4սմ, 3դմ9սմ և 6դմ 7սմ հատվածներով բեկյալի երկարությունը։ 200

16)Ինչպե՞ս կփոխվի երկու թվերի գումարը, եթե գումարելիներից մեկը մեծացնենք 12-ով։

1) Կմեծանա 24-ով

2) Կմեծանա 12-ով

3) Կփոքրանա 12-ով

4) Կփոքրանա 24-ով

17)Ո՞րն է թվի գրության 2-րդ կարգի կարգային միավորը։

2) 10

3) 2

4) 20

21-22.04.2022

Մաս և ամբողջ

1. Արտահայտիր․

Օրինակ՝ 1 սմ-ը  մետրով

Քանի որ 1 մ=100 սմ, ուստի՝

1 սմ= 1/100 մ։

• 1 դմ-ը մետրով 1/10
• 1 մ-ը կիլոմետրով 1/1000
• 1 մմ-ը սանտիմետրով 1/10
• 1 կգ-ը տոննայով1/1000
• 1 ց-ը տոննայով 1/10
• 1 գ-ը կիլոգրամով։ 1/1000

Օրինակ՝ 1 վ-ը  արտահայտիր  րոպեով՝

Քանի որ 1 ր=60վ, ուստի

1 վ= 1/60 ր

• 1 ժ-ը    օրով 1/24
• 1 ր-ն   ժամով 1/60
• 1 տարին դարով։ 1/100

2. Ինչի է հավասար  նշված  մասը։

Օրինակ՝  հազարերորդ տոննան

1 տ=1000 կգ, ուրեմն՝ 1/1000տ=1 կգ

• 1 հազարերորդ  1/1000 կիլոգրամը=1գ
• 1 հազարերորդ  1/1000   կիլոմետրը= 1մ
• 1 քսանչորսերորդ  1/24 օրը=1ժ
• 1վաթսուններորդ  1/60  մասը=1ր
• 1 տասներկուսերորդ  1/12  տարին= 1ամիս

3. Գտիր թվի նշված մասը։

• 160-ի   1/4-րդ մասը -40
• 250-ի   1/5-րդ մասը-50
• 3000-ի   1/10-րդ մասը-300
• 180-ի   1/9-րդ մասը-20

4. Հաշվիր։

• 245 կգ-ի  1/5-րդ մասը-49կգ
• 24 ժ-ի   1/4-րդ մասը-6ժ
• 210 դրամի  1/7-րդ մասը-30դր

5. Արտահայտիր նշված միավորներով

• 1/6  ժ= 10ր
• 1/5  կմ = 200մ
• 1/12  օր = 2 ժ
• 1/4 տարի = 3ամիս
• 1/10  ց = 10կգ
• 1/20  մ =5 սմ

18.04.2022

Ճանապարհ, ժամանակ, արագություն

Մարմնի շարժման արագությունը  միավոր ժամանակում  նրա  անցած ճանապարհն է ։

70կմ/ժ  արագություն ասելով հասկանում ենք, որ մարմինը          1ժ-ում անեցել է 70կմ ճանապարհ։

Արագություն = Ճանապարհ : ժամանակ

Ճանապարհ= Ժամանակ  · Արագություն

Ժամանակ= Ճանապարհ ։  Արագություն

Խնդիրներ

• Բեռնատարը 740 կմ ճանապարհի առաջին 320կմ-ն անցավ 80կմ/ժ արագությամբ, իսկ մնացած մասը՝ 60կմ/ժ  արագությամբ։ Բեռնատարը քանի՞ ժամում  անցավ  այդ  ճանապարհը։1․ 740-320=420, 2.320:80=4, 3.420:60=7,4. 7+4=11, Պատ․11ժ
• Գնացքը 2 օրում միևնույն արագությամբ անցավ 1620կմ ճանապարհ։ Առաջին օրը  նա ճանապարհի վրա  ծախսեց 10 ժամ, իսկ երկրորդ օրը՝  2 ժամ պակաս։ Որքա՞ն ճանապարհ նա անցավ առաջին օրը։ 1․ 10-2=8, 2.10+8=18, 3. 1620:18 =90, 4. 90×10=900, պատ.900կմ
• A քաղաքից միևնույն ուղղությամբ դուրս եկան երկու ավտոմեքենա։ 8 ժամ հետո որքա՞ն կլինի նրանց միջև եղած հեռավորությունը, եթե առաջին ավտոմեքենան  ժամում անցնում է 60կմ, իսկ երկրորդը՝  80 կմ։1․ 8×60=480, 2. 8×80=640, 3. 640-480=160 Պատ․160կմ
• Երևանից հակադիր ուղղություններով  շարժվեցին երկու ավտոմեքենա։ Քանի՞ ժամ հետո նրանց միջև եղած հեռավորությունը կլինի 780կմ, եթե մեկը շարժվում է 70կմ/ժ արագությամբ, իսկ մյուսը՝ 10կմ/ժ-ով պակաս  արագությամբ։
• 480կմ հեռավորության վրա գտնվող 2  քաղաքներից միաժամանակ իրար հանդիպակաց  դուրս եկան երկու ավտոմեքենա  և  հանդիպեցին 3 ժամ հետո։ Առաջինը գնում էր 60կմ/ժ արագությամբ։  Որոշիր երկրորդ  մեքենայի արագությունը։1․ 3×60=180, 2. 480-180=300, 3. 300:3=100, պատ․100կմ/ժ
• A քաղաքից միաժամանակ հակադիր ուղղություններով  դուրս եկան երկու ավտոմեքենա ։ Առաջինի արագությունը 70կմ/ժ  էր, իսկ  երկրորդինը՝ 20 կմ/ժ -ով ավելի։ Որքա՞ն կլինի նրանց հեռավորությունը 3 ժամ հետո։1. 70×3=210, 2. 90×3=270, 3. 210+270=480 պատ480

25.02.2022

Թեմա՝ Կոտորակ

Առաջադրանքներ

1. Պատկերներից յուրաքանչյուրի գունավորված մասերը և չգունավորված մասերը ներկայացրու՛ կոտորակների տեսքով:

1. Ամբողջը բաժանված է 50 հավասար մասերի: Կոտորակի տեսքով ներկայացրո՛ւ այդ մասերից 5-ը, 12-ը, 24-ը, 35-ը, 48-ը: 5/50, 12/50, 24/50, 35/50, 48/50
2. Ամբողջը բաժանված է 60 հավասար մասերի: Կոտորակի տեսքով ներկայացրո՛ւ այդ մասերից 1-ը, 12-ը, 24-ը, 35-ը, 48-ը: 1/60,12/60, 24/60, 35/60, 48/60
3. Գտի՛ր նշված թվի մասը
   • 35-ի 3/7 մասը-15
   • 420-ի 5/6 մասը-350
   • 180-ի 5/9 մասը-100
   • 2000-ի 9/10 մասը- 1800
   • 140-ի 5/7 մասը- 100
   • 100-ի 5/5 մասը -100
4. Հաշվի՛ր
   • 415 կգ-ի 2/5 մասը-166կգ
   • 480 դրամի 5/6 մասը-400դր
   • 18ժ-ի 2/3 մասը-12ժ
   • 320 լ-ի 6/8 մասը-240լ
   • 510 մ²-ու 2/17 մասը-60մ²
   • 480 կմ-ի 5/16 մասը- 150կմ
5. Աննա գնել էր 800 գ կարագ: Տորթի համար օգտագործվեց այդ կարագի 3/5 մասը: Որքա՞ն կարագ օգտագործվեց տորթի համար: 800։5=160, 160×3= 480գր
6. Սոնան կարդացել է 126 էջանոց գրքի 5/6 մասը: Քանի՞ էջ է նա այդ գրքից կարդացել և քանի՞ էջ է մնացել կարդալու: 126։6=21, 21×5=105 էջ
7. Ավտոմեքենան պետք է անցներ 180 կմ ճանապարհ: Ճանապարհի 2/3 մասն անցնելուց հետո քանի՞ կիլոմետր կմնա նրան դեռ անցնելու: 180:3=60 կմ
8. Ջրավազանում կար 800 լ ջուր: Այգին ջրելու համար պապիկն օգտագործեց այդ ջրի երեք քառորդ մասը: Որքա՞ն ջուր մնաց ջրավազանում: 800:4=200լ
9. 1 ժամում ծորակից լցվում է 600 լ տարողությամբ ջրավազանի ¼ մասը: Նույն ծորակից  որքան ջուր ջրավազան կլցվի 2 ժամում: 600:4=150, 150×2=300լ

24.02.2022

Թեմա՝ Մասերի համեմատում

1. Համեմատի՛ր
2. 1/2> 1/7             
3. 1/9 < 1/4            
4. 1/12 > 1/120            
5. 1/96 > 1/960     
6. 1/7 >1/17
7. Դասավորի՛ր աճման կարգով

1/89 ,  1/7,   1/96,   1/4,   1/63,   1/75, 1/1 ,   1/147,  1/220 ,   1/875,   1/963,   1/1000

1/1000,1/963,1/875, 1/220, 1/147, 1/96, 1/89, 1/75, 1/63, 1/7, 1/4, 1/1

• Նապաստակները առաջին օր կերան 50 կգ գազարի 1/5 մասը, իսկ երկրորդ օրը մնացած գազարի 1/4 մասը: Քանի՞ կգ գազար կերան յուրաքանչյուր օրը: 50:5=10, 50-10=40, 40:4= 10, պատ․ 10կգ
• Ջրավազանը ամբողջությամբ լցված էր ջրով (4800 լ) և այգին ջրելու համար օգտագործվեց նրա 1/6 մասը: Որքա՞ն ջուր մնաց ջրավազանում:4800:6=800,800×5=4000,պատ. 4000լ
• 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,15,20,30 թվերից ընտրիր այնպիսի երեք թիվ, որոնց արտադրյալը 30 է: Ընտրիր այդպիսի միքանի եռյակ: 2x3x5=30,1x5x6=30, 1x3x10=30, 1x2x15=30
• Քառակուսին ակնյունագծերով բաժանվում է չորս հավասար մասերի: Հաշվիր 24 մմ կողմով ABCD քառակուսին անկյունագծերով բաժանելուց  ստացված չորս մասերից երեքի մակերեսների գումարը:

22.02.2022

Թեմա՝ Մասերի համեմատում

Մասերի համեմատում

1. Համեմատի՛ր
2. 1/5< ¼
3. 1/12 > 1/16
4. 1/123 > 1/124
5. 1/18 =1/18
6. 1/7 >1/9
7. 1/28 < 1/16
8. 1/143 = 1/143
9. 1/29 < 1/27
10. Թվերը դասավորի՛ր աճման կարգով

1/16, 1/143, 1/9, 1/24, 1/142, 1/14

1/143, 1/142, 1/24, 1/16, 1/14, 1/9

• Թվերը դասավորի՛ր նվազման կարգով

1/7, 1/98, 1/45, 1/3, 1/220, 1/856, 1/78

1/3,1/7,1/45, 1/78. 1/98, 1/220, 1/856

• 8400 լ տարողությամբ երկու ջրավազաններից լցված են առաջինը ¼ մասը և երկրորդի 1/5 մասը: Ջրավազաններից որու՞մ ավելի շատ ջուր կա: Որքա՞ն է նրանցում եղած ջրի քանակների տարբերությունը: 8400:4=2100, 8400:5=1680, 2100- 1688=420, պատ․ 420
• Ջրավազանում կար 1250  ջուր, որը կազմում է նրա տարողության ¼ մասը: Որքա՞ն է այդ ջրավազանի տարողությունը: 1250×4=5000, պատ․5000l

FabruaryԲայերը ճիշտ ձևով  տեղադրեք նախադասություններում /հիշեք` 3֊րդ դեմք եզակի թվում բային ավելանում է -s- -es-վերջավորությունը/

• I work at a bank. /work/
• She lives with her parents. /live/
• Cows eat grass. /eat/
• He earns much money. /earn-վաստակել/
• Janet wants to be a singer. /want/
• Emily makes delicious cookies. /make/
• Elen and Alex live in Singapore./live/
• Rohan and Sania play card games/play/

Հետևյալ նախադասությեւնը դարձրեք ներկա շարունակական,

օրինակ`

I read a book.- I am reading a book.

He plays in the yard-He is playing in the yard.

1. He works in the garden. He is working in the garden.

2. My little sister sleeps. My little sister is sleeping.

3  Children play In the school yard. Children are playing in the yard .

4. I make a cake. I am making a cake .

5. They write their homework. They are writing their homework .

Լուցկիներով աղջիկը (հեքիաթ)

Այդ երեկոյան այնքան ցուրտ էր… Ձյուն էր գալիս, խավարը թանձրանում էր: Իսկ երեկոն
տարվա մեջ վերջինն էր՝ Նոր Տարվա նախօրեն: Այդ ցրտին ու խավարին փողոցներով
ոտաբոբիկ ու գլխաբաց մի փոքրիկ աղջիկ էր թափառում: Ճիշտ է, երբ տնից դուրս էր գալիս,
կոշիկներով էր, բայց մի՞թե շատ օգուտ էին բերում հսկայական հին կոշիկները, որոնք առաջ
նրա մայրն էր կրում. ահա թե ինչքան մեծ էին դրանք: Ու աղջիկն այդ օրը կորցրեց իր
կոշիկները, երբ ամբողջ թափով սլացող երկու կառքերից վախեցած՝ փորձեց վազքով կտրել
փողոցը: Մի կոշիկը նա այդպես էլ չգտավ, իսկ մյուսը մի տղա խլեց՝ հայտարարելով, որ դրանից
իր ապագա երեխաների համար հիանալի օրորոց կստացվի: Ահա թե ինչու էր աղջիկը
ոտաբոբիկ թափառում: Նրա ոտքերը կարմրել ու կապտել էին ցրտից, իսկ հնամաշ գոգնոցի
գրպանում մոխրագույն լուցկիների մի քանի տուփ կար: Դրանցից մեկը նա բռնել էր ձեռքում:
Ամբողջ օրվա ընթացքում նա դեռ ոչ մի լուցկի չէր վաճառել, ու նրան ոչ մի գրոշ չէին տվել: Խեղճ,
տանջահար աղջիկը թափառում էր՝ սովահար, ցրտից սրթսրթալով: Ձյան փաթիլները նստում
էին նրա երկար շիկահեր խոպոպների վրա, որոնք այդքան գեղեցիկ ընկած էին նրա ուսերին,
բայց նա չէր էլ կասկածում, որ իր խոպոպները գեղեցիկ են: Բոլոր պատուհաններից լույս էր
հոսում, փողոցում տապակած սագի համեղ բույրն էր տարածվել՝ ախր Նոր Տարվա նախօրեն էր:
Ահա թե ինչի մասին էր նա մտածում: Վերջապես աղջիկը տան ելուստի ետևում անկյուն գտավ:
Նա նստեց ու կծկվեց՝ ոտքերը մարմնի տակ սեղմելով: Բայց դրանից նա սկսեց ավելի մրսել, իսկ
տուն վերադառնալ չէր համարձակվում. ախր ոչ մի լուցկի չէր վաճառել, ոչ մի գրոշ չէր
վաստակել ու գիտեր, որ հայրն իրեն կծեծի դրա համար: Բացի դրանից, մտածում էր նա, տանն
էլ է ցուրտ. նրանք ձեղնահարկում են ապրում, որտեղ քամին անարգել շրջում է, չնայած
պատերի ամենամեծ ծակերը փակած են ծղոտով ու փալասներով: Նրա թաթիկները լրիվ
փայտացել էին ցրտից: Ախ, ինչպե՜ս կտաքացներ նրանց փոքրիկ լուցկու կրակը… Միայն թե
նրա քաջությունը բավարարեր լուցկի հանել, չխկացնել պատի վրա ու մատները տաքացնել:
Աղջիկը վախվխելով մի լուցկի հանեց ու… չը՛խկ: Լուցկին այնպես վառվեց, այնքան վառ
բռնկվեց… Աղջիկն այն ձեռքի ափով պատսպարեց քամուց, ու լուցկին սկսեց վառվել հանգիստ,
վառ կրակով՝ ասես փոքրիկ մոմ լիներ: Զարմանալի մոմ… Աղջկան թվում էր, թե նա նստած է
պղնձե գնդերով ու կափարիչներով մեծ երկաթե վառարանի դիմաց: Կրակն այնպես լավ էր նրա
մեջ վառվում, այնպիսի ջերմություն էր շնչում: Բայց ի՞նչ պատահեց: Աղջիկը ոտքերը մեկնեց
կրակին, որ տաքացնի, ու հարկարծ… կրակը հանգավ, վառարանն անհետացավ, իսկ աղջկա
ձեռքում վառված լուցկի մնաց: Նա մի լուցկի էլ վառեց. լուցկին բռնկվեց, փայլեց, ու երբ նրա
լույսն ընկավ պատի վրա, պատը շղարշի պես թափանցիկ դարձավ: Աղջիկն իր առաջ սենյակ
տեսավ, իսկ սենյակում՝ ձյունասպիտակ սփռոցով ծածկված սեղան, որի վրա թանկարժեք
հախճապակե սպասք էր: Սեղանի վրա խնձորով ու սալորով լցոնված տապակած սագով ափսեն
էր, որը հիասքանչ բույր էր տարածում: Ու ամենահիանալին այն էր, որ սագը հանկարծ ցատկեց
սեղանից ու, ինչպես կար՝ դանակն ու պատառաքաղը մեջքին խրված, կաղալով քայլեց գետնի
վրայով: Նա ուղիղ աղջկա մոտ էր գալիս, բայց… լուցկին հանգավ, ու խեղճ երեխայի առաջ
նորից կանգնեց անթափանց, խոնավ պատը: Աղջիկը ևս մի լուցկի վառեց: Հիմա նա նստած էր
շքեղ տոնածառի մոտ: Եղևնին ավելի բարձր էր ու ավելի լավ էր զարդարված, քան այն մյուսը,
որը տեսել էր Սուրբ Ծննդի նախօրեին՝ հարուստ վաճառականի տան պատուհանից ներս
նայելիս: Կանաչ ճյուղերին հազարավոր մոմեր էին վառվում, իսկ գույնզգույն նկարները,
որոնցով խանութների ցուցափեղկերն են զարդարում, նայում էին աղջկան: Փոքրիկը ձեռքերը մեկնեց դեպի տոնածառը, բայց… լուցկին հանգավ: Կրակները սկսեցին ավելի ու ավելի վերև
գնալ ու շուտով պարզ աստղեր դարձան: Դրանցից մեկը գլորվեց երկնքով՝ իր ետևից երկար
լուսավոր հետք թողնելով: «Ինչ-որ մեկը մահացավ»,- մտածեց աղջիկը, որովհետև նրա վերջերս
մահացած ծեր տատիկը՝ աշխարհում միակ մարդը, որ սիրում էր աղջկան, հաճախ էր ասում.
«Երբ աստղ է ընկնում, ինչ-որ մեկի հոգին թռնում է Աստծո մոտ»: Աղջիկը նորից լուցկին
պատին չխկացրեց. երբ լույսը տարածվեց նրա շուրջը, նա այդ ցոլքի մեջ իր ծեր, լուռ ու
լուսավոր, բարի ու քնքուշ տատիկին տեսավ: – Տատի՛կ,- բացականչեց աղջիկը,- վերցրու՛,
վերցրու՛ ինձ քեզ մոտ: Ես գիտեմ, որ դու կգնաս, հենց լուցկին հանգի, կանհետանաս, ինչպես
տաք վառարանը, ինչպես համեղ տապակած սագն ու մեծ, գեղեցիկ եղեվնին: Ու նա հապշտապ
չխկացրեց բոլոր լուցկիները, որ մնացել էին տուփի մեջ՝ ահա թե ինչքան էր նա ուզում
տատիկին պահել իր մոտ: Ու լուցկիներն այնքան շլացուցիչ բռնկվեցին, որ շրջակայքը
ցերեկվանից էլ լուսավոր դարձավ: Տատիկն իր ողջ կյանքի ընթացքում երբեք չէր եղել այդքան
գեղեցիկ ու վեհաշուք: Նա աղջկան իր գիրկն առավ. լույսի և ուրախության ցոլքի մեջ նրանք
բարձրացան վերև՝ այնտեղ, որտեղ ոչ սով կա, ոչ ցուրտ, ոչ վախ. նրանք բարձրացան այնտեղ,
որտեղ Աստված է:
Ցուրտ առավոտյան տան ելուստի ետևում գտան աղջկան. նրա այտերը շիկնած էին, իսկ
շրթունքները՝ ժպտուն, բայց նա մահացած էր, սառել էր հին տարվա վերջին երեկոյան: Նոր
տարվա արևը լուսավորեց լուցկիներով աղջկա մահացած մարմինը. նա գրեթե մի տուփ լուցկի
էր վառել:

• Աղջիկն ուզում էր տաքանալ,- ասում էին մարդիկ: Ու ոչ ոք չգիտեր, թե ինչպիսի հրաշքներ է
  նա տեսել, ինչ գեղեցկության մեջ են նա ու տատիկը միասին դիմավորել Նոր Տարին…

• Հարցեր, որոնց պետք է անդրադառնալ
  • Գրքի հեղինակն է Հանս Քրիստիան Անդերսենը, ապրել է 1805-1875 թթ․, գրել է բազմաթիվ հեքիաթներ
  • Գրքի հերոսը մի փոքրիկ աղքատ աղջիկ էր, ով լուցկի էր վաճառում փողոցներում։ Նա կոշիկ և հագուստ չուներ, այդ պատճառով դրսում ցրտից մահացավ։
  • Ինձ դուր եկավ գիրքը, այն շատ տխուր էր։

Կողմնացույց չլինելու պատճառով մենք երկար ժամանակ թափառում էինք անծանոթ ծովերում։

Մեր նավն անընդհատ շրջապատում էին շնաձկներ, կետեր և ուրիշ ծովային հսկաներ։

Վերջապես դեմ առանք այնպիսի մի ձկան, որն այնքան մեծ էր, այնքան մեծ, որ գլխի մոտ կանգնած, պոչը տեսնել չէինք կարողանում։

Երբ այդ ձուկն ուզեց ջուր խմել, բերանը բաց արեց, և ջուրը գետի նման նրա կոկորդը հոսեց՝ իր հետևից քարշ տալով մեր նավը։ Կարող եք պատկերացնել, թե մեր մեջ ինչ իրարանցում ընկավ։ Մինչև անգամ ես, որ այնքան քաջ եմ, էլի վախից դողդողացի։

Բայց ձկան փորի մեջ նավահանգստի պես խաղաղ էր։ Ձկան փորը լիքն էր նավերով, որ ագահ կենդանին վաղուց էր կուլ տվել։ Օ՜, եթե դուք գիտենայիք, թե ինչպիսի խավար էր այնտեղ։ Չէ՞ որ մենք չէինք տեսնում ոչ արև, ոչ աստղեր, ոչ լուսին։ Ձուկն օրական երկու անգամ էր ջուր խմում, և ամեն անգամ, երբ ջուրը նրա կոկորդն էր հոսում, մեր նավը բարձրանում էր հսկա ալիքների վրա։ Մնացած ժամանակ ձկան փորի մեջ չոր էր։

Երբ որ ջուրը ցամաքեց, ես ու նավապետն իջանք զբոսանքի։ Այստեղ մենք հանդիպեցինք ողջ աշխարհի ծովայինների՝ շվեդացիների, անգլիացիների, պորտուգալացիների։ Նրանց թիվը ձկան փորի մեջ տասը հազարի էր հասնում։ Նրանցից շատերն արդեն մի քանի տարի ապրում էին ձկան փորում։ Ես նրանց առաջարկեցի հավաքվել ու քննության առնել այս տոթ բանտից ազատվելու ծրագիրը։

Ինձ նախագահ ընտրեցին, բայց հենց այն րոպեին, երբ ես ժողովը բաց արի, անիծված ձուկն սկսեց նորից ջուր խմել, և մենք մեր նավերը փախանք։

Մյուս օրը կրկին հավաքվեցինք, և ես հետևյալ առաջարկն արի. երկու ամենաբարձր կայմերը իրար կապենք և հենց որ ձուկը բերանը բաց անի, դեմ տանք ծնոտներին։ Այն ժամանակ ձկան բերանը բաց կմնա, և մենք հեշտությամբ դուրս կգանք։

Առաջարկությունս անցավ միաձայն։

Երկու հարյուր ամրակազմ նավաստիներ կայմերը դեմ տվին ձկան ծնոտներին, և նա այլևս բերանը փակել չկարողացավ։ Նավերն ուրախ-ուրախ ձկան փորից դուրս լողացին։

Պարզվեց, որ այդ հսկայի փորում յոթանասունհինգ նավ է եղել, կարո՞ղ եք պատկերացնել, թե ինչ ահագին մարմին ուներ։

Կայմերն, իհարկե, թողինք ձկան բերանում, որ նա այլևս ոչ ոքի կուլ տալ չկարողանա։

Մենք դեպի ափն ուղղվեցինք, և ես շտապեցի ցամաք դուրս գալ, հայտնելով ուղեկիցներիս, որ այլևս ոչ մի ժամանակ և ոչ մի տեղ չեմ գնա, որ բավական են այն նեղությունները, որ կրեցի, իսկ այժմ հանգստանալ եմ ուզում։

Իմ արկածները շատ հոգնեցրել էին ինձ, և որոշեցի հանգիստ կյանք վարել։

1. Ավելացրու բառեր, որոնք պատասխանեն ինչպիսի՞ հարցին:

մաքուր ճանապարհ

հսկա ձուկ

ամրակազմ նավաստի

վախենալու արկած

2. Մեկ բառով գրիր՝

արծաթով պատված-արծաթապատ
կարճ հասակ ունեցող-կարճահասակ
կանգ առնել-կանգնել
միտք անել-մտածել

3.Շարունակիր ասացվածքները՝

Ով ինչ անի, …… :

Ինչ որ ցանես, …..:

Թրի կտրածը կլավանա, ……:

4.Ինքդ բացատրիր հետևյալ բառերը՝

Քարաշեն- քարից շինված
անուշահամ- համեղ
ծաղկազարդ- ծաղիկներով զարդարված
անտուն- տուն չունեցող

5.Գրի՛ր տրված բառերի հականիշները:

լույս-մութ
խելացի-անխելք
խոսել- լռել
բարի-չար
ամեն ինչ- ոչինչ
օգուտ- վնաս

6.Տեքստում ինչպե՞ս է նկարագրված մեծ ձուկը:

7.Ինչո՞ւ նավը հայտնվեց ձկան փորի մեջ՝

ա) Նավաստիները չէին նկատել ձկանը:

բ) Ձուկը սոված էր և կուլ տվեց նավը:

գ) Ձուկը ջուր խմեց, ջրի հետ նավն էլ հայտնվեց փորի մեջ:

դ) Պատճառը նշված չէ:

 8.Ի՞նչ առաջարկ արեց հեղինակը ձկան փորում վաղուց գտնվողներին, որ կարողանան դուրս գալ ձկան փորից:-Երկու ամենաբարձր կայմերը իրար կապենք և հենց որ ձուկը բերանը բաց անի, դեմ տանք ծնոտներին։

 9.Նավաստիներն ինչո՞ւ կայմերը թողեցին ձկան բերանում: Որ նա այլևս ոչ ոքի կուլ տալ չկարողանա։

 10.Ստեղծագործական աշխատանք

Գրի՛ր շարադրություն «Եթե ես հայտնվեի ձկան փորի մեջ» վերնագրով:

Решили звери своих детей учить. Построили они школу, собрали зверят и  посадили их за новенькие парты. На дворе солнышко, птицы поют, шумит ветерок, а в классе тихо. Зверята         сидят смирно и слушают учителя. Только зайчонок Куцый Хвост всё в окно смотрит – очень ему хочется побежать-поиграть. И начал он зевать. Другие звери тоже стали зевать. Зевнуть захотелось и учителю – Ежу Ежовичу. В это время Куцый Хвост поднял лапу. 

-Ёж Ежович, – сказал он, – у меня, наверно, голова болит. 

-Что это значит? Почему – наверно? 

-А потому, что она у меня падает. Совсем не держится. 

-Тогда иди к доктору. Он даст тебе лекарство 

„Не боли голова”. 

Зайчонок очень не любил лекарства и потому сказал: 

-Н-не пойду… Н-не дойду… 

-Проводите его, зверята, – сказал Ёж Ежович. 

Медвежонок и волчонок повели зайчи´шку к двери. 

А зайчишка идти не хочет. 

-Послушай, дружок, – сказал учитель, – разве ты не болен? 

У зайчонка задрожали усы. 

-И-и-и, – тихо сказал он. – Это вчера голова болела. Это я забыл. 

-Вот оно что! – сердито сказал учитель. – Тогда садись на место. Поставим тебе единицу. За обман. 

Зайчишка весело побежал к своей парте. 

Запишите эти слова в единственном числе.

Дочери-дочь,  матери-мать,  имена- имя,  музеи-музей, трамваи-трамвай , сыры-сыр, мамы-мама, сады-сад, шкафы-шкаф, столы-стол, студенты-студент, журналы-журнал, рыбы-рыба, подъезды-подъезд, входы-вход, выходы-выход, фильмы-фильм, лифты-лифт, комнаты-комната, диваны-диван, кабинеты-кабинет, районы-район, коты-кот, классы-,класс, университеты-университет, рестораны-ресторан, мониторы-монитор, фирмы-фирма, стадионы-стадион, ноты-нота, вазы-ваза, годы-год, режиссёры-, режиссёр, поэты-поэт, игры-игра, театры-театр, девочки-девочка, мальчики-мальчик, бабушки-бабушка, дедушки-дедушка, дочки-дочь, парки-парк, кошки-кошка, собаки-собака, книги-книга, врачи-врач, подруги-подруга , чашки-чашка, чайники-чайник, юбки-юбка, ёлки-ёлка, книги-книга, поликлиники-поликлиника, библиотеки-библиотека,  яблоки-яблока, ели-ель, ночи-ночь, рояли-рояль, моря-море, яйца-яйцо, слова-слово, платья-платье, кресла-кресло, окна-окно, здания-здание, деревья-дерево, месяцы-месяц,  курицы-курица, консерватории-консерватория, аудитории-аудитория, кухни-кухня,  семьи-семья, лекции-лекция, отцы-отец, дни-день, щенки-щенок, люди-человек, братья-брат, стулья-стул,  друзья-друг, мужья-муж,  листья-лист , сыновья-сын, дома-дом, профессора-профессор, города-город, глаза-глаз, ножи-нож, гаражи-гараж, мячи-мячь, тёти-тётя, дяди-дядя.

Напишите формы множественного числа:

1. Հինգ հազար յոթանասունվեց թվի գրության մեջ ո՞ր կարգում է գրված 0: 5076
2. միավորների        2) տասնավորների               3)հարյուրավորների                        4) հազարավորների                        5) ոչ մի կարգում:
3. Նշիր ամենամեծ եռանիշ թիվը, որի գրության մեջ կրկնվող թվանշաններ չկան
4. 999            2) 199              3) 789              4) 987              5) 989 
5. Գումարելիներից մեկը մեծացրել են 5-ով, իսկ մյուսը մեծացրել են 7-ով: Արդյունքում գումարը
6. կմեծանա 2-ով                 2) կփոքրանա 2-ով                3) կմեծանա 12-ով                             4) կփոքրանա 12-ով                       5) կմնա նույնը:
7. Մենք օրվա ընթացքում ուտում ենք 3 անգամ: Քանի՞ անգամ ենք ուտում շաբաթվա ընթացքում:

1) 7                  2) 18                3) 21                4) 28               4) 37:

• 4075 > 40*5 գրության մեջ «*» -ի փոխարեն ամենամեծը ի՞նչ թվանշան կարող ենք գրել, որ անհավասարությունը ճիշտ լինի:
• 8                2) 0                  3) 5                  4) 4                  5) 6

•  2տ 50 կգ-ը կիլոգրամներով արտահայտած կլինի
• 2500                   2) 2005            3) 2055            4) 2050            5) 2000:
•  44սմ պարագիծ ունեցող քառակուսու կողմի երկարությունը կլինի
• 10              2) 22                3) 11                4) 5                  5) 12:

• Հաշվիր ամենամեծ եռանիշ և ամենամեծ երկնիշ թվերի տարբերությունը:-900
• 24-ի և 7-ի արտադրալից հանիր 98-ի և 2-ի քանորդը:- 720
• AB հատվածի   երկարությունը 27 սմ է,  AC հատվածը՝ 8 սմ 4 մմ: Գտիր  CB   հատվածի   երկարությունը:18 սմ 6մմ
• Ուղղանկյան մի կողմը 24սմ է, իսկ մյուս կողմը այդ կողմի կեսին է հավասար: Գտիր այդ ուղղանկյան պարագիծը: 72սմ
• Մեկ սպիտակ և մեկ սև խոզերի զանգվածը միասին 320 կիլոգրամ է: Սև խոզը 32 կիլոգրամով ծանր է սպիտակ խոզից: Ինչքա՞ն է կշռում սպիտակ խոզը: -144ԿԳ

Լրացնել բաց թողնված բառերը՝

Եվրասիա մայրցամաքն իր մեջ է ներառում երկու աշխարհամաս. Եվրոպա և Ասիա

Ասիայում են ապրում ամենագեղեցիկ թռչունը` սիրամարգ, և հնդկական փիղը։

Այս մայրցամաքում կա 84 պետություն, որոնց թվում ամենափոքր պետությունը` Վատիկանն է , և ամենամեծ պետությունը` Ռուսաստանի Դաշնությունը:

Այստեղ են գտնվում աշխարհի ամենաբարձր գագաթը` Էվերեստ և ամենախոր լիճը` Բայկալը:

Մատենադարան բառը կազմված է մատյան և դարան բաղադրիչներից: Մատյան հնում նշանակել է «գիրք», իսկ դարան նշանակում է «պահոց, պահարան», այսինքն՝ Մատենադարանը գրապահոց է:
Հին ժամանակներում հայերը, ինչպես և այլ ժողովուրդներ, գրքերը գրում էին ձեռքով: Այդ պատճառով էլ դրանք կոչվում են ձեռագիր մատյաններ: Դրանցից շատերը մագաղաթից են: Մագաղաթը հատուկ եղանակով պատրաստում էին հորթի, գառան կամ ուլի կաշվից: Մարդիկ կային, որոնք տարբեր հեղինակների գրվածքներն արտագրում էին մագաղաթե թերթերի վրա: Նրանց անվանում էին գրիչներ: Իսկ մատյանները պատկերազարդող նկարիչներին ծաղկող էին անվանում: Հետո ուրիշ վարպետները մագաղաթները միացնում էին իրար, կազմում և գիրք դարձնում:
Հայերեն հազարավոր ձեռագիր մատյաններ այժմ պահվում են Երևանի Մաշտոցի անվան Մատենադարանում: Այդ պատճառով էլ այն հաճախ կոչվում է ձեռագրատուն:
Ձեռագրերից շուրջ 14 հազարը հայերեն է, 2800-ը՝ օտար լեզուներով: Սրանց մեջ կան արաբերեն, պարսկերեն, թուրքերեն, հունարեն և այլ լեզուներով մատյաններ:Դրանք վերաբերում են գիտության և մշակույթի տարբեր բնագավառների՝ պատմություն, գրականություն, քերականություն, աշխարհագրություն, բժշկություն, իրավունք, մաթեմատիկա, տիեզերագիտություն և այլն:
Հայ մարդիկ երբեմն իրենց կյանքի գնով են փրկել ձեռագրերը:
Բազում վտանգների միջով են անցել ձեռագրերը, մարդկանց  նման գերի տարվել և հրից ու սրից փրկվելով՝ եկել, մեզ են հասել: Դրանք հայ ժողովրդի տառապանքների ու հաղթանակների, նրա ազատասեր ու ստեղծագործ ոգու վկաներն են:

1.Հնում մարդիկ ինչի՞ վրա էին գրում:-Հնում մարդիկ գրում էին մագաղաթների վրա։
2.Ինչի՞ց էին պատրաստում մագաղաթը: Մագաղաթը պատրաստում էին հորթի, գառան կամ ուլի կաշվից։
3.Մարդիկ առաջ ինչպե՞ս էին անվանում գրքերը, ինչո՞ւ: Անվանում էին մատյան։
4.Մատենադարանն ինչո՞ւ են անվանում նաև ձեռագրատուն: Որովհետև այն ձեռագիր գրքերի պահոց է։
5.Ո՞ւմ էին անվանում գրիչներ: Գրքեր արտագրողներին անվանում էին գրիչներ։
6.Ո՞ւմ էին անվանում ծաղկողներ: : Գրքերը նկարազարդող նկարիչներին անվանում էին ծաղկողներ։
7.Ո՞ւմ անունով է Մատենադարանը, ինչո՞ւ: Մատերադարանը կրում է Մեսրոպ Մաշտոցի անունը, որովհետև նա է հայոց այբուբենի հեղինակը։

01.10.2021

Պարապմունք՝ 14-րդ

Ամփոփում

1. Տրված թվերը ներկայացրեք կարգային գումարելիների գումարի տեսքով

1456 =1 հ +4 հ +5 տ +6 մ

60589 =6 տ․հ․զ․ + 0 հզ+ 5 հր+ 8 տ + 9մ

2.Փակագծեր պարունակող արտահայտություններ

Հաշվե՛ք արտահայտության արժեքը

25 + (100:10-5) :5 + 12 =38

(14:2+2) + (80 — 20) — 6=63

3.Գումարման տեղափոխական օրենք

Կատարեք գումարում՝ օգտվելով գումարման տեղափոխական հատկությունից

47 + 65 + 53 =47+53 + 65=165

122 + 78 + 578=200 + 578=778

4.Բազմապատկման տեղափոխական հատկությունը

Կատարե՛ք բազմապատկում՝ օգտվելով բազմապատկման տեղափոխական հատկությունից

50 x 52 x 20 =52000

25 x 78 x 4 =7800

30.09.2021

Պարապմունք՝ 13-րդ

Թեմա՝ Բազմապատկման տեղափոխական հատկությունը

Արտադրիչների տեղափոխությունից արտադրյալը չի փոխվում

1. Հաշվիր օգտվելով բազմապատկման տեղափոխական հատկությունից

Ա. 50 x 42 x 40=84000

Բ. 40 x 48 x 25=48000

Գ. 40 x 70 x 50=140000

2. Հաշվիր արտահայտության արժեքը, եթե a=80, b=50

a x 2 x 90 x b=720000

3. Հաշվիր արտահայտության արժեքը.

Ա) 3265:5+(9324-8872)x7=653+3164= 3817

Բ) 3264 : ( 160 : 20) : 8=408

4. Եթե Տիգրանի մտապահված թիվը մեծացնենք 4 անգամ, կստանանք մի թիվ, որը 5-ի քառապատիկից մեծ է 3 անգամ: Ո՞ր թիվն է մտապահել նա: Պատ․ 15

28.09.2021

Պարապմունք՝ 12-րդ

Թեմա՝ Գումարման տեղափոխական հատկությունը

• Հաշվի՛ր՝ օգտվելով գումարման տեղափոխական հատկությունից:

12500 + 148+2500+52=15000+200=15200

1526+1780+474+220= 2000+2000=4000

• Հաշվիր ուղղանկյան պարագիծը և մակերեսը եթե նրա կողմերից մեկը 48 մմ է, իսկ մյուսը 18 մմ-ով մեծ է այդ կողմից: P= 48+48+66+66=96+132=228 S=48×66=311
• Փակագծե՛ր դիր այնպես, որ ստանաս ճշմարիտ հավասարություն:

(2400 : 40+20 )x 5 – 400=0

4500 : (90 – 40 )x 7 — 630=0

• Եթե Աննայի մտապահված թվից հանենք 20, իսկ Սոնայի մտապահված թվին գումարենք 40, կստանանք հավասար թվեր: Որքանո՞վ է Աննայի մտապահված թիվը մեծ Սոնայի մտապահված թվից: Բե՛ր օրինակներ: 60 և0, 70 և 10, 80 և 20, 90 և 30

27.09.2021

Պարապմունք՝ 11-րդ

Թեմա՝ Փակագծեր պարունակող արտահայտություններ

1. Հաշվի՛ր արտահայտության արժեքը:

Ա. 324216- (4300-1200):5= 323596

Բ. 2154-55 x (42240 : 60-704)= 2154

2. Հաշվի՛ր:

Ա. 8452 x 62 =524024

Բ. 1180 x 340=401200

3. Հաշվիր արտահայտության արժեքը, եթե a = 3400:

Ա. 5642 x ( a – 3300)=564200

Բ. 9999 : ( a – 3391)= 1111

4. Փակագծեր դիր այնպես, որ ստանաս ճշմարիտ հավասարություն:

Ա. 600-(600-500)×5=100

Բ. 600-(300-500 : 5 )= 400

23.09.2021

Պարապմունք՝ 10-րդ

Թեմա՝ Տարբեր կարգի գործողությունների պարունակող արտահայտություններ

1. Հաշվի՛ր արտահայտության արժեքը

1258+140:70+50x 3-36=1374

4078 x 7 — 204 : 6 + 777 : 3 =28546-34+259= 28771

2. Հայկը գնեց 3 կգ տավարի միս, 2 կգ հավի միս, 1 կգ երշիկ և վճարեց 20000 դրամանոց մեկ թղթադրամ: Որքա՞ն պետք է վաճառողը վերադարձնի նրան: Պատ 7700դր

3. Փորձիր կռահել, թե որ թիվը պետք է գրված լինի դատարկ վանդակում.

Вышел старик-годовик, стал махать рукавом и пускать птиц. Каждая птица со своим особым именем.
Махнул старик-годовик первый раз — и полетели
первые три птицы. Повеял холод, мороз.
Махнул второй раз — снег стал таять, на полях
появились цветы.
Махнул третий раз — полетела третья тройка. Стало жарко, душно.
Махнул четвёртый раз — полетели ещё три птицы.
Подул холодный ветер, пошёл дождь.
А птицы были не простые. У каждой птицы четыре крыла. В каждом крыле семь перьев. Одна половина пера белая, другая — чёрная.
(По В. Далю)

Ответь на вопросы:

Что за птицы вылетели из рукава старика-годовика. Из рукава старика-годовика вылетели месяцы.

Что обозначают четыре крыла? Обозначают недели.
Что обозначают семь перьев в каждом крыле? Обозначают дни недели
Почему одна половина пера белая, а другая
чёрная? Половина – день, половина-ночь.

Вставьте пропавшие буквы

1) У Пети в диктанте ошибки.

2) Друг — это близкий тебе человек.

3) Нет лучше дружка, чем родная матушка.

4) Вокруг пруда растут дудки.

5) Остались от козлика рожки да ножки.

6) Кошке игрушки, а мышке слёзки.

Напиши имена существительные во множественном числе:

окно -окна                   поле -поля

книга -книги                   мышь -мыши

мыло -мыла              учебник – учебики

Напиши имена существительные в единственном числе:

песни -песня                  поля-поле

рощи-роща                      звуки-звук

вагоны – вагон                     щуки -щука

Напиши имена существительные во множественном числе:

пассажир -пассажиры                 колесо -колеса

роза  -розы                              ёжик -ёжики

конь -кони                       чайка- чайки

Напиши имена существительные в единственном числе:

кольца-кольцо                   флаги – флаг

волки -волк                  тучи -туча

берёзы – берёза                 руки- рука

Напиши данные существительные во множественном числе.

Сосна – сосны. Облако – облака.
Стена — стены, Стекло -стекла
Река — реки, Зеркало —Зеркала

Спиши. Существительные в скобках поставь во множественном числе.

Писать письма, читать книги, решать задачи, посещать музеи, сажать деревья, кормить котят.

16.09.2021

Պարապմունք՝ 9-րդ

Թեմա՝ Գործողությունների կատարման կարգը արտահայտության արժեքը հաշվելիս:

Թվային արտահայտությունների արժեքները ճիշտ հաշվելու համար կարևոր է գործողությունները կատարել ճիշտ հերթականությամբ:

1) Գումարումն ու հանումը միևնույն կարգի գործողություններ են:

2) Բազմապատկումն ու բաժանումը նույնպես միևնույն կարգի գործողություններ են:

3) Բազմապատկումն ու բաժանումը ավելի բարձր կարգի գործողություններ են, քան գումարումն ու հանումը:

 Առաջադրանքներ

1. Հաշվիր

 8592-657+124567-7025=125577

5100:5x 40:20=2040

33600:60:70×22=176

• Տրված թվերը ներկայացրե՛ք կարգային գումարելիների գումարի տեսքով

Օր. 576 = 5 h. + 7 տ. + 6 մ.

• 24= 2տ+մ
• 267= 2հ +6տ +7մ
• 3254=3հզ+ 2հ+ 5տ +4մ
• 10201= 1տ․հզ․+2հ+1մ
• Արտահայտի՛ր

Սանտիմետրով

5 մ =500սմ

35 դմ=350սմ

25մ 7 սմ=2507սմ

4 մ 5 դմ 6 սմ=456սմ

Մետրով

5 կմ=5000մ

23 կմ 235 մ=23235մ

318 կմ 16 մ=318016մ

400 կմ 4 մ=400004մ

3.Երկու արկղում կար հավասար քանակությամբ խնձոր: Երբ առաջինի կեսը վաճառեցին, այնտեղ մնաց 12 կգ-ով քիչ, քան երկրորդում: Քանի՞ կիլոգրամ խնձոր կար յուրաքանչյուր արկղում նախքան վաճառելը:

12x 2=24

Պատ․ 24 կգ

14.09.2021

Պարապմունք՝ 8-րդ

Թեմա՝ Կարգային միավոր

1.Գրիր այն թիվը, որը պարունակում է միայն

Ա) II կարգում՝ 8 կարգային միավոր, IV կարգում՝ 9 կարգայի միավոր, V կարգում 6 կարգային միավոր- 69080

Բ) I կարգում՝ 1 կարգային միավոր, III կարգում՝ 8 կարգային միավոր, VI կարգում՝ 4 կարգային միավոր- 400801

2. Գրիր այն վեցանիշ թիվը, որի միավորը 0 է, հազարավորը՝ 4, հարյուրավորը՝ 5, իսկ մյուս բոլոր թվանշանները 3:- 334530

3. Կազմիր արտահայտությունը և գտի՛ր.

• 560 և 70 թվերի քանորդը 560-70=490
• 560-ից 120-ով փոքր թիվը 560-120=440
• 990 և 2-ի արտադրյալը 990x 2 =1980

4. «Առեղծվածների թանգարանը» գիրքն արժե 2100 դրամ: Այն 2 անգամ էժան է «Արտասահմանյան հեքիաթներ» գրքից: Հաշվի՛ր, թե որքան պետք է վճարել այդ երկու գրքերը գնելու համար:

2100×2=4200

4200+2100= 5300

Պատ․ 5300դր

1-ին մաս

Ջիմ անունով մի փոքրիկ տղա, բժիշկ Լուի Դևիի անդրանիկ ու միակ որդին, առաջին անգամ դպրոց գնաց: Նրա հայրը ֆրանսիացի էր, քառասնամյա թիկնեղ մի տղամարդ, որի պատանեկության տարիներն անցել էին աղքատության, ձախորդությունների ու փառամոլ երազանքների մեջ: Ջիմի մայրը մեռել էր տղայի ծնվելու ժամանակ, և միակ կինը, որին մտերիմ էր, շվեդուհի Էմին էր՝ իրենց տնտեսուհին:

Հենց նա էլ Ջիմին տոնական զգեստ հագցրեց ու տարավ դպրոց: Ջիմը սիրում էր Էմիին, բայց դադարեց սիրելուց, որովհետև նա իրեն դպրոց էր տանում: Ջիմն այդպես էլ ասաց նրան: Ամբողջ ճանապարհին նա այդ էր կրկնում:

— Ես քեզ չեմ սիրում,- ասում էր նա,- Էլ չեմ սիրում քեզ:

— Իսկ ես քեզ սիրում եմ,- պատասխանում էր տնտեսուհին:

— Բա էլ ինչո՞ւ ես ինձ դպրոց տանում:

Նա առաջ էլ էր զբոսնում Էմիի հետ, մի անգամ նույնիսկ կիրակնօրյա ցերեկային համերգ գնացին քաղաքային զբոսայգում, սակայն դպրոց գնալը բոլորովին այլ բան էր:

— Ինչո՞ւ ես ինձ դպրոց տանում,- ասաց նա:

— Բոլորն էլ պետք է դպրոց գնան,- ասաց տնտեսուհին:

— Իսկ դու գնացե՞լ ես:

— Չէ:

— Բա ես ինչո՞ւ պիտի գնամ:

— Այնտեղ քեզ դուր կգա,- ասաց տնտեսուհին:

Ջիմը մի քանի քայլ լուռ անցավ, բռնած տնտեսուհու ձեռքից:

— Ես քեզ չեմ սիրում,- ասաց նա: — Էլ չեմ սիրում:

— Իսկ ես քեզ սիրում եմ, ասաց տնտեսուհին:

— Բա էլ ինչո՞ւ ես ինձ դպրոց տանում, նորից ասաց նա: — Ինչո՞ւ:

Տնտեսուհին հասկանում էր, թե փոքրիկ տղայի համար որքան սարսափելի կարող է լինել առաջին անգամ դպրոց գնալը:

— Այնտեղ քեզ դուր կգա,- ասաց նա: — Դու երևի երգեր կսովորես ու զանազան խաղեր կղաղաս:

— Չեմ ուզում,- ասաց Ջիմը:

— Ես ամեն օր կգամ քո ետևից,- ասաց տնտեսուհին:

— Ես քեզ չեմ սիրում,- կրկնեց տղան:

Տնտեսուհու սիրտը ցավում էր, որ տղան պետք է դպրոց գնա, բայց ինչ արած, նա պարտավոր էր գնալ:

Դպրոցի շենքը երկուսին էլ մի տեսակ անճոռնի թվաց: Տնտեսուհին իրեն վատ զգաց, և երբ աստիճաններով վերև էին բարձրանում, հանկարծ ուզեց, որ տղան իսկապես դպրոց չգնար: Նախասրահներն ու դասասենյակները վախեցնում էին նրանց, այնտեղից ինչ-որ օտարոտի ու տհաճ հոտ էր գալիս:

Տնօրեն միստր Բարբրը տղային դուր չեկավ: Էմին արհամարհանքով վերաբերեց նրան:

— Ինչպե՞ս է ձեր որդու անունը,- ասաց միստր Բարբրը:

— Սա բժիշկ Լուի Դևիի որդին է,- ասաց Էմին: — Անունը Ջիմ է: Ես բժիշկ Դևիի տանը աշխատում եմ իբրև տնտեսուհի:

— Ջե՞յմս,- ասաց միստր Բարբրը:

— Ոչ, Ջեյմս չէ,-ասաց Էմին: — Պարզապես Ջիմ:

— Շատ լավ,- ասաց միստր Բարբրը: — Իսկ երկրորդ անուն ունի՞:

— Ոչ,- ասաց Էմին: — Նա դեռ շատ փոքր է: Ուղղակի Ջիմ Դևի:

— Շատ լավ,- ասաց միստր Բարբրը: — Մենք նրան կփորձենք առաջին դասարանում: Եթե գլուխ չհանի, կփոխադրենք մանկապարտեզ:

— Բժիշկ Դևին ասաց՝ տալ նրան դպրոցի առաջին դասարան և ոչ թե մանկապարտեզ,- ասաց Էմին:

— Շատ լավ,- ասաց միստր Բարբրը:

2-րդ մաս

Տնտեսուհին հասկանում էր, թե տղան ինչպես էր վախեցած, երբ նստեց աթոռին, դիրեկտորի առաջ, և ջանում էր զգացնել տալ, թե ինքը ինչպես է սիրում նրան և ինչպես է ցավում այս ամենի համար: Նա ուզում էր որևէ քնքուշ խոսք ասել տղային, բայց չգիտեր, թե ինչ: Եվ նա իրեն հպարտ զգաց, տեսնելով, թե Ջիմն ինչպիսի թեթևությամբ ցած թռավ աթոռից ու կանգնեց միստր Բարբրի կողքին, որպեսզի նրա հետ դասարան գնա:

Տուն դառնալիս նա այնպես հպարտ էր տղայով, որ նույնիսկ արտասվեց:

Առաջին դասարանի ուսուցչուհի միսս Բիննին բոլորովին չարացած պառավ մի լեդի էր: Դասարանը լիքն էր փոքրիկ տղաներով ու աղջիկներով: Առաջվա պես ինչ-որ օտարոտի ու սրտնեղիչ հոտ էր գալիս:

Նա լսում էր, թե ոնց է ուսուցչուհին անունները տալիս՝ Չարլզ, Օլվին, Էրնըստ, Նորման, Բետտի, Հաննա, Ջուլիետ, Վիոլա, Պոլլի:

Նա ուշադիր լսում էր, և ահա միսս Բիննին ասաց.

— Հաննա Վինտեր, այդ ի՞նչ ես ծամում:

Ջիմը տեսավ, թե ոնց Հաննա Վինտերը կարմրեց: Հաննա Վինտերն իսկույն դուր եկավ նրան:

— Ծամոն,- ասաց Հաննան:

— Գցիր աղբարկղը:

— Ջիմը տեսավ, թե ոնց փոքրիկ աղջիկը գնաց դեպի դռան մոտի անկյունը, ծամոնը հանեց բերանից ու գցեց աղբարկղը:

Նա լսեց, թե ինչպես միսս Բիննին ասաց.

— Էռնըստ Հասկին, իսկ դու ի՞նչ ես ծամում:

— Ծամոն,- ասաց Էրնըստը:

Էրնըստը իսկույն դուր եկավ Ջիմին:

Նրանք հանդիպեցին դպրոցի բակում, և Էրնըստը զանազան զվարճալի բաներ սովորեցրեց Ջիմին:

Էմին նախասենյակում սպասում էր դասերը վերջանալուն: Նա մռայլ կիտել էր հոնքերը և չարացած էր ամենքի դեմ, մինչև որ տեսավ Ջիմին: Նրան ապշեցրեց, որ տղան բնավ չի փոխվել, որ նա ողջ առողջ է, ոչ ոքի չի սպանել ու չի հաշմել նրան: Դպրոցը և այն ամենը, ինչ կապված էր դրա հետ, մահու չափ վախեցնում էր Էմիին: Նա բռնեց տղայի ձեռքը և դուրս եկավ դպրոցից հպարտ ու բարկացած:

Ջիմն ասաց.

— Հինգ ու մեկը ինչքա՞ն կանի:

— Վեց:

— Երեսիդ մուր քսվեց:

Ընթրիքի ժամանակ հայրը լուռ նստել էր:

— Հինգն ու մեկը ինչքա՞ն կանի,- ասաց տղան:

— Վեց,- ասաց հայրը:

— Երեսիդ մուր քսվեց,- ասաց Ջիմը:

Առավոտյան նա հորից  հինգ սենթ խնդրեց:

— Փողն ինչիդ է հարկավոր,- հարցրեց հայրը:

— Ծամոնի համար,- ասաց տղան:

Հայրը մի հինգսենթանոց տվեց նրան: Դպրոց գնալիս Ջիմը կանգ առավ միսիս Ռայլի կրպակի մոտ և մի տուփ «Անանուխի» ծամոն առավ:

— Ուզո՞ւմ ես մի հատ,- հարցրեց նա Էմիին:

— Իսկ դու ուզո՞ւմ ես տալ,- ասաց տնտեսուհին:

Ջիմը մտածեց ու ասաց.

— Այո:

— Դու ինձ սիրո՞ւմ ես:

— Սիրում եմ,- ասաց Ջիմը: — Իսկ դո՞ւ ինձ:

— Այո,- ասաց տնտեսուհին: — Դպրոցը քեզ դո՞ւր է գալիս:

Ջիմը հաստատ ասել չէր կարող, միայն գիտեր, որ ծամոնի խաղն իրեն դուր է գալիս: Հաննա Վինտերն էլ: Էրնըստ Հասկինը նույնպես:

— Չգիտեմ,- ասաց նա:

— Երգեր երգո՞ւմ եք,- ասաց տնտեսուհին:

— Չէ, չենք երգում:

— Իսկ խաղեր խաղո՞ւմ եք:

— Խաղում ենք: Միայն ոչ թե դպրոցում, այլ բակում:

Ծամոնի խաղն անչափ դուր էր եկել նրան:

Միսս Բիննին ասաց.

— Ջիմ այդ ի՞նչ ես ծամում:

«Հա-հա-հա»,- մտածեց նա և ասաց.

— Ծամոն:

Նա գնաց դեպի աղբարկղն ու վերադարձավ իր տեղը. Հաննա Վինտերը նայում էր նրան, Էրնըստ Հասկինը նույնպես: Դպրոցում եղածի լավն էլ հենց այդ էր:

3-րդ մաս

Իսկ հետո ավելի ևս լավ եղավ:

— Էրնըստ Հասկին,- բղավեց նա դպրոցի բակում,- այդ ի՞նչ ես ծամում:

— Հում փղի միս,- ասաց Էրնըստը: -Ջիմ Դևի, այդ ի՞նչ ես ծամում: Ջիմմն ուզեց որևէ ծիծաղելի բան մտածել, բայց չկարողացավ:

— Ծամոն,- ասաց նա:

Եվ Էրնըստ Հասկինը ավելի բարձր ծիծաղեց, քան Ջիմը, երբ ինքը խոսեց հում փղի մսի մասին:

Ինչ էլ պատասխանեիր. մեկ է, ծիծաղելի էր ստացվում:

Բակից վերադառնալիս Ջիմը նախասրահում տեսավ Հաննա Վինտերին:

— Հաննա Վինտեր,- ասաց նա,- այդ ի՞նչ ես ծամում շարունակ:

Աղջիկը շփոթվեց: Նա ուզում էր մի հաջող սրամիտ պատասխան տալ, այնպես որ երևա, թե որքան հաճելի է, որ Ջիմն իրեն անուն-ազգանունով կանչեց և ծիծաղելի հարց տվեց, տնազելով ուսուցչուհուն, բայց չկարողացավ ոչինչ մտածել, որովհետև արդեն համարյա դասարանի դռանն էին, և նա ժամանակ չունեցավ:

— Տուտտի-ֆրուտտի,- շտապով ասաց նա:

Ջիմին թվաց, թե երբեք այդպիսի հոյակապ խոսք չէր լսել, և ամբողջ օրը կրկնում էր ինքն իրեն:

— Տուտտի-ֆրուտտի,- ասաց նա տնտեսուհուն տան ճամփին:

— Էմի Լարսոն,- ասաց նա,- այդ ի՞նչ եք ծամում:

Ընթրիքի ժամին Ջիմն այդ ամենը պատմեց հորը:

Նա ասաց.

— Չորս կողմ ավազ, մեջը ակ: Էդ ի՞նչ եղավ:

— Չգիտեմ,- ասաց հայրը: — Ի՞նչ է:

— Ավազակ,- ասաց տղան:

Տնտեսուհին հիացած էր:

— Ավազակ,- ասաց Ջիմը: — Տուտտի-ֆրուտտի:

— Իսկ դա ի՞նչ է,- հարցրեց հայրը:

— Ծամոն,- ասաց Ջիմը: — Ծամոնի մի տեսակ, որ ծամում է Հաննա Վինտերը:

— Ո՞վ է այդ Հաննա Վինտերը,- ասաց հայրը:

— Մեր դասարանցի է,- ասաց Ջիմը:

— Օ՜,- ասաց հայրը:

Ընթրիքից հետո Ջիմը պառկեց հատակին, վերցնելով իր կարմրակապտա-դեղնավուն փոքրիկ հոլը, որը պտտեցնելիս բզզում էր: «Ամեն ինչ կարգին է»,- մտածում էր Ջիմը: Ճիշտ է, դպրոցում նա դեռևս տխրում էր, բայց ծամոնի խաղը ծիծաղելի էր, իսկ Հաննա Վինտերը շատ լավիկն էր: «Հում փղի միս»,- հանկարծ հիացմունքով հիշեց նա:

Առաջադրանքներ՝ 

• Դպրոցում ի՞նչն էր ամենից շատ Ջիմին դուր եկել, ըստ քեզ ինչո՞ւ:  Ջիմին դուր էր գալիս ծամոնի խաղը, որովհետեվ նա կարծում եր որ շատ հվառջւևճալի ել
• Գրի՛ր, թե ինչն է ուրախացնում, ինչն է տխրեցնում քեզ դպրոցում: Ինձ համար դպրոցում ամեն ինչ լավ է։
• Գրիր, թե ինչ խաղեր ես դու նախընտրում խաղալ դպրոցում։  Նախընտրումեմ համակարգչի խաղեր ։
• Հիշի՛ր այն օրը, երբ դու առաջին անգամ ոտք դրեցիր դպրոց: Գրի՛ր այդ մասին «Իմ առաջին օրը դպրոցում» վերնագրով:   Ես գնացել եմ դպրոց 2018 թ․-ին, հաճախել եմ << Տաթև >>դպրոց , ինձ այնտեղ դուր չի եկել, նման էր բանտի, իսկ հիմա հաճախում եմ <<Արևելյան >>դպրոց, այնտեղ լավ է։
• Պատմվածը համառոտ պատմիր (բանավոր):

Nick likes to draw, He draws well. He can draw planes and cars, cats and dogs. He takes his chair, sits down at his table and draws.

Suddenly a bog brown dog comes in. It is  Rex. Rex and Nick are good friends. Rex sees a picture on the table. He looks at the picture and sees a big black cat. Rex does not like cats. So he begins to bark. “Bow wow.”

Nick looks at the picture, then he looks at the dog and says, “Ha, ha ha. It is not a cat, Rex. Don’t worry. It is a picture of a cat.”

Անծանոթ բառեր

draw-նկարել

picture-նկար

come in-մտնել

look at-նայել

see-տեսնել

don’t worry-մի անհանգստացիր

Թարգմանեք այս նախադասությունները։

Սա մկան նկար է։ This is a mouse’s picture.

Շունը հաչում է։ The dog is barking

Աննան նստած է սեղանի մոտ։ Anna sits near the table

Գրիր ին՞չ կարող ես անել, օրինակ՝ I can swim.

I can run fast.

I can EAT.

I can Do the work its easy super easy super super.

1.  Ածականները տեղադրի՛ր տեքստի մեջ՝ սպիտակ, հավերժական, մռայլ, շքեղ, լեռնային, փղոսկրե, սարսռազդու, տկար:…… պալատում նստել էր …… Չինգիզ խանը…… գահույքի վրա՝ զառամած գլուխը ….. մազերի տակ, ինչպես …… ձյուների տակ  Տյան շանի գագաթը: Խամրած աչքերով, ….. մարմնով նա փռվել էր գահույքին: …..հեղեղները սանձող ձեռքերը թուլացել էին, ժողովուրդներ սասանող ………. ձայնը մարել էր:

1.  Կազմի՛ր տրված ածականների գերադրական աստիճանը՝ վճիտ, շքեղ, չար, բարձր, թանկ, քաղցր, ուժեղ,  տաք, խոշոր, ազնիվ:

2. Առանձնացրո՛ւ որակական և հարաբերական ածականները: Փայտե, մարդկային, 

արդար, շռայլ, խիզախ, լեռնային, մայրական, ամուր, բարձր, գեղեցիկ, շքեղ:

3. Գտի՛ր սխալ բառերը՝ լավագույն, գեղեցկագույն, ամենալավ, ամենաճիշտ, ամենալավագույն, 

ամենամեծագույն, վարդագույն:

5. Կազմի՛ր տվյալ ածականների բաղդատական և գերադրական աստիճանները՝ փարթամ, ծանր, խոշոր: 

4.Գրելտրվածբառերիհոլովումները:

Աղջիկ, քաղաք, սեր, ձի, գարուն, կին, օր, մահ, հայր, մայր, գինի, տուն, անուն, գյուղ, ձուկ:

Կարդա՛ 

Ածականի տեսակները

Ածականները լինում են երկու տեսակ՝ որակական և հարաբերական: 

Որակական ածականները ցույց են տալիս առարկայի հատկությունը, 

այսինքն՝ այնպիսի հատկանշի, որը հատուկ է տվյալ առարկային՝ անկախ ուրիշ առարկաներից: Օրինակ՝ պղտոր գետ, կանաչ տերև:

Որակական ածականները կարող  են արտահայտել նաև գործողության 

հատկանիշ: Օրինակ՝ բարձր գնահատել, խիզախ մարտնչել:

Որակական ածականների արտահայտած հատկությունները համեմատելի են, 

օրինակ՝ Արաքսն ավելի մեծ գետ է , քան Հրազդանը:

Հարաբերական ածականներն արտահայտում են մեկ առարկայի կապը, 

հարաբերությունը ուրիշ առարկաների հետ, օրինակ՝ փայտե ձի, լեռնային օդ:

Հարաբերական դերանունները սովորաբար ցույց են տալիս առարկայի ոչ 

համեմատելի հատկանիշ:

Որակական ածականի համեմատության աստիճաններ

Համեմատության աստիճանները երեքն են՝ դրական, բաղդատական, 

գերադրական: 

Դրական աստիճանը ածականի սովորական ձևն է:

Բաղդատական աստիճանը ցույց է տալիս տվյալ առարկայի առավել կամ

 պակաս լինելը ուրիշ առարկայի հատկության համեմատ: Կազմվում է ածականի դրական աստիճանին ավելացնելով պակաս, քիչ, նվազ, ավելի բառերը: 

Օրինակ՝ Սրանից ավելի գեղեցիկ անկյուն չես չէի կարող պատկերացնել:

Գերադրական աստիճանը ցույց է տալիս առարկայի տվյալ հատկանիշի 

գերազանցությունը ուրիշ առարկաների նույն հատկանիշից: Կազմվում է

 ամենա-, ագույն, ամենից ածանցների միջոցով: Օրինակ՝ ամենագեղեցիկ, 

ամենից գեղեցիկ, գեղեցկագույն:

Մի շարք որակական ածականներ չունեն համեմատության աստիճաններ՝ 

օրինակ՝ ամայի, խուլ, բոբիկ և այլն: cvb nm